Frjáls verslun - 01.11.1961, Blaðsíða 19

breytni, ásamt bættri fiskverkun, talin marka nýj-
an áfanga í sögu fiskveiða við Faxaflóa og varð
Hafnarfjörður vegna hafngæða og legu ein mesta
fiskihöfn íslands í lok einokunartímabilsins. En
nafn Skúla er einnig tengt Hafnarfirði á annan
óheppilegri hátt. Þegar fyrstu verzlunárstöðunum
voru veitt kaupstaðarréttindi árið 1780, var Hafn-
arfjörður ekki í tölu þeirra, og mun ein af þrem
ástæðum fyrir því, að svo varð ekki, vera afstaða
Skúla Magnússonar í þvi máli, en hann dró mjög
taum Reykjavíkur af ýmsum ástæðum.
Til gamans skal getið hinna tveggja ástæðnanna,
sem ég tel að hafi valdið því, að Hafnarfjörður
fékk ekki kaupstaðarréttindin að því sinni. Önnur
var lýsing Þórðar sýslumanns Jónassonar á staðn-
um, þar sem hann telur, þrátt fyrir ýmsa kosti
Hafnarfjarðar, að landrými og athafnasvæði sé þar
svo þröngt, að verzlunarstaðurinn verði ekki stækk-
aður, þar sem nálega allt það svæði, sem sé byggi-
legt sé þegar numið. Hin ástæðan var hrcint handa-
Bjarni (Sigurðsson) Sívertsen
hófsverk dönsku stjórnarinnar í vali hinna 6 nýju
íslenzku kaupstaða. Þá féll hinn fyrsti skuggi
Reykjavíkur á verzlunarstaðinn í Hafnarfirði. Það
er ekki fyrr en 1. júní 1908, sem Hafnarfjörður
öðlast kaupstaðarréttindi.
Athafnalíf
Þó að Hafnfirðingar hafi frá öndverðu nær ein-
göngu stundað fiskveiðar, settu verzlun og fisk-
veiðar erlendra manna mestan svip á bvggingar
og bæjarbrag þar til fram undir miðja 19. öld, en
þá fer verzlunin að láta undan síga fyrir fiskveið-
unum. Þó verður verzlunarjöfnuður Hafnfirðinga
ekki hagstæður fyrr en árið 1911, er verðmæti út-
flutnings fór fram úr verðmæti iunflutnings. í
byrjun þessarar aldar komu margir útlendingar,
svo sem Hollendingar, Norðmenn og Englendingar,
mjög við fiskveiðisögu Hafnarfjarðar, en samhliða
þeim fer í vaxandi mæli að bera á íslenzkum at-
hafnamönnum og frá 1929 er allt athafnalíf í Hafn-
arfirði í höndum Islendinga sjálfra. Hefur Hafnar-
fjörður eignazt mjög dugmikla athafnamenn, sem
margir hverjir, ef ekki allir hafa unnið sig upp úr
allsleysi og orðið bæjarfélagi sínu til sóma og hag-
sældar. Eftir að Hafnarfjörður féll í skugga Reykja-
víkur sem verzlunarstaður hlaut hann vegna legu
sinnar og aðstöðu að efla útveginn að mun og varð
þegar í upphafi einn af aðaltogaraútgerðarbæjum
landsins, og þess má geta, að sú fyrsta tilraun, sem
íslendingar gerðu með útgerð togara var gerð frá
Hafnarfirði árið 1905, þó að hún stæði ekki lengi.
Af þessum sökum má segja að atvinnulíf bæjar-
búa hafi verið frekar einhæft allt fram til skamms
tíma. En þegar svo er, fylgir því sá ókostur, sem
fylgt hefur litgerð frá öndverðu og fylgir enn, að
atvinna verður mjög ójöfn og ótrygg frá ári til árs
og jafnvel um árabil. Hafnfirðingar hafa orðið illi-
lega fyrir barðinu á þessum sveiflum, þeir hafa í
ríkum mæli verið þátttakendur í góðærum, en liafa
lika fengið að kenna á ofurþunga atvinnuleysisins.
Af íbúatölu bæjaríns á hverjum tíma má nokkuð
marka hvernig árferðið hefur verið. Um aldamótin
eru íbúar Hafnarfjarðar tæplega 400 og árið 1930
eru þeir um 3500, en á næstu árum stendur íbúa-
talan liér um bil í stað, en 1950 er hún komin upp
í um 5000 og við manntal 1960 komst lnin upp
fyrir 7000.
Margur undrast livað vöxtur og viðgangur hinna
hafnfirzku kaupmanna hefur verið hægfara. í Hafn-
arfirði hafa margir byrjað að verzla á undanförn-
FRJ ALS VERZUUN
19