Helgarpósturinn - 19.01.1995, Side 18

SNJOFLOÐIÐ I SUÐAVIK
18
FIMMTUDAGUR 19. JANÚAR 1995
Isafjörður
16 hús og íbúðir hafa verið rýmd í
bænum og talið er að toúar nokkurra
annarra íbúða hafi farið lengra frá
hættusvæðinu.
Flateyri
29 hús hafa verið rýmd, í Goðatúni, Ólafstúni
og á Hjallavegi. Sumir toúar hafa sjálfir tekið
upp á því að fara úr húsum sínum og dveljast
nú í húsum neðar á eyrinni.
• ísafjörður
• Súðavík
Flateyri
• Bíldudalur
Drangsnes •
• Patreksfjörður
Patreksfjörður
Menn eru bjartsýnni en áður eftir að hafa
skoðað aðstæður í gærdag. Opinberar
tölur segja að 110 hús og íbúðir hafi verið
rýmd en bæjarbúar telja að mun fleiri hafi
yfirgefið híbýli sín.
Togararnir Margrét og'Júlíus
Geirmundsson fóru um suðurfirðina
til að safna liði. Þeir lentu hins vegar
í miklum hrakningum. Margrét fékk
á sig brot og Júlíus strandaði.
Ferjan Fagranes og Súðavíkurtog-
ararnir Bessi og Haffari ferjuðu á milli
Suðavíkur og Isafjarðar. Fagranesið
var síðar nýtt sem stjórnstöð.
Varðskipið Týr og togarinn
Engey fóru frá Reykjavík.
Togarar á Patreksfirði lýstu
upp hlíðarnar fyrir ofan bæinn.
16. janúar mánudagur
00.30 Sveitarstjóri Súðavíkur hefur
samband við váktmann Almanna-
varna vegna snjóflóðahættu.
Ákveðið að rýma 5 hús syðst í bæn-
um.
06.25 Snjóflóð fellur á Súðavík, 200
metra breitt og fellur á miðbæinn.
06.29 Tilkynning um flóðið berst til
lögreglunnar. Heimamenn hefja
strax aðgerðir og almannavörnum á
ísafirði gert viðvart.
06.30 Stjórnstöð sett upp í hrað-
frystihúsinu Frosta. Öllum íbúum
safnað saman í frystihúsinu. Fjórir
íbúar sem lentu í snjóflóðinu finnast
strax, og aðrir 11 næstu klukku-
stundir.
08.30 Almannanefnd Isafjarðar kom
saman til fundar og ákvað að rýma
hús við Smárateig, Fitjateig og
heimabæ í Hnífsdal. Einnig voru hús
á Isafirði rýmd.
08.50 Fagranesið heldur af stað
með 60 manna björgunarlið til
Súðavíkur frá ísafirði. Þrír
læknar, tveir hjúkrunarfræð-
ingar og fjórir leitarhundar eru
með í för.
10.00 Fyrstu björgunarsveit-
armennirnir, læknar og hjúkr-
unarfólk koma frá Isafirði til
Súðavíkur með Fagranesinu.
10.00 Byrjað að rýma hús á
Flateyri.
10.00 Almannaráð kemur
saman til fundar í Reykjavík.
11.00 Ríkisstjórnin kemur
saman til fundar.
14.00 Togarinn Stefnir heldur
til Súðavíkur með 50 björgun-
armenn, prest og verkefnis-
stjóra Almannavarna.
15.00 Varðskipið Týr leggur
af stað frá Reykjavík með 50
manna björgunarsveit, 4
lækna, 8 hjúkrunarfræðinga,
auk tækja og búnaðar.
15.10 Fagranesið kemur með
7 slasaða Súðvíkinga inn til
ísafjarðar og eru þeir fluttir á
sjúkrahús. Með voru 94 Súg-
firðingar.
14.00 Stefnir fer frá ísafirði
með 50 björgunarmenn í
skipsferð númer tvö.
15.10 Stefnir kemurtil Súðavíkur.
16.00 Almannavarnarráð kemur aft-
urtil fundar.
17.00 Skuttogarinn Bessi ÍS leggur
af stað frá Súðavík til ísafjarðar.
18.00 Togarinn Stefnir kemur með
33 íbúa Súðavíkur inn til ísafjarðar.
18.30 Bessi strandar f innsigling-
unni við Sundahöfn i Isafjarðarhöfn.
19.00 Engey RE leggur af stað úr
Reykjavíkurhöfn með 78 björgunar-
sveitarmenn.
20.15 Skuttogarinn Margrét EA fékk
á sig brotsjó út af Dýrafirði þegar
það var að flytja björgunarsveitir til
Súðavíkur. Skipið stjórnlaust og all-
ar rúður í brú brotnar.
20.45 Barst tilkynning til stjórn-
stöðvar um að fallið hefði annað
snjóflóð á Súðavík, nálægt kaupfé-
laginu á staðnum. Flóðið er talið yfir
100 metra breitt og varð rafmagns-
laust í kjölfar þess.
21.00 Stjórnstöðin flutt úr frystihús-
inu yfir í Fagranesið.
21.09 Bessi losnar úr Isafjarðarhöfn
með aðstoð Haffara frá Súðavík og
hafsögubátsins Þyts.
22.00 Ms. Múlafoss lendir í hrakn-
ingum á Skagaströnd.
22.45 Júlíus Geirmundsson leggur
að á Flateyri og tekur upp björgun-
arsveitarmenn.
22.45 Stefnir strandar í Sundunum
við flugvöllinn.
23.00 Haffari fór frá ísafirði með
fatnað og svefnpoka fyrir leitar-
menn.
23.30 Ms. Múlafoss kemst frá
Skagaströnd með 32 björgunar-
sveitarmenn og lækni á leið til
Súðavíkur.
17. janúar þriðjudagur
04.00 Júlíus Geirmundsson kemur
til Súðavíkur.
05.00 Haffari kemur til Isafjarðar
með 9 farþega frá Súðavík, þar á
meðal 14 ára slasaða stúlku,
Elmu D. Frostadóttur, sem
fundist hafði.
06.30 Moksturstæki lögðu af
stað til Súðavíkur.
09.50 Skuttogarinn Júlíus Geir-
mundsson kemur til ísafjarðar
með 26 leitarmenn, prest og
leitarhund.
11.00 Týr kemur til ísafjarðar
með björgunarsveitirnar.
11.30 Komið með slasaða ein-
staklinga til ísafjarðar ásamt 40
manna björgunarliði frá Súða-
vík.
12.00 Skipið Haffari leggur af
stað í sína fjórðu ferð til Súða-
víkur frá því í gærkvöldi með
björgunarlið og vistir.
14.00 Týr kemur til Súðavíkur
með óþreytta björgunarmenn.
19.00 Togarinn Engey í stór-
viðri fyrir utan Stöðvarfjörð.
19.30 Engey RE kemur til ísa-
fjarðar með björgunarmenn
eftir að hafa verið í rúman sól-
arhring á leiðinni frá Reykjavík.
20.00 Rafmagnið skammtað á
Isafirði.
23.00 Haffari kemur til Isafjarð-
ar með björgunarsveitarmenn.
Mannskapur og búnaður sem Landsstjórn björgunarsveita kallaði út vegna snjóflóðanna á Súðavík fjöldi auk þess Stiórnstöð Landsstjórnar 11
Hjálparsveit skáta Rvík. 81 1 snjóbill
Flugbjörgunarsveitin í Rvík. Hjálparsveit skáta, Kópayogi Hjálparsveit skáta, Garðabæ Hjálparsveit skáta, Hafnarfirði Björgunarhundasveit íslands Landsbjörg 23 1 snjóbíll 14 13 12 6 4 hundar 5
Skagfirðingasveit 29
Ingólfur 13
Fiskaklettur 13
Kyndill 3 1 snjóbíll
Emir Bolungarvfk 20
Bíldudalur 10
Þingeyri 10
Tálknafjörður 10
Kjölur 2
Albert 2
Tækjamenn 5
Auk þess: 140 ýlar, 229 stangir, 245 veifur, 128 skóflur,
6 börur, 36 talstöðvar, 39 súrefni, 59 teppi, 56 Ijós, 1 al-
mannavamarklsta, 2 nætursjónaukar, 1 hlustunartæki,
90-100 leitarljós, 8 Ijósavélar og kastarar. ( viðbragö-
stöðu eru 301 björgunarsveitarmaður til viðbótar ef
á þarf að halda.
Það er víða pottur brotinn í snjóflóðavarnar-
málum á íslandi. Nú hefur komið í ljós að varlegt
er að treysta á hættumöt þau, sem gerð hafa verið
á sex stöðum á landinu. Lítið hefur verið reist af
varnarmannvirkjum, og þau tvö, sem fullgerð
hafa verið, eru nánast ónýt. Uppi eru áætlanir um
framkvæmdir upp á 567 milljónir til snjóflóða-
varna. Þær framkvæmdir koma þó ekki til með að
fullnægja nema 30 prósentum af heildarvarnar-
þörfinni á snjóflóðasvæðum landsins.
Hingað til hefur hins vegar aðeins verið
framkvæmt fyrir 22 milljónir
Srýóflóða-
vamarmál
ímolum
að fara gagnger endurskoðun á öll-
um forsendum þeirra hættumata,
sem þegar eru fyrirliggjandi, áður
en unnt er að samþykkja hina nýju
reglugerð. „Á tæpu ári hafa fallið
þrjú snjóflóð á Vestfjörðum og
orðið manntjón í tveimur þeirra.
Öll þessi snjóflóð hafa fallið utan
hættusvæða, þar sem menn töldu
að engin vá væri fyrir dyrum af
völdum snjóflóða. Það er því rök-
rétt að átykta að það sé nauðsynlegt
að endurskoða allar forsendur
þessara hættumata, sem gerð hafa
verið.“
Össur hefur lýst því yfir að hann
vilji kalla til erlenda sérfræðinga til
að vinna að þessu endurmati.
Franska sendiráðið hefur boðist til
að hafa milligöngu um að fá
franska snjóflóðasérfræðinga hing-
að til lands, en Össur hefur þegar
haft samband við yfirmann
rannsóknastöðvar um snjóflóð í
Noregi, Karsten Lid.
Magnús Már Magnússon,
snjóflóðasérfræðingur Veðurstof-
unnar, hefur einnig talað um að
endurskoða þurfi allar forsendur
þeirra áhættumata sem gerð hafa
verið og gera á í framtiðinni. „Þegar
áhættumatið fyrir Súðavík var gert
á sínum tíma var tekið mið af
þekktum snjóflóðum, stærð þeirra
og skriðlengd. Sömu aðferðir voru
notaðar við gerð annarra áhættu-
mata. Þetta er forsenda sem við get-
um ekki lengur staðið á, það er aug-
ljóst.“
Svipaðar aðferðir
og erlendis
Guðjón Petersen, fram-
kvæmdastjóri Álmannavarna ríkis-
ins telur þá umræðu, sem átt hefur
sér stað um hættumatið undanfarið
ekki í fullu samræmi við staðreynd-
ir. „Sú tillaga sem fyrir liggur um
breytingar á hættumatinu þarf
vissulega að skoðast betur í ljósi
nýjustu atburða. Það er hins vegar
of djúpt í árinni tekið þegar menn
tala um að endurskoða þurfi allar
forsendur hættumatsins. Þetta eru
orð sem menn láta falla í hitaum-
ræðu dagsins.“ Guðjón segir þau
hættumöt, sem gerð hafa verið
hingað til, unnin á svipaðan máta
og tíðkast erlendis. „Við höfum
haft samráð við sérfræðinga frá
Sviss, Frakklandi, Bandaríkjunum
og Kanada í gegnum tíðina, svo það
eru engin nýmæli að kalla til er-
í kjölfar hörmunganna á Súðavík
hafa vaknað upp margar og ágeng-
ar spurningar um ástandið í snjó-
flóðavarnarmálum hér á landi.
Þannig hefur þetta flóð leitt glögg-
lega í ljós að þau hættumöt, sem
gerð hafa verið fyrir ýmis byggðar-
lög, bæði á Vestfjörðum og annars
staðar á landinu, eru allt annað en
áreiðanleg. Þá hafa menn vaknað
upp við vondan draum hvað varðar
gerð varnarmannvirkja, en það er
aðeins á tveimur stöðum á landinu,
sem slík mannvirki hafa verið full-
gerð, á Ólafsvík og á ísafuði, og
hvorugt þeirra þykir til stórræð-
anna enda í algerri niðurníðslu.
Einnig hafa menn velt fyrir sér
áhrifum flóðsins á framtíð byggðar
á Súðavík og framtíðarskipulag
byggðar á þeim stöðum, þar sem
aðstæður eru svipaðar.
Allt hættumat
í endurskoðun
Tillaga unt nýja reglugerð urn
hættumat á snjóflóðasvæðum hef-
ur verið lögð frarn og átti hún að
taka gildi bráðlega. Nú hefur Össur
Skarphéðinsson, umhverfisráð-
herra og yfirmaður Veðurstofu ís-
lands, hins vegar niælst til þess að
gildistöku verði frestað um óákveð-
inn tíma og var það samþykkt á
ríkisstjórnarfundi í gærmorgun.
Össur segir það ljóst að ýmislegt
verði að breytast í snjóflóðavarnar-
málum almennt og að fram verði
Össur Skarphéðinsson umhverfisráðherra: „Það sem við þurfum eru
vel þjálfaðir og góðir eftirlitsmenn, sem eru vel tækjum búnir."
FIMMTUDAGUR 19. JANÚAR 1995
SNJOFLOÐIÐ I SUÐAVIK
19
lenda sérfræðinga. Eftir snjóflóðið
á Neskaupstað kom til dæmis yfir-
maður snjóflóðarannsóknardeild-
arinnar í Davos í Sviss til ráðgjafar
um framtíðarskipulag þessara
mála.“
Þegar hættumat er gert er byrjað
á því að safna öllum fyrirliggjandi
upplýsingum um fyrri snjóflóð á
viðkomandi svæði. Það er Veður-
stofan sem sér urn að safna þessum
upplýsingum, og einnig upplýsing-
um urn veðurfar, í hvaða vindátt
snjóflóða er helst að vænta og allt
það annað, sem viðkemur snjó-
flóðasögu staðarins. Almannavarn-
ir koma þessurn upplýsingum til
verkfræðistofa, sem vinna úr þeim
nteð þar til gerðum reiknilíkönum.
„Þau reiknilíkön sem hér eru notuð
eru þau sömu og notuð eru víðast
hvar annars staðar," segir Guðjón.
Stöðugt er unnið að betrumbót-
um á þessuni reiknilíkönum til að
auka marktæki hættumatanna. Það
dugar þó lítið að hafa fullkomið
reiknilíkan, ef forsendurnar sem
það fær til að vinna útfrá eru rang-
ar. En hingað til hefur enginn kom-
ið frarn með neinar hugmyndir um
hverjar þessar nýju og betri for-
sendur ættu að vera.
Fá og ónýt
varnarmannvirki
Nokkur mannvirki hafa þegar
verið reist til varnar snjóflóðum og
tillögur liggja fyrir um fleiri. Þau
varnarmannvirki sem þegar hafa
verið reist eru þó síður en svo til
þess fallin að stöðva stærri flóð,
enda ýmist aðeins hálfkláruð eða
hálfónýt. I greinargerð með frum-
varpi um breytingar á lögum um
snjóflóðavarnir, sem lagt var fram í
desember síðastliðnum, er lýst því
dapurlega ástandi sem ríkir í gerð
varnarvirkja hér á landi. í greinar-
gerðinni segir orðrétt:
„Hafa flest sveitarfélög látið að
einhverju ntarki skoða varnar-
möguleika og sum þegar ákveðið
forgangsverkefni og gert áætlun um
framkvæmd. Byrjað hefur verið á
framkvæmdum á tveimur stöðum,
Flateyri og ísafirði, og einu varnar-
virki hefur verið lokið á Isafirði. Ef-
ast má þó um gildi þess varnarvirk-
is vegna skorts á viðhaldi eftir að
það var byggt. Auk þess sem að
frarnan greinir styrkti Ofanflóða-
sjóður gerð varnarvirkja í Ólafsvík
sem byggð voru fyrir gildistöku lag-
anna að tillögu félagsmálaráðherra.
Þau varnarvirki hafa einnig misst
gildi sitt vegna skorts á viðhaldi.“
Varnarmannvirkið sem sagt er
að lokið hafi verið á ísafirði er lítill
varnarveggur fyrir ofan svokallað
Kubbahverfi, en ekkert hefur verið
reist ofan við aðalbyggðina. Varn-
arvirkin, sem liggja undir skemmd-
um á Óiafsvík eru netgirðing í
fjallshlíðinni fyrir ofan heilsu-
gæslustöð bæjarins og keila til að
skipta upp hugsanlegu flóði fyrir
ofan steypustöð ofarlega í bænum.
Þessi mannvirki, aauk hálfklár-
aðs varnarvirkis á Flateyri, eru einu
varnarmannvirkin gegn snjóflóð-
um sem reist hafa verið á landinu.
Að sögn Össurar á hið nýja
frumvarp að auðvelda sveitarfélög-
um að reisa slík mannvirki og
koma í veg fyrir að þau grotni niður
og verði gagnslaus með tímanum
vegna skorts á viðhaldi.
„Áður borgaði svokallaður Ofan-
flóðasjóður 8o prósent af fram-
kvæmdakostnaði við þessa mann-
virkjagerð, en samkvæmt frum-
varpinu ntun hann borga 90 pró-
sent og hefur heimild til þess að
lána sveitarfélögunum þau 10 pró-
sent sem á vantar til langs tíma.
Þetta eru oft lítil og ekki fjársterk
sveitarfélög sem um er að ræða, og
því var þessi heimild sett inn.“
Áætlun upp á
567 milljónir - fram-
kvæmt fyrir 22,5
Hingað til hefur 14,7 milljónum
króna verið varið til hættumats í
snjóflóðabyggðum frá því gerð
þeirra hófst fyrir 6 árum. Á þessum
tíma voru gerð hættumöt fyrir Pat-
reksfjörð, Flateyri, Isafjörð, Súða-
vík, Seyðisfjörð og Neskaupstað.
Hættumat fyrir Siglufjörð er nokk-
urn veginn tilbúið og undirbúningi
fyrir gerð slíks mats er lokið á flest-
um snjóflóðasvæðum landsins.
En eins og áður sagði hefur lítið
Magnús Már Magnússon segir þær forsendur, sem unnið hefur verið
eftir við gerð hættumata á snjóflóðasvæðum, vera brostnar.
gerst í mannvirkjagerð ennþá. í
greinargerðinni með frumvarpinu
kemur fram að til varnarvirkja gegn
snjóflóðum og öðrum skriðuföll-
um hefur verið áætlað að verja
rúmum 567 milljónum króna. Þær
snjóflóðavarnir, seni gert er ráð fyr-
ir í þessurn áætlunum, eru þó að-
eins um það bil 30 prósent allra
varnarvirkja, sem þörf er talin á á
landinu öllu. Reiknast mönnum til
að 1.635 milljónir króna þurfi til
rannsókna, hönnunar og byggingar
á öllum þeirn varnarvirkjum sem
þörf er á til að heildarvarnarþörf
þessara svæða sé mætt að fullu.
Hingað til hefur hins vegar einung-
is 22,5 milljónum króna verið veitt
til slíkra framkvæmda. 1 fjárlaga-
frumvarpinu fyrir þetta ár er aðeins
gert ráð fyrir 6,5 milljónum til snjó-
flóða- og skriðufallavarna.
Þeir sem stóðu að frumvarps-
gerðinni fyrir hönd félagsmálaráð-
herra lögðu þar af leiðandi til að 10
prósent af iðgjöldum Viðlagatrygg-
ingar íslands kæmi í hlut Ofan-
flóðasjóðs til að mæta fjárþörf
hans. Ef af þessu verður þýðir það
um það bil 52 milljónir króna á ári í
sjóðinn.
Það er hins vegar óvíst að sú fjár-
hæð dugi til að standa að mikilli
mannvirkjagerð, því Ofanflóða-
sjóður á samkvæmt frumvarpinu
einnig að standa straurn af öllum
kostnaði við eftirlit og rannsóknir.
Það þýðir að sjóðnum er ætlað að
fjármagna alfarið kaup á rannsókn-
artækjum, eins og þeirn sjálfvirku
mælistöðvum sem þegar hefur ver-
ið kornið upp á hinum ýmsu stöð-
um, auk þess sem laun snjóathug-
anamanna og vélsleðar til afnota
fyrir þá og annar búnaður skal
greitt af sjóðnum.
Jafnframt er kveðið á um að
sjóðurinn eigi að standa straum af
60 prósentum af viðhaldskostnaði
þeirra varnarvirkja sem fyrir eru og
reist verða í framtíðinni.
Heimamönnum
hættir til að
vanmeta hættuna
Hingað til hefur snjóflóðaeftirlit
og -varnir byggst nokkurn veginn
að öllu leyti á frumkvæði heima-
manna og kostnaði við eftirlitið
verið skipt til helminga milli
sveitarfélaganna og Veðurstof-
unnar. Þetta hefur af mörgurn
verið talið óheppilegt fyrirkomu-
lag þar sem heimamönnum hætt-
ir gjarnan til að gera minna úr yf-
irvofandi hættu en efni standa til.
I hinu nýja frumvarpi er gert
ráð fyrir að laun eftirlitsmanna
verði greidd af Ofanflóðasjóði,
eins og áður segir. Jafnframt
verða þeir ráðnir af lögreglustjóra
umdæmisins, sem jafnframt er yf-
irmaður almannavarna. Þannig á
að koma í veg fyrir hagsmuna-
árekstra, sem stundum hafa orð-
ið, þegar eftirlitsmaðurinn hefur
tekið ákvörðun sem ekki var yfir-
mönnum hans að skapi. Ekki er
kveðið á um launakjör eftirlits-
ntannanna, en Össur Skarphéð-
insson segir þau hingað til hafa ver-
ið lítið hvetjandi. „Þetta hefur verið
illa borgað, en það sem við þurfum
eru vel þjálfaðir og góðir eftirlits-
rnenn. Óg þeir fást varla nema á
betri launum en hingað til hafa ver-
ið í boði. Þar að auki þarf að stór-
bæta tækjakost þann, sem þeir hafa
yfir að ráða.“
LETT0STAR
þrjár tegundir á léttu nótunum
MUNDU EFTIR 0STINUM
UT.TOBiun tiyjifJUR
§É§É|@
SKREPPUM
SAMAN
og minnkum
vcmda-málið
NUPO LÉTT