Frjáls verslun - 01.04.1964, Blaðsíða 5

JÓN ÁRNASON, alþm.
100 ára verzlunarafmæli
Akraness
Þann 16. júní 1964 minntust Akurnesingar
merkra tímamóta í sögu byggðarlagsins, — 100
ár voru liðin frá því að heimilað var að byggja
kauptún á Skipaskaga við Lambhússund á Akra-
nesi.
Áður en málið náði fram að ganga, hafði um
langan tíma og á mörgum þingum, eða allt frá
því á fyrsta þingi eftir að Alþingi var endur-
reist, verið bornar fram bænarskrár um löggild-
ingu verzlunarstaðar á Akranesi, var þá jafn-
an beðið um að löggilda Krossvík sem höfn fyr-
ir kauptúnið.
Árið 1863 er enn hafinn sterkur áróður fyrir
málinu í öllu Borgarfjarðarhéraði og hinn 13.
júní það ár er haldinn svo kallaður ,,frjáls“
fundur, að Höfn í Helasveit, og þar samið bænar-
skjal til Alþingis, undirritað af 228 mönnum,
um að löggilda Akranes sem verzlunarstað, en
að þessu sinni er vísað á Lambhússund sem höfn
fyrir kauptúnið.
Um svipað leiti og þessu fór fram í Borgar-
f jarðarhéraði, semja Mýramenn annað skjal, sem
gengur mjög í sömu átt. — Undir það rita 59
búendur nöfn sín, þar á meðal sýslumaður, pró-
fastur og hreppstjórar, en þeir benda enn sem
fyrr á Krossavík sem hafnarstæði.
í öðru bindi af sögu Akraness, eftir Ólaf B.
Björnsson, er rituð og rakin ítarlega gangur
þessa máls, segir þar m. a. um aðalefni bænar-
skrárinnar, sem samin var á Hafnarfundinum:
„Fyrst er talað um að langt sé síðan menn fundu
til erfiðleikana af að sækja út á Akranes, þar
sem leigja þurfi bæði skip og menn til Reykja-
víkurferða, og legast oft beggja megin, en að
auki kaupa haga og vörzlu fyrir hestana. Svo
er talað um hið ágæta kauptúnsstæði á Skipa-
skaga, þar sem landslagið sé eitthvert fegursta
kring um allan Faxaflóa. Höfnin á Lambhús-
sundi er trygg og áreiðanleg, svo óhult virðist
eftir sögn þeirra, sem þar eru kunnugastir, að
liggja þar á hafskipum í hvaða átt sem er, hversu
mikil stormur eða sjávargangur sem er fyrir
utan sundið. Á staðnum sjálfum er talsvert vöru-
magn, því á Akranesi mun mega telja eitt bezta
fiskiver kring um allan flóann, á hverjum tíma
árs sem er. Hér má og heita fjölmennt, þar sem
í Garðasókn einungis mun vera um 700 manns,
svo er talað um hið frjósama ræktanlega land,
og um hve Borgarfirðinum og Mýramönnum
næst Hvítá, sé auðvelt að sækja þangað verzl-
un,“ og einmitt þetta er grundvallar ástæðan,
eftir réttum verzlunarreglum, sem samkvæmt
anda hinnar frjálsu verzlunar, hlýur að ráða því
hvar kaupstaðirnir skulu setjast, ekki einasta
hjá oss, heldur meðal allra upplýstra þjóða, því
leggja menn járnbrautir, grafa skurði skip-
genga, þar sem því verður við komið, með ærn-
um kostnaði og fyrirhöfn, til þess að vöruaflinn
geti streymt með sem mestum hraða á markað-
inn, og þaðan aftur út um allan heim.
Þá er látin í ljós undrun yfir því, hve þetta
mál, svo sjálfsagt sem það sé, hafi átt örðugt
uppdráttar, að oss virðist einna helzt þess vegna,
að það væri „ísjárvert“ vegna Reykjavíkur, að
fjölga kauptúnum kring um hana að svo stöddu,
en þetta þykir þeim fráleitar ástæður og fara
um það nokkrum orðum.
Að lokum segir svo: Annars virðist oss í slíku
máli og hér ræðir um, að hagnaður margra lands-
manna, ætti þó að setja í fyrirrúmi fyrir mjög
óverulegum ábata fárra fastakaupmanna í
Reykjavík ef hann annars getur átt sér stað, sem
er gagnstætt voru áliti.
Á Alþingi var kosin þriggja manna nefnd í
FRJÁLS VERZLUN
5