Frjáls verslun - 01.11.1961, Blaðsíða 31

af stað. Nótabáturinn sígur hægt frá bryggjunni
mcð spilbátinn í eftirdragi. Það er róið löngum,
taktföstum áratogum og stýrt í kjölfar bassabát-
anna yfir fjörðinn, því þar cr síldar von. Þegar yfir
fjörðinn er komið leggja bassarnir upp árar og taka
upp síldarlóðið og láta það renna út í kjölfar báts-
ins, standa uppréttir í bátnum, lítið eitt hoknir í
hnjáliðum, halda lóðsnældunni í vinstri hendi, cn
hafa hægri hönd á snúrunni. Bátunum er róið
nokkuð greit.t, og nótabáturinn fylgir fast á eftir,
nær landi í hæfilegri fjarlægð, góðu kallfæri. Allt
í einu snýr annar báturinn við, það er yfirbassinn,
hann lóðar til baka nokkurn spöl, snýr við aftur og
breytir nú lítið eitt stefnu, snýr ennþá við og veifar
nú til nótabátsins. Hann er kominn í síld. Nóta-
bátsformaður gefur skipun. Róa áfram greitt. Bassa-
báturinn hringsnýst enn á sama blettinum og undir-
bassinn er líka kominn á staðinn Bassarnir kallast
á og bera sig saman. Nótabátsformaðurinn sveigir
nú bátinn beint frá landi og skipar að leggja til.
Það er stungið við árum, báturinn stöðvaður og
beðið í ofvæni. Og svo kemur kallið, hátt og snjallt:
„La go nót“. Hinar þungu árar skella í sjó á ný,
og nú er róinn Iífróður og lagzt á árarnar með öllum
þeim krafti, sem hægt cr að kreista úr kögglum,
])ví að nú vcltur á miklu, að allt gangi fljótt og
vcl. Endakútnum er kastað fyrir borð, og nótkast-
ararnir grípa sinn teininn hvor, ásamt fangfylli af
garninu og kasta samtaka nótinni. Þetta gengur
hægt, en taktfast og örugglega, enda báðir menn-
irnir þrekmenn og vanir þessu. Jafnframt þessum
aðgerðum í nótabátnum er spilbátnum róið að landi
og gefin út dráttartaug nótarinnar, báturinn festur
við land með dregginu og allt undirbúið til þess að
spila nótina að Iandi. Nótabátnum er róið í stóran
sveig meðan kastað er, korkflárnar á nótinni fljóta
á sjónum í kjölfari bátsins, hvergi er lykkja á þeim,
sem sýnir, að vel er róið út. Þegar lítið er eftir af
nótinni, er sveigt að landi, og síðasta spölinn er
róið greitt, því að nú er það aðeins dráttartóið, sem
út er gefið. Báturinn kennir grunns, og dreggmað-
urinn leggur upp snögglega og stekkur fram í, snar-
ast fyrir borð, og heppnin er með honum í þetta
sinn, hann þarf ekki að vaða sjóinn nema í klof
með dreggið í fanginu. Þegar á þurrt cr komið, litast
hann um eftir góðri festu og finnur hana fljótlega
við stóran stein ofarlega í fjörunni. Hinn framá-
maðurinn bíður þess, að hann kalli „fast“, ])á festir
hann dreggtóið í bátnum. Hinir ræðararnir hafa á
meðan lagt inn allar árar og sett dráttarspilið á
sinn stað, og nú liefst aðdrátturinn á báðum end-
um. Ef allt gengur vcl og ekki festist, á öllu að
vera lokið á 2—3 tímum.
Bassarnir eru nú komnir að nótareyrunum og
farnir að skimlá. Drátturinn gengur eðlilega og
nótin þokast að landi. Þegar nótin hefur verið dreg-
in fast að bátnum, verður að færa til þess að þrengja
lásinn enn mcira og nótareyrun verður að draga á
þurrt land. Loks er nótin „plentuð“ út“ eins og ég
hef áður lýst, og gengið frá hcnni, svo lásinn haggist
ekki, ef veður breytist til hins verra. Bassarnir lóða
nú í lásnum til að kanna síldarmagnið. Síldin er
inni, og allir eru ánægðir, að ekki var kastað til
einskis.
Sótt af kappi
Þessi stuttorða lýsing er auðvitað ófullnægjandi
og aðeins af því, sem gerðist ef allt gekk að óskum.
En stundum kárnaði gamanið og crfiðið margfald-
aðist. Nótin festist eða straumur lagði hana flata
og síldin slapp, kastið var „búmm“ og nótina varð
að kafa inn strax. Það tók sinn t.íma og reyndi á
bak og handleggi. Svo var haldið af stað á ný, og
cf heppnin var með, var kannske búið að kasta
aftur og ganga frá nót áður en myrkt var orðið at'
nótt. Af svo miklu kappi var stundum sótt, þegar
mikil var síld, að mörgum nótum var kastað i lotu
sama sólarhringinn. Lásanætur voru sóttar í land
til að skipta, en kastnæturnar kafaðar inn og ekki
hætt veiðum fyrr en allar nothæfar nætur voru
komnar í sjó og hver maður orðinn úrvinda af
þreytu og vökum. Þá var tekin ein næturhvíld eða
svo áður en söltun hófst. Reglubundinn vinnutími
þekktist ekki við þessar veiðar, allir voru „premíu-
menn“, sem við þær unnu og þrældómurinn rétt-
lættur með því, að það væri í allra þágu að sækja
sem fastast og veiða sem mest. Að vísu eru síld-
veiðar þess eðlis, að þær verður alltaf að sækja af
miklu kappi, en nú er ólíku saman að jafna við
það, sem áður var, um aðstæður allar og erfiði.
Ekki hefur mér tekizt að fá alveg örugga vitneskju
um kaup á síldveiðum þessum á 19. öld, en gamla
menn, sem ég hef spurt, minnir það vera 30 kr. á
mánuði og 5 aura „premía“ af hver'ri pakkaðri
síldartunnu. En árið 1909 er mánaðarkaupið komið
upp í 60 kr„ og „premían“ er sú sama. Þetta gat
orðið töluvert kaup, ef vel veiddist, en ekki hef
ég þó hcyrt þess getið, að nokkur maður, sem ekki
var eigandi eða meðeigandi í nótalagi, hafi orðið
ríkur af þessari atvinnu. Hins vegar munu útgerðar-
31
FHJÁLS VEKZLUN