Frjáls verslun - 01.11.1961, Blaðsíða 14

En nýjar búgreinar í landbúnaði gefa miklar
vonir. Bæði ræktun holdanauta og fiskirækt, sem
ég fyrir mitt leyti bind miklar vonir við.
Aukningin í sióvarvöruiðnaðinum
Ef tilsvarandi aukning ætti að eiga sér stað í
sjávarútveginum, eins og sú, sem hér var rætt um
í landbúnaðinum, þyrfti framlag hans að aukast
úr 1155 milljónum (525 + 630) um 704 milljónir
eða upp í 1860 mflljónir.
Ég legg áherzlu á, að þessari aukningu tel ég
næstum óhugsandi að ná. Auk þess væri fullkomin
glæframennska að gera tilraun til að ná henni.
Ástæðan er fyrst og fremst sú, að „svipull er
sjávarafli“. Ekkert er á magn hans að treysta í
þjóðarbúskapnum. Þó ég hafi áður lítillega fært
rök fyrir þessari skoðun, skal hér drepið á það lielzta
og nokkru bætt við.
Staðreynd er, að meginhlutinn af afla okkar er
þorskfiskur og síld, en margföld reynsla er nú fengin
fyrir því, að mjög mikil tímaskipti eru að magni
þessara tegunda, jafnvel á hinum beztu miðum
heimsins. Stafar þetta af því, að aðeins sumir ár-
gangar þessara fisktegunda komast upp í svo rík-
um mæli, að þeir geti staðið undir miklum afla.
Ef einhverjir eiga erfitt með að trúa þessum
kenningum um hina mjög svo missterku árganga, þ.
e. a. s. að klakið farist að mestu í ca. þrem tilfellum
af hverjum fjórum, þá ættu þeir að kynna sér rit
um þessi efni. Til dæmis rit Norðmannsins Johanns
Hjort, sem fyrstur er talinn hafa sannað þessar
kenningar. Norðmönnum þóttu þessar kenningar
hans ekki ómerkari en það, að þeir létu eitt helzta
rannsóknarskij) sitt, heita eftir honum. Ymsir munu
minnast þess, að norskt fiskrannsóknarskip með
þessu nafni kom einmitt hingað í sumar.
Aðeins um 14 árgangar af þorski, munu hafa
komizt upp og orðið sterkir í íslenzka þorskstofn-
inum síðan um aldamót, og það er tilviljun, að þeir
hafa á þessu tímabili dreifzt þannig, að aldrei hefir
orðið verulegt fiskileysi. Hvenær sem er getur orðið
svo langt á milli sterkra árganga, að eyða myndist
eitthvert árabil, eins og reynsla fyrri ára við ísland
sýndi, sbr. frásagnir annála um fiskileysi hér við
land svo árum skipti.
Fullkomin ástæða er til að vara þjóðina við
þeirri fávíslegu bjartsýni, að stækkun landhelginn-
ar „tryggi“ stöðugt vaxandi fiskigengd umhverfis
landið. Með þessu er ekki verið að gera lítið úr
nauðsyn þess að stækka landhelgina, því að það
tryggir, eða eykur stórlega líkur fyrir, að lands-
menn geti sjálfir fengið að veiða þann fisk, sem er
að alast upp á grunnsævinu kringum landið, á
hverjum tíma. En, ef klakið misheppnast of mörg
ár í röð, þá hverfur fiskurinn af grunnsævi norðan-,
austan- og vestanlands, alveg eins og hann gerði
hér fyrr á árum, áður en nokkrar togveiðar voru
til. Við þetta verður ekki ráðið með neinum frið-
unarráðstöfunum og friðun klakstöðva er að öllum
líkindum þýðingarlaus, því hrygningin er alltaf
nógu mikil. Ræktun þorskklaksins hefir verið reynd
árum saman bæði í Norcgi og Bandaríkjunum án
árangurs, svo vitað sé, en vafalaust verður þeim
tilraunum haldið áfram, í von um árangur ein-
hvern tíma í framtíðinni.
Ef til vill hefir sú sérstaka heppni, að sterku
árgangarnir hér við land, hafa „náð saman“ sein-
ustu 60 árin, verið að einhverju leyti að þakka
hlýrri veðráttu hér við land heldur en oft var áður,
sbr. hin mörgu ísa-ár fyrr á tímum. Loftslag er
talið hafa farið hlýnandi frá aldamótum til 1950,
en fer nú kólnandi frá 1950, semkvæmt kenningum
ýmissa vísindamanna. Engin vissa er þó fyrir, hver
áhrif það kunni að hafa á klak þorskfiskanna og
síldarinnar. En annað er staðreynd. að með aukinni
veiðitækni, verða menn æ fljótari að drepa hvern
árgang, þannig að hann er skemmri tíma í gagninu.
Hver árgangur ])orskfisks er nú mestallur drepinn
áður en hann er 10 ára, en entist, áður sem tals-
verð uppistaða í veiðunum allt til 12—13 ára, ef
um sterkan árgang var að ræða.
Enn er um þetta að segja, að miðin við ísland
eru nú um það bil fullnýtt, jafnvel þótt miðað sé
við, að heppni verði með klakið. Ágangur úthafs-
flota annarra þjóða, vex nú með risaskrefum.
Af öllum þessum ástæðum, væri það fjarstæða,
ef íslendingar reyndu enn að leggja stóraukið stofn-
fé í fiskveiðar. Bezti möguleiki er, að liægt væri
að halda í horfinu, en við ættum að leitast við að
minnka áhættuna með því að hagnýta fleiri og
fleiri fisktegundir.
Kem ég þá að fiskiðnaðinum. Aðalsjónarmiðið,
sem ég vil setja fram í því sambandi, er, að ekki
má byggja upp of stofnkostnaðarfrekan iðnað, í
sambandi við sjávaraflann, vegna þess, að hann
getur brugðizt — og þá bregst sú verðmætaaukn-
ing, sem þessi iðnaður átti að skila. Þess vegna
þarf hlutfall þessarar greinar að minnka í þjóðar-
búskapnum. Þ. e. fiskiðnaðurinn á að vísu að auk-
ast, en hlutfall hans að minnka. Að vísu tel ég
14
frjáls verzlun