Frjáls verslun - 01.06.1947, Blaðsíða 7

lifði á. En það er annað atriði, sem er alleftir-
tektarvert, sem sé það, að þótt Skúli byggði von
sína á iðnaðinum, þá taldi hann hann þó eigi
einhlítan til viðreisnar landinu, heldur vildi
hann einnig leitast við að efla sem mest land-
búnað og fiskiveiðar. Honum þótti sent landið
liefði að geyma marga fólgna fjársjóði í skauti
sinu, og honum fannst tími til kominn að grafa
þá upp. Hann þóttist sjá það í hendi sér, að land-
ið mætti gefa af sér bæði korn, kálmeti, hör,
hamp, brennistein og margt fleira, og allt þetta
ætlaði hann stofnununum að annast jafnframt
sjálfum iðnaðinum. Þetta er því merkilegra,
sem sú skoðun fyrst nokkru eftir þennan tíma
ruddi sér til rúms, að hinar eldri kenningar
væru eigi alls kostar réttar, að velmegun þjóð-
anna væri eigi eingöngu byggð á því, að auka
sem mest alla útflutninga og sópa að sér sem
rnest af peningum, heldur eigi síður á hinu, að
auka og efla og færa sér sent bezt í nyt þau gæði,
er náttúran sjálf legði mönnum í hendur, að
leggja sem mest kapp á að rækta jarðveginn og
graf'a upp þau auðæfi, er þar væru fólgin. Menn
þeir, er börðust fyrir hinni eldri skoðun, höfðu
stigið skrefi of langt í þá áttina og talið alla
velferð á iðnaðinum byggða, og nú átti alveg
hið sama sér stað um forvígismenn hinnar nýju
stefnu, er töldu allt á jarðræktinni byggt. Er það
einkennilegt og eftirtektarvert, að Skúla þannig
skyldi takast að þræða þann meðalveg, er menn
nú eru komnir á snoðir um, að viti rnest til vel-
farnaðar, sent sé að stunda hvorttveggja jöfnum
höndum þar sem svo hagar til að hægt sé. En
einmitt þetta, að Skúli færðist svo mikið í fang
í einu, að hann dreifði kröftum sínum og víkk-
aði verkahringinn um of á skömmum tírna, varð
til þess, að menn voru ekki jafn fúsir á að veita
lionum fylgi sitt og ella mundu þeir verið hafa.
Hefði hann látið sér nægja með ullariðnaðinn
einan, ntá ætla, að landar hans hefðu ötullegar
snúist í lið með honum, en raun varð á, því
það var liugmynd, sem aldarhátturinn hafði sett
innsigli sitt á og kannast við. En er hann ofan
á ])et.ta tók sér fyrir hendur að efla jarðrækt og
fiskiveiðar, gi'óðursetja tré og vinna brennistein
og margt fleira, þá sneru þeir við honum bak-
inu og kölluðu hann „Prósjektmakara“.
Þegar vér nú á dögum lítum á þetta mál, þá
fær það eigi dulist, að það var eigi eingöngu
mótþróa og óvild verzlunarfélagsins og illum og
óheppilegum verzlunarháttum að kenna, að
stofnanirnar féllu að lokum niður og urðu að
FRJÁLS VERZLUN
Mannkostir metnir
MaSur var ncfndur Árni Grímsson úr SnæfeRs-
nessýslu. Hann hafði lagst út með 2 þjófum, en þeir
voru handsamaðir af hændum í Bárðardal í helli
einum og var Árni settur x varðhald á Ökrum. Árni
var knálegur maður og hinn mesti fullhugi, þjóð-
hagasmiður, skraddari góður og vel að sér ger um
flesta hluti. Slapp lxann allt í einu úr varðhaldinu
með undarlegum hætti, og ætluðu menn síðai', að
liann mundi hafa staðnæmst austur í Múlaþingi og
nefnt sig Einaxv Lék mjög orð á því, að Skúli mundi
eigi hafa lagt mikla alúð á að gæta hans og gefið
honum færi á að hlaupast á hrott.
Tilrœði — og snjallrœði
Því var viðhrugðið, hve illa verzlunarstjórunuin
var við Skúla. Þegar Ifannibal nálgaðist Rómaliorg,
kvað við hjá Rómverjum ópið: „Hannihal ad port-
as!“, en þegar Skúli var stiginn á land í Kaup-
mannahöfn, kvað við á skrifstofu verzlunarfélagsins:
„Skúli Magnússon er kommen, gid F...!“ Þótti þeim
sem friðurinn væri úti, er Skúli nálgaðist. Munn-
mælasaga nokkur um viðskipti Skúla og kauiimann
sýnir liezt, þótt ósönn sé að öllum líkindum, hverjar
liugmyndir almenningur gerði sér um þetta. En hún
er á þessa leið: Eitt sinn, er Skúli var í Kaupmanna-
höfn, stóð hann á tali við mann einslega í húsi
nokkru. Kom þar þá að maður í síðri hempu og gekk
inn í dyrnar og spurði hvort Skúli landfógeti af
íslandi væri þar. Skúli svaraði skjótt og henti til
mannsins, er hann átti til við, og kvað Skúla standa
þar. Brá þá komumaður í snöggri svipan korða und-
an hempu sinni og lagði manninn í gegn. Vatt hann
sér því næst út úr dyrunum og rann lnirt áður
Skúli mætti festa héndur á honum. Á þetta að liafa
verið flugumaðxir, er verzlunarstjórar sendu til höf-
uðs Skúla.
engu, heldur tneðfram ýmsu öðru. Ein af aðal-
ástæðunum til þess er að vorri hyggju sú, að
þjóðin var enn eigi vöknuð til lífs og meðvit-
undar eftir aldalangan dvala. Þegar um fram-
farafyrirtæki er að ræða, þá hljóta þau ætíð að
falla um sjálf sig og verða að engu, liversu miklu
fé og hversu mikil kostgæfni sem til þeirra er
varið, nema því aðeins, að fyrir séu lijá þjóð-
inni þau skilyrði, er þarfnast til þess að vel fari.
En hið fyrsta skilyrði fyrir því, að framfarafyrir-
103