Frjáls verslun - 01.06.1941, Blaðsíða 29

á hnettinum og hún átti di-ýgstan
þátt í því að leggja ný lönd undir
r.æktun og menningu. Verzlunin hef-
ir á öllum öldum verið einn helzti
og ef ekki einmitt langhelzti máttar-
stólpi alls þess, sem vér nefnum
framfarir og' menningu. I’að er ekki
GulliS kom eklci frá Ameríku. Iiarl
V. fékk mest af auðæfum Spánar frá
Niðurlöndum.
talið að fundur Islands hafi að
neinu leyti staðið í sambandi við
viðskiptalegar þarfir eða framtak og
er að því leyti nokkuð einstæður at-
burður. En allir helztu landafundir
áttu rót sina að rekja til viðleitni
kaupsýslumanna, til að leita eftir
nýjum mörkuðum. Þannig urðu hin-
ar fjölförnu haf-,,götur“ til.
Columbus leysti Atlantshafið úr
álögum. En þrátt fyrir það hreppti
hann aðeins vanþakklæti að laun-
um. Mönnum varð nefnilega elcki
þegar ljós hin viðskiptalega þýðing
Ameríku. Menn bjuggust við að ná
til auðlinda Indlandshafs, sem áður
voru þekktar, en torsóttar. Lítið
fannst i fyrstu af gulli og silfri. Að
vísu fundust nytjajurtir, svo sem
vanille, kakao og tóbak, en lang-ur
tími leið, þar til almenningur vand-
ist við að nota þær, og svo þörfnuð-
ust þær skipulagsbundinnar ræktun-
ar, sem hinir gullþyrstu landnáms-
menn höfðu ekki þolinmæði til að
láta í té. Seinna fundust svo hinar
auðugu silfurnámur i Mexikó og Pó-
tosi, en það gekk seint að koma
námugreftrinum á laggirnar. Al-
mennt er álitið, að Karl V. hafi
fengið megnið af auðæfum Spánar
frá Ameríku, en svo var ekki. Af
FRJÁLS VERZLUN
þeim fimm milj. gyllina, sem á ári
hverju runnu í sjóð hans, ltom aðeins
ca. V2 miljón úr nýlendunum, en frá
hinum auðugu Niðurlöndum fékk
hann ekki minna en 3 milj. gyllina.
Það var ekki fyrr en um 1550, eða
tæpum 60 árum eftir för Columbus-
ar, að silfrið tók að flytjast í stór-
um stíl að vestan. Þá hófst tími silf-
urflotanna, en skip fóru þá- í stór-
um lestum í herskipafylgd yfir At-
lantshaf. Spánn varð nú mjög vel-
megandi ríki, en féð hvarf fljótt í
hinn mikla herkostnað konunganna.
Símon Bolivar,
frelsishetja S.-
Amerílcumanna.
Nýlendurnar
brutust undan
oki Spánverja.
Nú höfðu verzlunarsiglingar urn
Atlantshaf komist í alg'leyming og'
þýðing þeirra kom til leiðar bylt-
ingu í fjárhag'smálum, því hinn mikli
og snöggfengni forði af gulli og
silfri kom peningamálunum á ringul-
reið. Spánverjar höguðu skiptum
sínum við nýlendurnar á fremur ó-
heppilegan hátt. Spænska stjórnin
vildi, að verzlunin við nýlendurnar
yrði eingöngu til hagnaðar fyrir
Útsýn yfir
Cadiz, sem
var ein mcsta
höfn Evrópu.
heimalandið. Landnemarnir áttu að
sækja allt, sem þeir þurftu til Spán-
ar og máttu ekki framleiða neitt,
sem hægt var að fá frá Spáni. Ekki
máttu nýlendurnar selja vörur til
annara en Spánverja. Til þess að
hægt væri að hafa auga með því, að
þessum reglum yrði framfylgt, var
svo ákveðið að öll verzlun við ný-
lendurnar skyldi fara fram í einni
höfn, sem var Sevilla. Vörur mátti
ekki flytja, nema á skipum stjórn-
arinnar. (Seinna, þegar ósar Guadal-
quivir fylltust af sandi, varð aðset-
ur einokunarinnar í Gadiz). Kaup-
mannaflotinn spænski sigldi einu
sinni á ári í einum hóp til Puerto-
bello á Panamatanga. Þaðan var far-
ið landleiðina yfir eiðið til Kyrra-
hafsstrandar og áfram til Peru og
Chile eða yfir hafið til Filipseyja.
Þriðja hvert ár fór einnig floti tii
Vera Cruz í Mexicó.
Verzlun með slíku fyrirkomulagi
gat ekki blómgast til lang'frama og
þegar Spánn lenti i Styrjöld við Hol-
land og England, reyndist erfitt að
vernda silfurflotana.
Hollendingar tóku fyrstir upp
harða samkeppni við Spánverja, og
eftir að Niðurlendingar höfðu gert
uppreist gegn hinu blóðuga ofríki
Filipusar II, varð fullkomið verzlun-
arstríð milli landanna. Stofnsettur
var í Hollandi félagsskapur með
stuðning'i þess opinbera, sem fékk
einkarétt á verzluninni við Guinea
og Ameríku og Hollendingar hertóku
eyjuna Euracao við strönd Suðui'-
Ameríku. Einnig var hafið landnám
í Surinam i Guyana og „Hin nýju
Niðurlönd" stofnuð í N.-Ameriku. Þar
var Nýja Amsterdam aðalstöðin, en
þar heitir nú New York. Hollending-
ar stórgræddu á leyniverzlun við ný-
lendur Spánverja, sem voru reyrðar
í verzlunarfjötra, svo sem að fram-
an greinir. En Hollendingar urðu að
lúta í lægra haldi fyrir Englending-
um, sem brátt fóru með hernað á
hendur þeim og tóku Nýju-Amster-
dam, Curacao og Surinam. Tvo hina
Frá höfninni í Bremen, sem nú er
mikil siglingamiðstöð.
síðastnefndu staði eiga Englending-
ar enn í dag.
Frakkar tóku nú einnig að fara
um hinn bi'eiða veg yfir Atlants-
hafið og eignuðust Canada, Ný-
fundnaland, nokkrar eyjar í V.-Indí-
um og Cayenne, sem piparinn frægi
29