Alþýðublaðið - 04.08.1970, Síða 8

8 Þriðjiicfe'gur 4. ágúst 1970
KAPPHLAUPI
VID JARDYTUR
□ Þegar vegir eru þnnars /vegar er engu hlíft. Hús
eru rifin, tré höggvin iupp,\jarðvegi umbylt.
Nu er verið |að íeggja jnýjan veg !norðan við jSarps-
|borg :í Noregi, fvið Grálum íí Tune. jEnjþar/gleypir veg-
urinn jekki aðeins jhús, akra /og skóga, heldlur leggur
hann jundir sig ævagamlair grafir, sem ihafa imikið
fornfræðilegt gildi. Ekkert imá istanda ílvegi fyrir veg-
iiium yfir Austfeld. En |þó teru í Noregi iströng lög um
vernd fornminja og jþau tkveða svo á að fornminjar
séu friðaðar, þar til þær íhafa lað iminnsta (kosti 'verið
ítarlega rannsakaðar, og þess vegna vinna for'nleifa-
fræðingar nú lað því jaf (kappi |í (sumar að grafa fgraf-
irnar úpp (og (rannsaka þær. iÞeir verða )að vera búnir
í septfember, því að !þá taka jarðýtur íog imalbiksvélar
við. Neyðaruppgröft kalla I fornleifafræðingarnir
er ástæða að þeir sem hafa feng
ið aðra til að hlaða yfir sig gr.ióti
eða verpa yfir sig haug hafi má'tt
sm meira e:n aðrir. Og ef litið er
á legu grafanna kann að vera eðli
legt að álíta að þeir betur meg-
andi hafi verið grafnir ofai% þ. e.
uppi á ásnum, en fáíæklingarriir
verið láínir liggja neðar, stund-
um i blautum. leirjarðvegi neðan
við ásinn.
— Þið halið funðið göinul
plógfcr?
— Réttara væri að segja arð-
för. Arðurinn var eldri en plóg-
urinn. Verkfærið hefur plægt
dýpra en gróðurmoldin náði og
skilið eftir spor í ljósum sand-
inum fyrir neðan. Síðar hefur
mold fallið n.iður í förin, sem
arðurinn skildi eftir sig. Flat-
lendisgrafirnar hafa sums staðar
rofið þessi för, svo að þarna hlýt
ur akuryrkja að hafa verið stund
uð, áður en staðurinn var gerð-
ur að greftrunarstað.
— Hvaða muni hafið þið fund
ið þarna?
— Verkfæra, krukkur, kopar-
muni, glerbrot, litlar spennur,
' skartgripi og töfl. Sumt hefur
varðveitzt tiltölulega vel, en ann
að hefur skaddazt þegar á bál-
inu. Athyglisverðasti fundurjnn
er kannski leifar af um það bil
1500 ára g'ömlu konulíki-. Jafnvel
smábútar af klæðunum, sem hún
var vafin í, hafa varðveitzt.
Spenna — sú sem ég nefndá hér
að framan — var fest við klæð-
in á annan hátt en venjulegt
er á slíkum furidum. Þar sem það.
er háð klæðunum hvernig
-sþenna er fest, er hugsanlegtað
á þessum tíma hafi átt sér stað
breytingár á klasðaburði. Um
hálsinn var þessi kona með háls- .
festi úr rafi og á brjóstinu lágu.
nokkrir skartgripir. Hún hefur
verið mjög ung og áreiðanlega
a:f háum síigum. Munirnir hafa
varðvédízt vel, af þvf að hún var
ekki brennd, heldur lögð beint
í gröfina.
— Kom ekki fyrir. þegar skart
gripir voru Játnir í grafir, aff
þeim væri rænt?
— Jú, og ekki aðeins áður
fyrr. A þessu ári urðum við. að
kæra nokkrá siráka til lögregl-
unnar, en þeir höíðu í leyfis-
levsi grafið niður í fornhaug. En
rán komu líka fyrir áður fyrr.
Rannsóknir á
sem notaður v
segja mikið u,
tíma n
Venjulega var líkið lagt í miðja
gröfina, en við höfum fundið
-graftr. þar sem það er lagt til
hhðar. Það gæti bent á ótta við
grafarrán. En það er.rétt að taka
það fram hér, að það er refsi-
vert að eyðileggja fornminjar.
— Getur þessi fornleifafunclur
orðið til þess aff auka vitneskju
okkar um búsetu- og atvinnu-
sögu eldri tíma?
— Við getum að minnsía kosti
fullyrt, að ásinn, þar sem bæði
plógförin og grafirnar hafa fund
izt, hefur gegnt tiltölulegá miklu
hlutverki. Fólk.bjó þar sem það
gat bezt beitt verkfærum sínum.
Það.var auðveldara að plægja i
lausum sandá en hörðum leir.
Trúlega hefur fólk einnig búið
,á ásnum, þótt erfitt sé að styðja
þá tilgátu með beinum mann-
vistarleifum. En fundir. annars
staðar benda til. þess að fólk
hafi gjarnan reist hús sín á ás-
um. ,
— Hefur Grálum veriff miff-
syæffi fyrr á tímum?
— Örugglega. Sumir munirnir
benda tij umtalsýerðrar verzl-
unar. I einni gröfinni fundum
við til að mynda gler, sem við á-
lícum að sé komið úr Rínarlönd
um.
þetta.

— Forfeður okkar hafa notað
þennan stað fyrir greftrunar-
-stað í minnsta kosti 1500 ár,
segir Danckert Monrad-Krohn,
sem stjórnar uppgretftrinum í
-viðtali við norska Arbeiderblad-
et. — Elztu miniarnar benda til
Iþes-s að fyrsfu líkin 'hafi verið
jarðfeett hér urn 400 árum fyrir
Krists burð.
— ÍHveniig getiff þið tímasett
það isvo örugglega?
— Grafirnar eru mismluinandi.
Afetaða þeirra hverrar til ann-
arrar segir okkur dálítið. Munir,
s-em finnast í gröfun-um gefa á-
kveðnar vísbendingar, þegar
þeir ern- bornir saman við sa-ms
konar muni annars staðar frá.
Til dæmis höfum við fundið
spennu, sem er nokkuð örugg-
'lega frá því um árið 400. Með
þvf að draga allt sam.an getum
við gert okkur nokkra mynd af
iþvi, hvernig gréftru-narsiðir
(hafa breytzt, og út frá þessum
breytingu-m er einnig hægt að
Iflá r!ök til tímaisetningar.
— I fyrstu léíu menn sér
nægja að grafa litla holu niður
í jörðina og þar lögðu menn lík-
amsieifarnar, sem áður var búið
að brenna. Graíirnar, sem eru
kallaðar flatlendisgrafir, sjást
ekki á yfirborðinu, en koma fyrst
í ljós, þegar farið er að grafa.
I þessum gröfum finnast beina-
leifar. Við rannsóknir er hægt
að ákvarðá hve lengi þær hafa
legið í jörðu.
Monrad-Krohn tekur fram
plasípoka m.eð gömlum beinaleif
um. í hverri gröf finnast um 2
lítrar af beinum eða álíka mikið
og er í venjulegum mannslkama.
Þessi brunnu bein voru lögð
í gröfinna á þrenns lags mismun
andi hátt. Síundum voru beinin
tekin úr öskunni og hreinsuð
vandlega áður en þau voru lögð
í leirkrukkur eða skálar. Við höf
um fundiið hvort tveggja. Stund-
um voru stærstu beinahnútarnir
lagðir í gröfina ásamt kolaleif-
um úr eldinum. En subbulegasta
aðferðin var að sópa einfaldlega
ailri öskuhrúgunni ofan í gröf-
ina. Líldega er þessi síðasta að-
ferð eizt.
— Gefa þessar grafir nokkra
bendíngu um samfélagsbyggingu
þessara tíma.
— Við verðum að fará varlega
í að draga ályktanir. En auk flat
lendisgrafanna höfum við fundið
steindysjar og hauggrafir, og það
Danckert Monrad Krohn (heldur á 1500 ára gamalli leirkrukku.