Frjáls verslun - 01.03.1992, Page 66

BRÉF FRÁ ÚTGEFANDA
ERFIÐLEIKARI
ATVINNU-
REKSTRINUM
Sennilega er árið 1991 eitt versta ár sem um getur í
mjög langan tíma í atvinnurekstri á íslandi. Þetta
kemur m.a. fram nú þegar mörg af stærstu og öflug-
ustu fyrirtækjum landsins hafa verið að halda aðal-
fundi og birta ársreikninga sína. Jafnvel gamalgróin,
stór og mjög sterk fyrirtæki á íslenskan mælikvarða
hafa ekki náð viðunandi útkomu í rekstri sínum, fyrir-
tæki sem enginn efast þó um að séu mjög vel rekin.
Hvarvetna virðist sama sagan: Reksturinn gekk verr
en á árinu 1990 og mörg fyrirtæki verða að gera sér
það að góðu að ganga á eigið fé, sem þó er í fæstum
tilfellum of mikið fyrir. Af þeim fyrirtækjum, sem
verið hafa að birta reikninga sína, er það helst Eimsk-
ipafélag íslands sem er með viðunandi útkomu, sem
þó getur á engan hátt talist óeðileg, a.m.k. ef miðað er
við þær arðsemiskröfur sem hvarvetna er gerð til
hlutafélaga erlendis. Arangur Flugleiða í rekstri veð-
ur einnig að teljast góður jafnvel þótt forsvarsmenn
fyrirtækisins séu óánægðir. Það er nefnilega ómót-
mælanleg staðreynd að árið 1991 var skelfilegt ár í
flugrekstri alls staðar í heiminum og fjölmörg flugfé-
lög urðu beinlínis að leggja upp laupana. Það verður
því að teljast vel af sér vikið hjá Flugleiðum að vera
réttum megin við strikið jafnvel þótt hagnaðurinn sé
vitanlega alltof lítill hjá fyrirtæki sem hefur staðið í
slíkum stórfjárfestingum sem Flugleiðir.
Þrengingar í atvinnurekstrinum eru fljótar að segja
til sín. Því miður er atvinnuleysi á íslandi nú meira en
verið hefur í meira en tvo áratugi en flestir eru senni-
lega sammála um það að atvinnuleysi er eitt mesta
þjóðfélagsböl sem yfir getur dunið. Svo sannarlega
vona allir að hér sé um tímabundið ástand að ræða, að
eitthvað það gerist sem lífgar atvinnulífið svo við að
allar vinnandi hendur geti haft nóg fyrir stafni. En
hvað á það að vera? Þeirri spurningu er erfitt að svara.
Ekki verður séð að sjávarútvegurinn, sem íslendingar
hafa löngum byggt afkoma sína á, eigi mikla mögu-
leika. Þar stöndum við frammi fyrir þeirri staðreynd
að hafa verður mjög mikinn hemil á veiðum ef ekki á
að ganga of nærri fiskistofnunum og það takmarkar
vitanlega möguleika í þeim atvinnuvegi. Og því miður
er ekki um margt annað að ræða. Það var eitt mesta
áfall, sem yfir þjóðarbúið dundi á árinu 1991, þegar
hætt var við byggingu álvers á Keilisnesi og það fer
ekki hjá því að leikmenn hugsi sem svo hvort það geti
verið að Islendingar hafi verið of seinir og of varkárir í
samningaviðræðum um það við hina erlendu aðila.
Einhvern veginn var það svo að ekki var hægt að halda
þeim viðræðum utan við pólitíska togstreytu og það
jafnvel þótt verkalýðshreyfingin legðist á eitt um
stuðning við framkvæmdina.
Auðlindir Islendinga eru takmarkaðar — takmark-
aðri en hjá flestum öðrum þjóðum. Möguleikar okkar
eru tvímælalaust mestir í orkuframleiðslu og orku-
sölu í einni eða annrri mynd. Því miður hefur nánast
ekkert áþreyfanlegt gerst í orkusölumálum frá því að
Járnblendiverksmiðjan á Grundartanga var tekin í
notkun á sínum tíma. Það er ekki nema eðilegt að
spurt sé hvort nóg hafi verið að gert til þess að koma
þessum möguleikum okkar á framfæri, halda uppi
beinni og harðri sölumennsku á erlendum vettvangi.
Eitt er víst: Orkuskortur er víða farinn að segja til sín
og mun gera það í vaxandi mæli á komandi tímum.
Mengun af þeim orkugjöfum sem nú eru mest notaðir
er slík að heimsbyggðinni stafar af hætta. Því hljóta
þær námur sem íslensku fallvötnin eru að vera gífur-
lega mikils virði. Það er fyrst og fremst spurningin um
hvenær að því kemur að orkusala héðan verði raun-
hæfur og arðvænlegur möguleiki og hvernig okkur
tekst til við að koma þeirri orku í verð. Þarna liggja
framtíðarmöguleikar íslendinga og þá þarf að nýta.
Ekki bara í einhverri óskilgreindri framtíð, heldur
sem allra fyrst.
66