Frjáls verslun - 01.01.1964, Side 19

sín störf af hendi af miklum dugnaði og hjaðnaði
])ví fljótt niður sá styr, sem staðið hafði um stofnun
embættisins.
Sparnaðarandinn var þó ríkjandi á Alþingi og
scndiherraembættið byggðist eingöngu á fjárveit-
ingu á fjárlögum. Stjórnin beitti sér fyrir því fyrir
lögfestingu á embættinu á Alþingi 1921. Sveinn
Björnsson hafði lofað að gegna sendiherraembættinu
í tvö ár, og að þeim liðnum féllst hann á, fyrir
áskorun forsætisráðherra, að vera í því eitt til tvö
ár til viðbótar. Alþingi sýndi þann skilning á em-
bættisstarfinu að hækka árið 1922 fjárveitinguna
til þess upp í 28000 krónur, enda hafði ómögulegt
reynzt að komast af með 12000 króna fjárveitinguna
frá 1919, svo sem augljóst var.
En nú tók fjárhagur ríkissjóðs að þrengjast og
komu þá upp háværar raddir á ný um sendiherra-
embættið og sum blöð í Reykjavík fóru um það
háðulegum orðum. Á Alþingi 1924 reis sparnaðar-
andinn hátt. og kom þá fram frumvarp af hálfu
Framsóknarflokksins um afnám sendiherraembætt-
isins og fleiri embætta. Urðu um málið miklar deil-
ur. Flutningsmaður frumvarpsins hélt því fram,
að embættið hefði verið stofnað 1919 af því að það
hefði verið einhver sjálfstæðisvíma á mönnum. Að
öðru leyti taldi hann embættið alltof dýrt. Bæði
þáverandi forsætisráðherra, Sigurður Eggerz, og
Bjarni Jónsson frá Yogi andmæltu þessu frumvarpi.
Allsherjarnefnd neðri deildar Alþingis taldi kostn-
aðinn of mikinn af embættinu með tilliti til þess
hve fjárhagur ríkissjóðs væri þröngur og meiri hluti
nefndarinnar taldi, að það hefði verið misráðið, að
embættið skyldi hafa verið lögfest 1921. Nefndin
í heild vildi þó ekki láta afnema það alveg með því
að fella lögin úr gildi, heldur vildi hún láta em-
bættið vera háð því, að fé væri veitt til þess á
fjárlögum. Eftir töluverðar umræður og karp fór
málið þannig til efri deildar. En nú breyttist við-
horfið. Sveinn Björnsson vildi losna úr sendiherra-
embættinu; hann sagði því lausu og flutti heim
þetta vor, enda var sá tími liðinn, sem hann hafði
lofað að gegna embættinu. Þá voru sparnaðarfor-
sendurnar fyrir afnámi laganna úr sögunni og málið
fór svo í þinginu að það varð aldrei útrætt. Hins-
vegar samþykkti Alþingi á fjárlögum eingöngu fjár-
veitingu til skrifstofunnar í Kaupmannahöfn og
tók Jón Krabbe að sér að veita henni forstöðu. Stóð
svo í tvö ár til 1926. Þá var ákveðið að endurreisa
embættið og tók Sveinn Björnsson við því á ný.
Hvorki þá né síðar stóð neinn styr, sem orð var á
gerandi, um tilverurétt þessa sendiherraembættis.
Þessi tvö ár, sem það lá niðri, sýndu svo glögg-
lega hversu mikið gagn var að því fyrir land og
þjóð, að frekari vitna ])urfti ekki við. Vafalítið
Sveinn Björnsson —
iyrsti sendiherrcnn —
lofaði að gegna
ssndiherraembætti í
tvö ár. Hann fékk nóg
að starfa og sendi-
herraferill hans varð
miklu lengri.
mátti fyrst og fremst þakka það hversu vel sendi-
herrann Sveinn Björnsson hafði haldið þar á málum.
Ég vík nú að öðrum málum. Bjarni Jónsson frá
Vogi var mjög áhugasamur um utanríkismálin, og
á þessum árum gerði hann þau hvað eftir annað
að umtalsefni á Alþingi. Þegar ríkisstjórnin var
endurskipulögð í febrúar 1920, tók hann utanríkis-
málin sérstaklega fyrir. Hann taldi nauðsynlegt, að
einn ráðherranna væri utanríkisráðherra, svo að
öllum væri ljóst, að það ráðherrastarf væri til og
sá ráðherra gæti ætíð sagt formanni umboðsmanna-
sveitarinnar, eins og hann nefndi utanríkisráðherra
Dana við þetta tækifæri, hvers við óskuðum af
þeim samningsbundnu starfsmönnum okkar. Hann
óttaðist að annars mundu ókunnar þjóðir villast á
sambandslögunum og halda, að ísland hefði eigi
vald utanríkismála sinna. Þá lagði hann mikla
áherzlu á, að skipaður yrði sendiherra í Kaup-
mannahöfn, og hefi ég þegar skýrt frá því, hversu
fór um það mál. í þriðja lagi var hann því fylgj-
andi, að sendur yrði ræðismaður til Miðjarðarhafs-
landanna, því það taldi hann mundu margborga
sig. I því sambandi skoraði liann á stjórnina að
láta 7. grein sambandslaganna ekki ónotaða að
öðru leyti, heldur senda unga fulltrúa til sendi-
sveita þeirra, er sitja í helztu viðskiptalöndum
okkar, til þess að þar yrði unnið af þekkingu næstu
áratugina íslandi til hags og til þess, að við hefð-
um æfða unga menn með nægri þekkingu, er við
FRJÁLS VERZLUN
19