Alþýðublaðið - 09.09.1969, Blaðsíða 6

Þegar Austur- og Yedarveldia vilja skipla á njésnurum, snúa
þau sér lii bandaríska milailulningsmannsins James fJonov-
an. Hann er viSurkenndur sa mningamaSur á sviSi lesnrar
viíkvæmu tegundar ,skip!ave rilittar' og lætur sér iáif ffrir
brjósii brenna.
Flesta morgna vikunnar fer
James Donovan, kraftalega vax-
inn miðaldra maður, með lyft-
unni upp í skrifstofu sína á 19.
hæð skýjakljúfs eins í New
York borg, þar sem nýtur út-
sýnis yfir hið fræga Hudson-
fljót, og hefst handa við þau
daglegu störf, sem að jafnaði
bíða lögmanns.
En svo koma dagar, sem hann
sést ekki á skrifstofunni. Þá
heldur hann sig í þeim heimi
„síðskeggs og svartra gler-
augna,“ heimi njósna og gagn-
njósna — óralangt frá þeim
ofbeldis- og fjársvikamálum,
sem hversdagslega taka mestan
hluta vinnutíma hans.
í
SNJALL „KAUPMAÐ-
UR“
James Donovan er nefnilega
mesti „njósnarasali" Vestur-
heims. Alltaf þegar stórveldin í
Austri og Vestri þurfa að koma
sér saman um að hafa skipti á
njosnurum — auðvitað fyrir
luktum dyrum og í fullkomnu
laumi — eins og t. d. þegar
bandaríska U2-njósnaranum
Francis Gary Powers var sleppt
úr haldi — leita þau eftir milli-
göngu Donovans um skilyrði
fyrir skiptunum. Hann er tal-
inn vera eini maðurinn, sem
Rússar bera traust til í sam-
bandi við þessa viðkvæmu teg-
und „skiptiverzlunar.“ Og Do-
novan hefur staðið sig með
mestu prýði í viðskiptunum og
unnið þar allt að því afrek.
Fyi’ir hans tilverknað hafa
hvorki meira né minna en 10
þúsund manns verið látnir laus-
ir eða látnir í skiptum fyrir er-
lenda kollega, og eru það ekki
lítil afköst, þegar þar við bæt-
ast umfangsmikil lögfræði- og
málflutningsstörf.
Um tíma var James Donovan
starfsmaður OSS —■ Office of
Strategic Services -— en vinum
hans varð það ekki ljóst, að
hann var á hennar snærum,
fyrr en hann hóf störf sín að
„skiptaverzluninni/‘
VIÐKVÆM „VARA“
Það voru skipti stórveldanna
á njósnurunum Abel — Pow-
ers, sem fyrir alvöru tryggðu
Donovan orðstír sem alþjóðleg-
ur samningamaður á einangr-
uðu sviði. Hann hafði verið
verjandi sovézka stórnjósnar-
ans Abels í þeim umfangsmiklu
málaferlum, sem af máli hans
spruttu, og það var hin frábæra
vörn hans, sem fyrst og fremst
hafði forðað njósnaranum frá
líflátsdómi, sem virtist þó vís.
Snemma morguns — febrú-
ardag nokkurn — fimm árum
eftir að dómur hafði verið upp
kveðinn stóðu tveir hópar
manna andspænis hvor öðrum
ó stórri, steinsteyptri brú á
milli bandaríska hernáms-
svæðisins í Berlín annars veg-
ar og Austur-Berlínar hins veg-
ar. Bandaríkjamegin stóð hinn
magri, þunnleiti Rudolf Abel,
með hátt, hvasst nef. Hann var
handjárnaður við mann úr
bandarísku leyniþjónustunni,
CIA. Og nú stóð til að láta
hann lausan í skiptum fyrir
ungan Bandaríkjamann, er var
þarna líka, umkringdur sovézk-
um leyniþjónustumönnum:
Francis Gary Powers, flug-
maðurinn, er stjórnaði U2-
njósnavélinni, sem skotin var
niður yfir Sovétríkjunum í maí
mánuði árið 1960.
Nokkrum mínútum síðar
gengu mennirnir tveir — sov-
ézki njósnameistarinn og banda
ríski flugmaðurinn — yfir
landamæri Austurs og Vesturs.
Skiptin höfðu farið fram, og
sá fyrsti, sem bauð Powers
velkominn vesturyfir, var ein-
mitt Donovan.
iSkiptin á þeim Abel og Pow-
ers og öðrum Bandaríkjamanni
til, námsmanninum Frederic
Pryor, sem Austur-Þjóðverjar
höfðu haldið eftir og fangelsað
vegna grunsemda um njósnir,
var árangurinn af hálfs annars
árs erfiðum samningaviðræð-
um milli Donovans og sovézkra
lögfræðinga, sem komu fram
fyrir hönd sovézku leyniþjón-
ustunnar, KGB.
ABEL — POWERS
Það voru Rússar, sem stigu
fyrsta skrefið. Donovan höfðu
borizt mörg bréf, undirrituð
„Helen Abel“ og stimpluð í
Leipzig, þar sem sendandinn
— sem annaðhvort var meðlim
ur í KGB eða starfaði á þess
vegum — gaf í skyn, að takast
mætti að koma á gagnlegum
njósnaraskiptum ’með góðuml
vilja beggja samningsaðila.
f byrjun var bandaríska leyni
þjónustan ekkert yfir sig hrif-
in af þessari uppástungu. En
um síðir tókst Dónovan þó að
sannfæra yfirmenn hennar um,
að það mund.i reynast ákaflega
gagnlegt að fá Powers heim og
hlýða frásögn hans sjálfs um
tildrög þess, að flugvél hans
var skotin niður, og árangur
ferðarinnar.
Flugvél frá handaríska flug-
hernum flaug með Donovan til
Vestur-Berh'nar og síðan var
honum nánast smyglað inn í
Austur-Berlín. svo jiaö (hann
gæti átt leynilegar samræður
við sovézka kollega sína. Á
ferðum sínum til Austur-Ber-
línar hafði hinn bandaríski lög-