Helgarpósturinn - 28.11.1994, Qupperneq 24

oor q-,.
24 MORGUNPÓSTURINN MENNING MÁNUDAGUR 28. NÓVEMBER1994
„Kynjasögur beraþess merki að um „alvöru“
hljómsveit er orðið að rœða. “
viðkvæmni. Það eru frásagnir í
þessari bók sem hreinlega fanga
hugann, svo áhrifamiklar eru þær í
látleysi sínu.
Þar má nefna frásögnina af því
þegar litla stúlkan Jakobína slekkur
í ógáti ljós. Af þvi hlýst slys sem
veldur dauða gamallar konu. And-
stæðurnar milli hins skelfilega at-
burðar og hinnar hæglátu frásagn-
araðferðar skapa sérlega áhrifaríka
frásögn.
Af sama látleysi er því lýst hvern-
ig foreldrarnir taka þá ákvörðun að
láta ungt barn sitt í fóstur í þeirri
von að það komist til mennta.
Fallegasta frásögn sem ég hef les-
ið í langan tíma er í þessari bók. Þar
segir frá orðum ellefu barna, fár-
sjúkrar móður til dóttur sinnar.
Hún segir frá því er eiginmaður
hennar meitlaði upphafsstafi þeirra
og hjörtu í stein sem tákn um ást
þeirra, áður en basl og bágindi urðu
þeirra daglega brauð. Hugleiðingar
Jakobínu um steininn og skáld-
skapinn sem hrapaði niður af
himni og kom inn í hversdagslífið
eru bæði næmar og angurblíðar.
Þær eru dæmi um yfirburðahæfi-
leika skálds til að lýsa lífi annarra á
þann veg að það komi okkur hin-
um við.
I jólamánuðinum verða örugg-
lega margar bækur betur auglýstar
en þessi en ekki er víst að allar
ntuni þær eiga góða innistæðu. Víst
er að þessi yfirlætislausa bók er þess
virði að borið sé á hana lof.
■ Ákaflega falleg og stundum
hjartnæm kveðja Jakobinu Sig-
urðardóttur til bernskunnar.
Siðasta verk höfundar reynist
lítil perla.
-Kolbrún Bergþórsdóttir
Létt en sjaldnast slétt
KOLKASSA KRÓKRÍÐANDl:
Kynjasögur
Þega Kolrössur hinar keflvísku,
sigruðu Músíktilraunir Tónabæjar
unt árið fannst manni ekki laust við
að það hefði verið fyrst og fremst
fyrir það að vera kvennahljómsveit.
Fyrsta skífa svetiarinnar, Drápa,
bar þess og merki að vera helst vísir
að hljómsveit. Sveitin hafði skapað
sér hljóm en var kannski ekki full-
fær um að gera neitt úr honum.
Síðan eru liðin tvö ár og hafa
Kolrössur sem betur fer gefið sér
tíma til þess að spila sig til, ná sam-
an vel spilandi ntannskap, áður en
hljóðverið var heimsótt aftur.
Kynjasögur bera þess merki að um
„alvöru" hljómsveit er orðið að
ræða. Kynjasögur er alvöru plata.
Kolrassa krókríðandi á margt sam-
eiginlegt með þeim óháðu hálf-
kvenhljómsveitum sem undanfarið
hafa tryllt unglingana beggja vegna
Atlantshafs. Tónlist þeirra á líka
margt sameiginlegt með sveitum á
borð við Smashing pumpkins.
Kynjasögur er skemmtileg plata og
mörg lögin á henni eru grípandi og
létt. Stelpuroldcið er að yfirtaka litla
tónlistarheiminn og er Kolrassa
krókríðandi allt eins líkleg til vin-
sælda og hvaða sveit önnur. Hér er
um hressa og öðruvísi poppmúsík
að ræða.
■ Tónlist sem ætti að geta heill-
að alla nema forföllnustu Maria
Careyista. Sveitin er kannski
ekki alveg komin í fyrstu deild-
ina en hún er farin að banka
upp á.
Suð um guð eða
bara tuð?
Björn Jörundur Friðbjörnsson:
BJF
Hljómsveitin Nýdönsk ku öll.
Sveitin er að vísu í eins fúllri vinnu
og poppsveitir komast almennt í
við sýningar á söngleiknum Gaura-
gangi í þjóðleikhúsinu en þess utan
er sveitin komin í þetta langa frí
sem er orðið að tísku þessa dagana.
Nýdönsk hefur verið í poppfram-
verðinum svo engan undrar að
meðlimirnir finni sér eitthvað til
dundurs. Jón Ólafs orðinn söng-
leikjagúrú, Daníel danspródúsent
par excellence, Óli Hólm trommar
með Tweety og Björn Jörundur
búinn að gefa út sína fyrstu sól-
óskífu. BJF er ekki jafn stórt skref í
neina átt og maður átti von á. Björn
hefur tekið þá ákvörðun að láta
vinsælu brælupælinguna sína víkja
fýrir konseptplötu af gamla skólan-
um. Hugleiðingar um guð liggja
eins og mara á værðarlegri seventís-
músík. Hitturum á borð við súper-
ballöðuna Deluxe er sleppt til að
skemma ekki heildaryfirbragð plöt-
unnar. Á sínum tíma voru konsept-
plötur Pink Floyd og fleiri hljóm-
sveita taldar til merkustu pælinga í
poppinu en yfirleitt hafa þær plötur
frekar gleymst. Konseptið var al-
mennt afkvæmi djúpsálarköfunar
misafvegaleiddra súperstjarna og
eins og títt er um afurðir annarlegs
hugarástands er auðvelt að ganga
framhjá þeim. Plata Björns Jörund-
ar er ekki merki um geðveilu af
hans hálfu heldur er hún frekar
tónlistarleg skírskotun í gömlu
rugludallana og sem slík á köflum
ansi skemmtileg. Sem fýrr segir er
platan frekar rislítil og við fyrstu
hlustun auðgleymanleg. En við
frekari hlustun koma í ljós
skemmtilegir hlutir sem koma jafn-
Til hvers er vísað með titli nýju
bókarinnar?
„Efstu dagar er eiginlega skír-
skotun í Nýja testamentið þar sem
efstu dagar koma víða fyrir. Þegar
Jesús steig upp þá áttu lærisvein-
arnir von á mjög skjótri endur-
komu og heimsendi, enda var
Kristur sjálfur búinn að orða það
lítillega. Þannig að þessir fyrstu
dagar á eftir uppstigningunni voru
lengi álitnir síðustu dagarnir —
menn voru alltaf að bíða effir enda-
lokunum. Þetta setti töluvert mark
sitt á kristnina, Páll postuli og þeir
sem mótuðu kenninguna fyrstir
tóku mið af því að lífið væri eigin-
lega búið og það tæki því ekki að
standa í stórræðum eins og hjóna-
bandi, heimilisstofnun og sumir
hættu meira að segja að vinna og
stóðu bara slugsandi og biðu eftir
stundinni miklu. Síðan leik ég mér
með það að þessi stund hefur dreg-
ist, það eru jú liðin tæplega tvö þús-
und ár. En skírskotunin á kannski
ekki síður við um þessa síðustu
daga aldarinnar.“
1 framhaldi af þessu, er þetta trú-
arleg bók?
„Nei, nei, hins vegar gerist það að
ein sögupersóna í bókinni, sem er
eiginlega miðlæg persóna, henni er
fyígt eftir frá barnæsku og uppúr,
hún fer í guðfræði og gerist prestur.
Þannig að í því þá kemur þetta
heim og saman.“
Er sögusviðið Reykjavík vorra
daga?
„Ja, tíminn eru vorir dagar en
leikurinn berst víða: Til Reykjavík-
ur, út á land, Kaupmannahafnar,
Suður-Frakklands og svona hist og
her.“
Er um beinar vísanir í þín fyrri
verk í Efstu dögum?
„Óbeint er vísað til Sögunnar
allrar. Ég notast við tileinkun í báð-
um bókunum sem er tekin úr Post-
ulasögunni um þessa efstu daga og
má kannski segja að þar sé eitthvað
svipað á ferðinni en það er mjög
lauslegt.“
Það virðist vera algengt að fólk
tengi saman atvik úr œvi höfundar
við verk hans. Hvað finnst þér um
œvisögulega rýni?
„Það sem að mér snýr, þá var það
miklu algengara fyrst. En þegar
höfundur hefur skrifað margar
bækur og persónurnar hafa ólíkan
bakgrunn, þá gengur það ekki upp
að þetta sé allt byggt á sömu æv-
inni. En þetta er kannski svolítið
ríkt í okkur hér, af því að fámennið
er svo sérkennilegt og návígið svo
mikið. Upplýsingarnar sem við
höfum hvert um annað eru svo
miklar þannig að það er nærtækt
fyrir okkur að líta á skáldsögur sem
einhvers konar lykla að höfundin-
um sjálfum. En þetta er nú skáld-
saga.“
Þetta er leiðindaspurning sem rit-
höfundarfá nú samt í hausinn: Ertu
að gagnrýna eitthvað í samfélags-
gerðinni með þessari bók?
„Nei, ég setti mér ekkert fyrir í
raun og veru.“
Ennú hafa verið að dúkka upp hér
vel til með að lifa þegar fram líða
stundir. Undirritaður á bágt með
að ímynda sér annað en að há-
stemmdar pælingar Björns séu síð-
ur alvarlegar en ætla mætti. Það
læðist að manni sá grunur að ætl-
unin hafi frekar verið að skopast
dálítið að formi sem, því miður, er
kannski ekki alveg nógu skemmti-
legt til þess að taki því að skrum-
skæla það. Björn Jörundur er prýð-
is tónlistarmaður og það heyrist á
þessari plötu að hann á auðvelt
með að senda frá sér vel kláraða
plötu. Þessi plata skýtur bara yfir
markið bæði tónlistarlega og kon-
septlega.
■ Björn Jörundur er einfaldlega
enginn Syd Barrett, til allrar
hamingju. Hann er rámur popp-
hundur sem ætti að halda sig
við það sem honum fer best.
-Óttarr Proppé
Tröllin toppa
teiknimyndir
Möguleikhúsið
Tiútiltoppur eftir Pétur Eggerz
Kiknaði í hnjáliðunum
lá við yfirliði
Heiða Eiríksdóttir er hinn feminíski faktor í hljómsveitinni Unun.
......
og þar að undanförnu athugsemdir
þess efnis að rithöfundar séu allt of
smeykir við að taka afstöðu til þjóð-
mála?
„Já, það hef ég heyrt en þá held
ég að mönnum yfirsjáist kannski að
það er ansi mikið af þessum fjöl-
miðlum sem voru hreinlega horfn-
ir. Og ef ég ætla til dæmis að koma
á framfæri þjóðfélagsgagnrýni í
Moggann, þá tekur það fimm vik-
ur. Dagblöð eru ekki eins nærtækur
vettvangur og fyrir fimm, tíu árum.
Þá voru þau fleiri og miklu greiðari
aðgangur. Morgunblaðið er ger-
samlega stíflað blað og þar hlaðast
upp greinar og erfitt að koma á
framfæri einhverjum spontant við-
brögðum.“
En í verkunum sjálfum? Nú geta
flestir verið sammála um það að
þessar svokölluðu boðskapsbók-
menntir hafa ekki staðist tímans
tönn, en getur verið að sú gagnrýni
hafi hreinlega fœlt rithöfunda frá því
að taka á málum?
„Það getur vel verið að það séu
einhverjar tískusveiflur í gangi, ég
skal ekki fortaka það. En ef ég lít í
eigin barm og það sem er næst mér,
þá kannast ég ekki við að maður sé
með neinn skrekk gagnvart því.
Hins vegar er rétt að þetta hefur
verið gert og kannski finnst manni
ekki eðlilegt að vera að gera alltaf
sama hlutinn. Það er búið að fiska á
þessum banka og þá er haldið
lengra og yfir í önnur viðfangsefni.
En ég held að með Efstu daga þá sé
þar bullandi samfélag inni.“
Aðalsöguhetjur í Efstu dögum
eru tvær og nafnar, heita báðir
Símon. Annar, Símon Flóki Niku-
lás'son, fer í guðfræði en hinn, Sím-
on Antonsson, í sagnfræði. Þeirra
leiðir liggja samhliða og sagnfræð-
ingurinn segir sögu guðfræðings-
ins. Það er tæplega tilviljun að Pét-
ur kýs að hafa þá nafna en þegar
komið er að efni og innviðum bók-
arinnar er erfitt að veiða hann.
„Þeir heita báðir í höfuðið á afa sín-
um eins og svo algengt er,“ segir
Pétur og hafnar því alfarið þegar
blaðamaður reynir að troða bók-
inni inn í einhverjar kenningar svo
sem tvífaraminni eða eitthvað það-
an af torkennilegra.
Það er ekki svo að annar sé svart
og hinn hvítt eða eitthvað slíkt.
Þetta eru bara frændur og vinir sem
verða svolítið samferða í gegnum
lífið.“ -JBG
Islenskur sagnaheimur er enda-
laus, ríkur af fáránlega skemmtileg-
um persónum og einkennilegum
þjóðflokkum. Tröll, álfar og dverg-
ar eru okkar teiknimyndapersónur
og heimur þeirra mun að eilífu
standast allar tæknivæddar samevr-
ópskar og rafamerískar innrásir á
sjónvarpsrásum. Myndböndin geta
aldrei bundið endahnút á okkar
hefð. Grýla er sterkari en allir Stein-
aldarmennirnir til samans og verð-
ur seint að steini þrátt fyrir allt nú-
tíma sviðsljós.
Og í þennan mikla sjóð má sífellt
ganga og pússa gull hans upp á
nýtt. Hann þolir endalausar út-
færslur. Pétur Eggerz, höfundur
Trítiltopps, gengur í þennan helli
og kemur út úr honum með
skemmtilega versjón af sambúð
fjallafólks; trölla, álfa, dverga og
jólasveina. Þetta er prýðilegt ævin-
týri, hæfilega nýtt og þjóðlegt í
senn, spennandi og gamansamt.
Leit Trítiltopps að jólunum leiðir
hann í ýmsa skemmtilega hella og
kynni af skrautlegum persónum, en
dettur aðeins niður í lokin. Aðalat-
riði leiksins „dagar uppi“ á sviðinu;
við sjáum tröllungann aldrei finna
jólin, heldur eru sögulok aðeins
sögð af leikurunum í lokin. Hér
birtist algengt íslenskt vandamál;
menn skortir úthald til að klára
verkið.
Engu að síður er Trítiltoppur
góð skemmtun og börnin á bekkj-
unum fylgdust spennt með allan
tímann og tóku virkan þátt í verk-
inu, með frammíköllum og hvatn-
ingum, eins og vera á í góðum
barnaleikritum.
Uppfærslan er vel unnin af leik-
stjórnandi höfundi. Leikmynd
Helgu Rúnar Pálsdóttur er vel
heppnuð. Búningar hennar eru frá-
bærir, í Flintstón-klassa og leiddu
hugann að áðurnefndum saman-
burði á fjölþjóðlegum teiknimynd-
um og íslenskum þjóðsögum.
Alda Arnardóttir fer með hlut
tröllabarnsins og gerir það ágætlega
en klikkar á því að taka börnin með
í reikninginn. Hún hlustar ekki á
þegar þau kalla til hennar leiðbein-
ingar, heldur sig of við textann og
leyfir þeim ekki að vera með.
Stefán Sturla Sigurjónsson fer
með fjögur hlutverk og gerir þeim
ágæt skií.
Sá sem ljær sýningunni lit og
skemmtun er Bjarni Ingvarsson.
Hann fer á kostum í þremur hlut-
verkum, tröllamóður, fyludvergs
og Leppalúða, og hafði greinilega
jafn gaman af þeim öllum.
Möguleikhúsið heldur áfram að
bjóða uppá skemmtilegar barna-
sýningar. Trítiltoppur er viðamesta
verkefni þess hingað til og vonandi
liggja áhorfendur ekki á barnaliði
sínu.
■ Sendið börnin til fjalla frá
Hlemmi á meðan þið arkið niður
og upp Laugaveginn i jólainn-
kaupum.
- Hallgrímur Helgason
Skúldsögur á
nœrklœðum
ÞjóðleikhUsið
Sannar sögur af sálarlífi systra
EFTIR GUÐBERG BERGSSON
Leikgerð: Viðar Eggertsson
Guðbergur á sviði. Loksins góð-
ur texti í íslensku verki, laus við til-
gerð. Sannur og vitandi vitlaus,
vakinn af svefni, rísandi úr djúp-
inu.
Viðari Eggertssyni hefur tekist
að gera það sem maður hélt eigin-
Hi
I