Frjáls verslun - 01.05.1965, Blaðsíða 3

e) Ferðamenn, sem fara í gegnum land án dvalar
jafnvel þó ferðin tekin langri tíma en 24 stundir.
Þessi skilgreining er sú sem notuð er af Efna-
liags- og framfarastofnun Evrópu, O.E.C.D., en hún
safnar saman á hverju ári upplýsingum um ferða-
mál í þeim löndum, sem eiga aðild að henni, og dreg-
ur af þeim ályktanir um þá þróun, sem átt hefur sér
stað, og metur framtíðarhorfurnar. Þó öll þátttöku-
lönd hennar viðurkenni ofangreindar reglur, er samt
ekki komiiít hjá því í raun, að víkja nokkuð frá
þeim. Er framkvæmdin almennt þannig, að það,
sem talið er, er ekki fjöldi ferðamanna heldur
„komufjöldi" (,,arrivals“), „brottfarir“ („depart-
ures“) eða „gistinætur“. Að þeim reglum, sem hér
á landi gilda er vikið siðar. í því, sem hér fer á
eftir er miðað við O.E.C.D. löndin eingöngu ásamt
Júgóslavíu.
Gildi ferðamannastraumsins í O.E.C.D. löndunum
Ferðamannastraumnum frá stríðslokum má
skipta í tvær bylgjur. Hin fyrri rís þegar eftir
styrjöldina og felst í hinum mikla fjölda Banda-
ríkjamanna sem heimsækir Evrópu. Þar voru þeir
kærkomnir sem sigurvegarar og hjálparhellur í
styrjöldinni, en ekki síður fyrir það að þeir komu
með dýrmætan gjaldeyri, sem mikill skortur var
á. Á sama tíma eru flestar Evrópuþjóðir lokaðar
inni innan sinna eigin landamæra vegna gjaldeyris-
skorts og lágra tekna. Hin síðari bylgjan rís um
1950, þegar Evrópubúarnir byrja sjálfir að eiga þátt
í ferða ferðamannastraumnum ásamt Bandaríkja-
mönnum. í heild sinni hefur ferðamannastraumur-
inn síðan farið hraðvaxandi og er í dag þýðingar-
mikil atvinnugrein í fjölmörgum löndum, sem lögð
hefur verið mikil áhrezla á að efla. Þannig var
skráður komufjöldi i áðurgreindum löndum árið
1950 12.657.000, árið 1957 34.837.000 og árið 1963
cr hann orðinn 54.675.000. Er aukning frá 1950—
1963 samtals 330%, en tímabilið 1957—1963 60%.
Fyrri hluta þessa tímabils eða framtil 1956 voru
verulegar sveiflur á ferðamannastraumnum frá ári
til árs. Nam aukningin frá 10% til 16%. Voru þess-
ar sveiflur raktar til ótryggs ástands í efnahags- og
stjórnmálum. Þrátt fyrir það að þessir sveifluvaldar
séu enn fyrir hendi, hefur vöxturinn í fjölda ferða-
manna hin síðari ár hcldur lækkað, en verið mun
jafnari eða 6—10%.
Að sjálfsögðu hefur aukningin hjá einstökum
löndum orðið mjög mismunandi. Sé miðað við tíma-
bilið 1950—1959 eingöngu þá nær tífaldaðist fjöldi
ferðamanna í Grikklandi, meir en fjórfaldaðist i
Austurríki, Þýzkalandi, Portúgal og Tyrklandi, meir
en þrefaldaðist í Hollandi og meir en tvöfaldaðist
í Belgíu, Italíu, Sviss, Bretlandi og íslandi. Rétt
er að minna á það, sem komið er fram áður, að
þessar tölur eru grundvallaðar á „komufjölda“.
Fjöldi ferðamanna er að sjálfsögðu ekki svo mikill
því sami ferðamaðurinn kemur venjulegast til fleiri
en eins lands á för sinni. Hins vegar er þetta mæli-
kvarði, sem gerður er upp eins öll árin.
Komufjöldi er einn mælikvarði á þýðingu ferða-
mannastraumsins. Annar mælikvarði og sá, sem
meira mun metinn af einstökum löndum mun hins
vegar vera, hve mikinn gjaldeyri skilja ferðamenn-
irnir eftir fyrir þá þjónustu, sem þeim er veitt. Arið
1950 nam sú upphæð í O.E.C.D. löndum jafngildi
$: 800 millj. (upphæðin er áætluð og Spánn er ekki
meðtalinn), árið 1959 er hún orðin $2.700 millj. og
1963 er hún orðin $: 6.900 milljónir. Sú upphæð,
sem O.E.C.D. löndin notuðu í sama skyni árið
1963 nam $:6.100 milljónum. Var þannig hagstæður
greiðslujöfnuður á þessu sviði fyrir áðurgreind lönd
um $: 400 milljónir. Ef litið er á Evrópulöndin í
O.E.C.D. eingöngu, en Bandaríkjunum, Kanada og
Japan sleppt, verður myndin enn skýrari. Tekjur
af ferðamönnum í þeim voru 1963 um $: 5.400 millj.,
samsvarandi útgjöld $: 3.900 milljónir, eða hag-
stæður jöfnuður um $: 1500 milljónir, sem að lang-
mestu leyti er til kominn vegna eyðslu Bandaríkja-
manna. Hefur fjöldi þeirra vaxið jafnt og þétt,
hann var 1950 302 þús., 1957 556 þús. og 1963 er
hann orðinn 1.102 þús.
Gleggsti mælikvarðinn til að meta gildi ferða-
mannastraumsins fyrir þjóðarbúskapinn, er ef til
vill sá, að meta tekjurnar af ferðamönnum sem
hlutfall af greiðslujöfnuðinum fyrir vörur og þjón-
ustu. Fyrir einstök lönd var hlutfallið mjög mis-
munandi. Það var hæst á Spáni, rúmlega 30%, en
milli 10 og 20% í Ansturríki, írlandi, Sviss, Ítalíu
og Grikklandi.
Erlendir ferðamenn á íslandi
Eftir að hafa gert nokkra grein og almenna fyrir
þýðingu og áhrifum ferðamannastraumsins um-
hverfis okkur, er rétt að líta til íslands og kanna
hver þróunin hefur orðið hér á landi. Til þess að
gera ítarlega grein fyrir henni skortir verulega upp-
lýsingar um ýmis þýðingarmikil atriði. Þýðingar-
mestu gögnin, sem hægt er að afla í dag eru skýrsl-
ur útlendingaeftirlitsins um farþega til og frá land-
FR.TÁLS VEBZIUN
3