Helgarpósturinn - 28.11.1994, Side 13

MÁNUDAGUR 28. NÓVEMBER 1994
MORGUNPÓSTURINN ERLENT
13
Rúmenía
Geggjaðasta hús í
heimi opnað á ný
Höll alþýðunnar í Búkarest er
einhver fráleitasta bygging í heimi.
Hún er hvorki meira né minna en
330 þúsund fermetrar (til saman-
burðar má geta þess að salur Laug-
ardalshallarinnar er 1500 fermetr-
ar). Smíði byggingarinnar hófst
1984 eftir að Nicolai Ceausescu
Rúmeníuforseti hafði farið í opin-
bera heimsókn til Norður-Kóreu
og heillast af því hvað allt var í röð
og reglu í ríki Kim II Sung. Ceaus-
escu, sem var orðinn hálfgalinn á
þessum tíma, fylltist öfund og
ákvað að umbylta Búkarest í fyrir-
myndarborg. Heilu hverfin voru
jöfnuð við jörðu, lagðar miklar
breiðgötur og ráðist í byggingu
þessa húss, en í samanburði við það
virðist tröllaukinn arkítektúr Sta-
línstímans í Austur-Evrópu næst-
um smekklegur.
Þegar Ceausescu var tekinn af lífi
eftir byltinguna í desember 1989 var
smíði hússins enn ekki lokið. Iðn-
aðarmennirnir lögðu jafnskjótt
niður tæki sín og tól, enda skildu
þeir mæta vel að húsið hefði enga
þýðingu að Ceausescuhjónunum
gengnum. Allt virtist bencia til þess
að saga hússins væri öll.
f tvö ár karpaði þing Rúmeníu
um hvort ætti að verja einhverju fé
til að lappa upp á bygginguna. Þá
kom til sögunnar lon lliescu for-
seti, gamalreyndur kommúnisti og
fyrrverandi hugmyndafræðiráð-
herra Ceausescus. Hann treysti
völd sín smátt og smátt, meðal ann-
ars með því að flæma alla sanna
umbótasinna úr stjórn sinni og
með því að siga slagsmálaglöðum
námamönnum á stjórnarandstæð-
inga. Á sama tíma var eins og menn
væru smátt og smátt að taka bygg-
inguna í sátt. Andstaða Rúmeníu-
þings við að hafa neitt með húsið
að gera gufaði snögglega upp þegar
fram kom tillaga um að það flytti
inn í Höll alþýðunnar þar sem
þingmönnum var heitið þægileg-
um og rúmgóðum skrifstofum.
f staðinn fyrir að vera fullir
skammar vegna þessarar geggjuðu
byggingar eru Rúmenar farnir að
vera stoltir af henni, að minnsta
kosti sumir.
Iliescu hefur látið verja sem
nemur 13 milljörðum íslenskra
króna í að klára þennan hluta bygg-
ingarinnar. Rúmenía er næst fátæk-
asta land Evrópu, aðeins Albanir
eru blankari.
Óviðjafnanlegt
smekkleysi
Byggingin stendur við endann á
Calea Victoriei, Sigurstræti, sem
átti að verða einhver glæsilegasta
breiðgata í heimi en er nú í niður-
níðslu. Stíllinn er ógn smekklaus
blanda af ný-klassík og rjómatertu-
byggingarlagi Stalínstímans. Inn-
anhúss ægir saman öllurn stílteg-
undum. Herbergin eru níu hundr-
uð og á stærð við flugskýli: sum eru
í bárrokkstíl, önnur eru sniðin eftir
fyrirmyndum frá Versölum, í sum-
um er eins og-maður sé kominn inn
í veiðikofa, þá gengur maður inn í
annað herbergi og það einkennist
af brúnum litum og appelsínugul-
um í forljótum nytjastíl sem Ceaus-
escu var mjög haílur undir.
Ceausescu hafði mikinn áhuga á
framkvæmdunum og fylgdist
grannt með, enda var þetta aflt gert
til að svala barnalegum hégóma
harðstjórans. Hann vildi hafa mik-
ið af súlum, eins og hann hafði
dáðst að í byggingum sem hann
hafði séð í Moskvu og Pyongyang.
Strætið sem liggur upp að höilinni
er upp á hár fjórum metrum breið-
ara en Champs Elysées-breiðgatan í
París og nákvæmlega fjórum metr-
um lengra. Það hljóta hins vegar að
hafa verið einhver hræðileg mistök
sem valda því að í fermetrum talið
er húsið ögn minna en Pentagon-
byggingin sem hýsir bandaríska
varnarmálaráðuneytið og leyni-
þjónustuna.
Hvað varðar smekkleysi og yfirg-
engilegheit jafnast þetta á við það
helsta sem hefur verið gert í þeirri
deild á þessari öld. Byggingin getur
hæglega haldið sínum hlut and-
spænis mannvirkjunum sem Al-
bert Speer teiknaði fyrir Adolf
Hitler eða Dal hinna föllnu sem
Franco Spánarleiðtogi lét hanna.
Gangar teygja sig óravegu í allar
áttir. Þiljur eru úr eik og gólf úr
marmara og fótatak bergmálar
óþægilega um salarkynnin.
Öll hlutföll eru úr Iagi; svalirnar í
aðaldanssalnum eru svo hátt uppi
að gestum hefðu virst „Ljósberinn“
(eins og hann kunni vel við að láta
kalla sig) og kona hans, Elena, eins
og agnarlitlar leikbrúður hefðu þau
gengið þar fram til að taka á móti
fagnaðarlátum.
Úti um allt eru málverk af ung-
um og hraustlegum sveitastúlkum
við uppskerustörf. I gegnum hvitar
blússur sést móta í geirvörtur, ekki
ósvipað og á dagatölum sem gjarn-
an hanga uppi á bifreiðaverkstæð-
um. Þegar marmaranum sleppir
taka við endalaus gólfteppi, hver
renningur er tvöhundruð metrar á
lengd. Ceausescu var svosem
þekktur fýrir ýmislegt annað en að
kunna sér meðalhóf.
Bresk blaðakona sem nýskeð var
á ferð í Rúmeníu reyndi að ná tali
af einum arkítekta hússins. Það
kemur kannski ekki á óvart að
hann fór undan í flæmingi og vildi
ekkert kannast við þetta verk sitt.
„Mesta hetja rúm-
ensku þjóoarinnar“
Byggingin á ekki einungis að
hýsa rúmenska þingið, heldur er
líka gert ráð fýrir því að þarna verði
ráðstefnumiðstöð, ein sú stærsta í
heimi. Hún á að vera á fýrstu hæð-
inni, en seinna á að innrétta aðra
ennþá stærri á annarri hæðinni. í
þeim anda hafa verið bornir inn í
húsið óþægilegir stólar úr stáli og
gosdrykkjasjálfsalar. Það hefur ver-
ið komið fýrir básum fýrir þýðend-
ur í kringum hringborð sem eru
svo tröllaukin að við þau geta setið
fimmtíu menn.
En ekki nægja þing og ráðstefnur
til að fýlla húsið, langt í frá. I raun
verður nýtingin á fermetrunum 330
þúsund ekki nema svona 20 af
hundraði.
Allt eru þetta tómar grillur. Það
er verið að telja fólki trú um að for-
tíðin sé að baki, að nú sé allt breytt.
Á sama tíma er höllin eins og
minnisvarði um fagurfræðilega ör-
birgð og pólitískan tvískinnung
sem svo mjög einkennir ástandið í
Rúmeníu um þessar mundir.
Þeir eru þó til sem berjast gegn
því að höllin verði nýtt á þennan
hátt. Petre Bacanu er fyrrum and-
ófsmaður og núverandi ritstjóri
dagblaðsins Romania Libera. Hann
hefur verið afar gagnrýninn á stjórn
Iliescus og er afar mótfallinn
áformum um að halda áffam fram-
kvæmdum við bygginguna. Bacanu
segir að líkt og fyrri ríkisstjórn
kommúnista sé ríkisstjórnin sem
nú situr upptekin af sýndar-
mennsku en kæri sig kollótta um
raunveruleikann. Allt sé í niður-
níðslu í landinu, það séu ekki einu
sinni til brúklegir vegir, bændur
eigi engar vélar, en samt sé pening-
um ausið í þennan óskapnað.
Þrátt fyrir það verður að gera
eitthvað við bygginguna. Andstæð-
ingum hennar finnst fráleitt að láta
hana hýsa þing landsins. Það sé
ekki eins og Rúmenar eigi sér ein-
hverja glæsilega lýðræðishefð; höll,
byggð af geðtrufluðum harðstjóra,
sé líklega versta tákn nýfengins lýð-
ræðis sem hugsast geti. Bacanu rit-
stjóri er nýkominn heim frá ferða-
lagi þar sem hann staldraði við í Las
Vegas. Hann er geysihrifinn og seg-
ir að byggingin sé ennþá smekk-
lausari en spilahallirnar og
skemmtihúsin þar. „Kitsið“ sé enn
yfirgengilegra. Hugmynd Bacanus
er að byggingunni verði breytt í
griðarlegt spila- og skemmtihús og
fyllt með spilamaskínum og vín-
stúkum.
Slíkar hugmyndir vekja ekki
mikla kátínu í Rúmeníu. Minning-
ar um Ceausescu hafa verið mark-
visst kæfðar; í staðinn fyrir ógnar-
stjórn hans er komin önnur stjórn,
öllu mildari, en samt með miklar
alræðistilhneigingar. Iliescu forseti
gætir sín á því að minnast aldrei á
fortíðina, hvað þá á hlutverkið sem
hann þá gegndi. Einhvers konar
vúsir að markaðshagkerfi er að
verða til, en því er stjórnað af fyrr-
um flokkskommisurum og með-
limum leynilögreglunnar illræmdu,
Securitate. Það eru hinir nýju bis-
nessmenn.
Bak við höllina miklu hafa sí-
gaunar og flækingar fundið sér
griðastað. Þar sefur fólk undir beru
iofti, svangir hundar fara um í hóp-
urn og spangóla út í nóttina. Þaðan
er stutt að fara með bíl í kirkjugarð
sem iætur lítið yfir sér. Þar er
ómerkt gröf þar sem lík Ceausescu-
hjónanna voru husluð um jólaleyt-
ið 1989. Síðan þá hafa aðdáendur
þeirra sett upp kross, á honum er
ljósmynd og áletrunin Neconoscut-
ule og útleggst „þú óþekkti". Svo
stendur. „Þú varst, ert og verður
mesta hetja rúmensku þjóðarinn-
ar.“
Þetta heimatilbúna minnismerki
lætur afar lítið yfir sér. Það hefði
aldrei getað svalað mikilmennsku-
órum einræðisherrans. En hann
gæti þá huggað sig við að nú er ver-
ið að koma á fót ráðstefnumiðstöð
Nikolai Ceausescu.
- eh. endursagt úr The Spectator.
Máttlaus
Frankenstein
Nýjasta bíómynd breska leikar-
ans og leikstjórans Kenneth Bran-
agh hefur fengið heldur slæma
dóma. Myndin byggir á frægri sögu
Mary Shelley um vísindamanninn
Frankenstein og skrímslið sem
hann skapar. Branagh leikur sjálfur
Frankenstein og þykir gera það eins
og hann sé að leika uppa. Um Ro-
bert de Niro sem leikur skrímslið
er hins vegar sagt að hann sé hættur
að leika neitt annað en Robert de
Niro.B
Föðurland í
sjónvarpi
Skáldsagan
Föðurland eftir
Robert Harris
var mikil met-
sölubók og nú
hefur verið gerð
eftir henni sjón-
varpsmynd með Rutger Hauer og
Miranda Richardson í aðalhlut-
verkum. Myndin hefur fengið góð-
ar viðtökur. Eins og margir vita lík-
lega er þetta margslungin leynilög-
reglusaga þar sem höfundurinn
gerir sér í hugarlund að nasistar
hefðu unnið heimsstyrjöldina og
ríktu nú yfir hálfum heiminum.
Adolf Hitler kemur við sögu, orð-
inn nokkuð aldraður, eins og sjá
má á meðfylgjandi rnynd.B
Giscard
skrrfar sápu
Það þykir við hæfi að helstu
stjórnmálamenn í Frakklandi séu
menningarlegir. Best er ef þeir hafa
það sem aukagetu að skrifa bækur.
Þetta veit Valéry Giscard d’Esta-
ing, fyrrverandi Frakklandsforseti,
og nú hefur hann sent frá sér skáld-
sögu. Bókin, sem ber heitið Le
Passage, hefur fengið afspyrnu
vonda dóma, hún var til dæmis
rökkuð niður í stórblaðinu Le
Motide og sagt að þetta væri argasta
sápa.B
Nýtegund
kvenna
I nýjasta hefti þýska tímaritsins
Der Spiegel er
grein þar sem
kunngjört er að
komin sé ffam á
sjónarsviðið ný
tegund af kon-
um. Þetta eru
ungar konur sem vilja í senn vera
villtar og kvenlegar, frjálsar og eig-
ingjarnar, þær gangi í skrítnum
stígvélum og ósmekklegum kjólum
með blómamynstri. Þær gefi gam-
aldags femínisma langt nef, heldur
hafi skapað nýja kvenmynd sem feli
í sér: mikið kynlíf, mikla skemmt-
un og alls enga óbeit á karlmönn-
um. Blaðið segir að upp á ensku
kallist þessar stúlkur girlies eða ba-
bes og nefnir sem verðuga fulltrúa
þeirra konur á borð við Courtney
Love, Neneh Cherry, Uma Thur-
man og Winona Ryder.H
Courtney Love
Hitler fimtugur
Margaret Thatcher
Umdeilt
skjaldarmerki
jámfrúarínnar
Nú er Margaret Thatcher, fyrr-
verandi forsætisráðherra Bretlands,
orðin lafði og því hefur hún orðið
að fá sér skjaldarmerki eins og slíku
fólki hæfir. Bresk blöð segja að með
vali sínu hafi hún enn einu sinni
sýnt óbrigðula hæfileika sína til að
kljúfa bresku þjóðina í tvennt.
Flestir virðast þó á því máli að
skjaldarmerkið sé ekkert sérstak-
lega vel lukkað. Á skjaldarmerkinu,
sem tók tvö ár að hanna, eru tveir
menn: Annar er í búningi sjóliða og
á að tákna herliðið sem Thatcher
sendi til Falklandseyja á hápunkti
valdaferils síns. Hinn maðurinn er
enginn annar en eðlisfræðingurinn
Isaac Newton og er hann til marks
um áhuga lafðinnar á vísindum. Yf-
ir þessu trónir kóróna en undir er
letrað: Cherish Freedom sem út-
leggst „hlúum að frelsinu".
Þeir sem mest hafa rýnt I skjald-
armerkið segja að sjóliðinn minni
helst á Tinna, en Newton sé ekkert
líkur sjálfum sér. Margir hafa líka
Skjaldarmerkið: Sjóliði og
Newton.
orðið til að snúa út úr skjaldar-
merkinu. Skopmyndateiknarinn
frábæri, Michael Heath, spurði
hvar handtaskan væri sem Thatc-
her heldur alltaf á. Blaðið The
Sunday Times hvar járnglófinn væri
— hann hlyti þó altént að vera tákn
járnfrúarinnar.
Thatcher segist sjálf vera ánægð
með árangurinn — og er það ekki
fyrir mestu?B
Afmæli meistara
Fann Voltaire
upp sjónvarpið?
Ýmislegt hefúr verið á seyði að
undanförnu til að minnast þess að
300 ár eru liðin frá fæðingu eins
merkasta rithöfundar og heim-
spekings allra tíma, Voltaire.
Hann fæddist 21. nóvember 1694. í
snjallri grein segir franski heim-
spekingurinn André Glucks-
mann um þennan andans jöfur að
heil mannsævi dugi varla til að lesa
allt sem hann skrifaði. Voltaire
hafi gripið til fjaðurpennans eins
og nútímamenn til símans. Hann
hafi skipt um umfjöllunarefni eins
og nútímafólk um sjónvarpsstöðv-
ar.
Glucksmann segir að Voltaire sé
einn helsti fulltrúi frjálsrar hugs-
unar sem mannkynssagan þekki. Á
tíma þegar ríkti mikil bjartsýnis-
hyggja hafi hann ekki veigrað sér
við að flytja slæm tíðindi, eins og
sjáist best í höfuðverki hans Birt-
ingi. Þar láti hann hetjuna fara í
gegnum allar helstu hörmungar
samtímans og þannig sé hann eins
konar forveri sjónvarpsins sem
daglega flytur hræðilegar fréttir
inn í stofur heimsbyggðarinnar.
Loks, segir Glucksmann, að
Voltaire: Notaði pennann eins
og síma.
ofsatrúarmenn skipti kannski um
kenningar og fána. Eðli þeirra sé
þó alltaf hið sama. Á stríðstímum
tuttugustu aldarinnar hefði Volta-
ire skrifað ritgerð um umburðar-
lyndi. Henni hefði hann gefið titil-
inn Eyjahafið Gúlag og undir hefði
hann skrifað Solzhenítsín.H