Helgarpósturinn - 18.01.1996, Blaðsíða 10

RMMTVJDAGUR18. JANÚAR1995
10
Útgefandi: Miðill hf.
Framkvæmdastjóri: Þorbjörn Tjörvi Stefánsson
Ritstjóri: Stefán Hrafn Hagalín
Ritstjórnarfulltrúi: Guðrún Kristjánsdóttir
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Helgarpósturinn
Fllmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi hf.
Hömlulaust stríð
Tveir einstaklingar haia að undanförnu skorið sig rækilega úr í
ummælum fólks innan heilbrigðiskerfisins vegna aðhaldsað-
gerða sem valdhafar hafa gripið til á þessum þrengingatímum
þjóðarbúsins. Þetta eru þeir Tómas Helgason, yfirlæknir á geð-
deild Landspítalans, og Magnús Þorgrimsson, stjórnarmaður í
Geðhjálp. Tómas kannast flestir fjölmiðlaneytendur við því hann
hefur uppá síðkastið — einsog raunar mörg undanfarin ár —
brugðið upp hroðalegum dómsdagslýsingum á ástandinu í kjölfar
sparnaðar, væntanlega í því skyni að kreista fleiri aura útúr fjár-
veitingavaldinu. Magnús, sem mun vera sálfræðimenntaður,
þekkja færri. Hann er á svipaðri línu í ummælum sínum og Tóm-
as, en gengur þó enn lengra og lét meðal annars hafa eftir sér í Al-
þýðublaðinu, að ef til vill væri þjóðhagslega hagkvæmast að nota
gasklefa og murka þannig lífið strax úr sjúklingum frekar en þurfa
að kosta meiri þjónustu síðar. Þessi hörmulegu ummæli Iét hann
vafalaust falla í góðri meiningu í stíl Tómasar og ætlaði að vera
dálítið sniðugur karl í leiðinni og hæða meintan níðingsskap ríkis-
stjórnarinnar. Samlíkingin er Magnús valdi sér hlýtur hinsvegar
að teljast ein sú ósmekklegasta sem gripið hefur verið til í seinni
tíð og þjónar engum tilgangi öðrum en að skerða hag þeirra sem
ætlun hans var að bæta.
Stöldrum aðeins við og hugleiðum hvata svo harkalegra um-
mæla sem Tómas og Magnús hafa fleytt af vörum sínum. Það er
staðreynd, að mörg síðustu ár hefur meginþungi vinnu ríkis-
stjórna snúist um að bregða böndum á útgjöld ríkisins og hefta
meðal annars sjálfvirka þenslu velferðarkerfisins; sérstaklega í
heilbrigðisgeiranum. Til að kljást við þetta risavaxna vandamál
hafa heilbrigðisráðherrar gripið til misdrjúgra ráða: tafið fjárveit-
ingar til heilbrigðisstofnana sem ekki er talin ástæða til að byggja
frekar upp í bili; lagt ýmsar hömlur á læknisaðgerðir, lyfjagjöf og
- neyslu innan kerfisins sem utan; stungið uppá allskyns forvarna-
starfsemi; skert bætur — og svo framvegis.
Ekki ein einasta af þessum aðhalds- og niðurskurðaraðgerðum
hefur mætt skilningi þjóðarinnar og jafnsljóir og skilningsvana
eru flestir þeir embættismenn og aðilar heilbrigðiskerfisins sem
ekki starfa beinlínis í ráðuneytunum. Heilbrigðisráðherrar og rík-
isstjórnir hafa þar af leiðandi ekki uppskorið annað en skít og
skömm í hattinn fyrir viðleitni sína til að rétta þjóðarskútuna af.
Gildir þar einu hvort viðleitnin var í rétta átt eða ranga eða hvort
viðkomandi heitir Sighvatur, Guðmundur Árni eða Ingibjörg.
Varnarhlutverk þeirra sem grípa í örvæntingu til allra hugsan-
legra ráða (einsog ummæla á borð við: „Við þurfum að Ioka
barnageðdeildum, skera niður þjónustu á slysadeild, fækka að-
gerðum og senda aldraða heim!“) til að forðast blóðugan niður-
skurðarhnífinn er oft og tíðum jafnvanþakklátt og hlutverk ráð-
herranna. Engin dul skal dregin á það.
Nú er það svo að ýmsar aðhaldsaðgerðir síðustu ríkisstjórna
hafa réttilega verið gagnrýndar fyrir hugsunarleysið sem bjó að
baki þeim, flaustursgang og þessháttar. Ekki er vitað til annars en
að sú gagnrýni hafi á stundum leitt til endurbóta og valdhafar í
nokkrum tilvikum áttað sig á að hyggilegra væri að skera niður
annarsstaðar en á viðkomandi stofnun eða stað. Sú gagnrýni sem
mestum árangri hefur skilað hlýtur í flestum tilfellum að vera á
þeim nótum, að menn gæti lágmarkssiðferðis í ummælum og
haldi sig við staðreyndir og raunveruleika. Hitlers-líkingar eiga
lítið skylt við það. Athugum að bæði Tómas og Magnús eiga gríð-
arlegra hagsmuna að gæta: hagsmuna veikra skjólstæðinga sinna.
Hömlulaust áróðursstríð skilar fráleitt árangri í þessu máli; að
fara slíku offari og bjóða uppá þvælu af margnefndu tagi skelfir
ekki nokkurt yfirvald. Það er óhjákvæmilegt annað en að gassa-
gangur, subbuskapur og yfirlýsingar í hömlulausum tóni bitni á
skjólstæðingum viðkomandi og þá er tilgangurinn löngu hættur
að helga meðalið.
Og hvers eiga þá þúsundir íslendinga sem stríða við geðræn
vandamál að gjalda? Það er ljóst að hagsmunahópar sem eiga
slíka vini sem Tómas og Magnús — hversu velviljaðir sem þeir
annars eru — þurfa vart óvina við.
Stefán Hrafn Hagalín
Helgarpósturinn
Borgartúni 27
105 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasími: 552-2311
Netfang: hp@centrum.is
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 552-4777,
auglýsingadeild: 552-2211, símbréf: 552-2241,
dreifing: 552-4999.
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði ef greitt er með
greiðslukorti, en kr. 900 annars.
Af hverju er ríkisreikningurinn
svona rammpólitískur?
Sjaldan hefur ríkisreikning-
urinn vakið eins mikla at-
hygli og í ár. Skýrsla Ríkisend-
urskoðunar og yfirskoðunar-
manna ríkisreikningsins er á
dagskrá alla daga í fjölmiðl-
um. Fréttirnar upp úr skýrsl-
unni skipta orðið tugum og
hafa aldrei verið fleiri. Þó er
skýrslan hvergi nærri tæmd;
staðreyndin er sú að hún er
ótrúleg náma af upplýsingum
og stórtíðindum. Hún ætti að
vera skyldulesning fyrir hvern
einasta mann sem kemur ná-
lægt stjórnsýslunni. Kannski
að það ætti að prófa alþingis-
menn úr efni hennar í vor?
Hér er ekki ætlunin að fara
yfir einstök atriði úr skýrslu
Ríkisendurskoðunar. Þannig
vill til að höfundur þessara
orða hefur tekið þátt í því,
ásamt tveimur öðrum mönn-
um, að endurskoða af hálfu Al-
þingis fjóra ríkisreikninga.
Það er ekki alltaf skemmtilegt
verk og þeir eru þykkir og
óárennilegir haugarnir af
pappírunum sem við höfum
stundum farið í gegnum.
Yfirskoðunarmenn eru þrír
og þeir eru kosnir samkvæmt
stjórnarskránni. í fyrra kom-
umst við að þeirri niðurstöðu,
að rétt væri að afnema þetta
sérstaka ákvæði úr stjórnar-
skránni. Er því gert ráð fyrir
að framvegis kjósi Alþingi ein-
staklinga í þingnefnd, líklega
þingmenn, til að fara yfir
skýrslurnar. Ríkisendurskoð-
un heyrir undir Alþingi en hún
er óháð stofnun og þess
vegna getur hún gagnrýnt af
myndugleika.
Það, að endurskoða ríkis-
reikninga, er mikilvægt pólit-
ískt verkefni. Það er mikilvægt
frá sjónarmiði mínu sem
vinstrimanns að það sé farið
vel með almannafé. Almanna-
fé er það fjármagn sem inn-
heimt er í sköttum fólks. Þjóð-
in á rétt á því að það sé farið
vel með þessa fjármuni. Yfir-
skoðunarmönnum og Ríkis-
„Staðreyndin er sú og það sýnir reynslan að Sjálfstæðisflokknum er mjög illa
treystandi fyrir almannafé. Hann hefur yfirleitt farið illa með það og sóað því í
margskonar óarðbæra vitleysu og hann hefur í nafni skattaandstöðu skilað sam-
felldum milljarðatuga halla á ríkissjóði."
endurskoðun er ætlað að
tryggja þetta eins og kostur
er.
Svo kemur annað til og það
er ekki síður mikilvægt: Ríkis-
sjóður er undirstaða velferð-
arkerfisins. Félagshyggjufólk á
því að leggja meiri áherslu á
það en aðrir, að farið sé vel
með almannafé. Staðreyndin
er sú, og það sýnir reynslan,
að Sjálfstæðisflokknum er
mjög illa treystandi fyrir al-
mannafé. Hann hefur yfirleitt
farið illa með það og sóað því
í margskonar óarðbæra vit-
leysu og hann hefur í nafni
skattaandstöðu skilað sam-
felldum milljarðatuga halla á
ríkissjóði.
Það hefur því að mínu mati
pólitískt og hugmyndafræði-
Íegt innihald að endurskoða
ríkisreikninginn. Það er ekki
bara leiðinleg gleraugnavinna
fyrir neftóbakskalla, eins og
það var einu sinni kallað.
Nú er því ekki að neita, að á
fyrri árum reyndu yfirskoðun-
armenn að nota aðstöðu sina
til að koma pólitísku höggi á
pólitíska mótherja sína. Það er
Íöngu liðin tíð, en Sjálfstæðis-
flokkurinn var einmitt mjög
framarlega í þessum vafasömu
vinnubrögðum, enda er hann
ábyrgðarlausari í stjórnarand-
stöðu en allir aðrir flokkar og
er þá langt til jafnað.
Við sem höfum unnið að
endurskoðun ríkisreiknings-
ins undanfarin ár höfum lagt
áherslu á faglega samstöðu og
okkur hefur tekist að halda
þannig á máium, að okkur hef-
ur aldrei verið brugðið um
það, að við værum að láta
flokkapólitík hafa áhrif á
skýrslu okkar. Höfum við
sinnt þessu verki síðustu árin
þrír einstaklingar frá þremur
flokkum; Alþýðuflokki, Sjálf-
stæðisflokki auk Alþýðu-
bandalags. Hefur aldrei komið
upp milli okkar pólitískt
ágreiningsefni svo orð sé á
gerandi.
Mestu skiptir þó stofnunin
sjálf, Ríkisendurskoðun. Hún
þarf að fá að þroskast og
dafna áfram, svo sem verið
hefur síðustu árin. Hún gegnir
mikilvægu hlutverki — að
mínu mati rammpólitísku. Því
það er mikilvæg undirstaða
velferðarkerfisins að farið sé
vel með almanníifé.
Höfundur er þinguuðurfyrir MWfa-
bandalagið i Reytgavík.
Sva párar lllugi Jökulsson og er heldur
rnikið niðri fyrir, enda dugði ekki minna en
heilsíðugrein í skrifin_(Alþýðublaðið, 12.
janúar.l
Viian í ummælum
„En partýið heldur áfram,
hið endalausa eftirpartý vest-
rænnar menningar, og kjarn-
orkusprengjurnar eru ennþá
jafn ómissandi ósnertar uppi í
skáp og klappstýrurnar hoppa
áfram á hverjum skjá og Kali-
forníuvínin gerast æ betri. Að
vísu eru farin að sjást fyrstu
merki þess að það sé að dofna
yfir gleðskapnum. Það er búið
að banna reykingar. Og keisar-
inn bláhærði má ekki lengur
halda framhjá, í þessu Rómar-
veldi okkar daga.“
Hallgrímur Helgason, myndlistarmaður,
pistlahöfundur, standgrínisti og rithöfundur,
á hálfsmánaðarlegu flugi. (Alþýðublaðið, 12.
janúar.)
„í skjóli nafnleysis geta
heimildarmenn reynt að mis-
nota blaðamenn og óvandaðir
blaðamenn geta misnotað
nafnleysi heimildarmanna ...
Blaðamenn eiga ekki og vilja
ekki hafa ótakmarkaðan rétt til
að gefa ekki upp heimildar-
menn.“
Undarieg niðurstaða leiðarahöfundar sem
uppá sitt eindæmi madir fyrir munn heillar
stéttar. (Tíminn, 12. janúar.)
„Fóstur eru mjög sérstakir
sjúklingar. Það er eins og fæð-
ingarlæknar séu að meðhöndla
mállausan sjúkling gegnum
síma.“
Brynjar Karisson eðlisfræðingur í spjalli
við Kari Pétur Jónsson um rannséknir hans
og smíði tækjabúnaðar sem gerir kleift að
fylgjast betur með börnum í móðurkviði.
(Morgunblaðið, 14. janúar.)
„En þótt mér sé sem sagt ljóst
að mörgu góðu fólki sé þessi
deila mikið og einlægt hjartans
mál, þá verð ég nú engu að síð-
ur að segja að sjaldan eða aldrei
hefur jafn fáfengilegt, ómerki-
legt og í rauninni hlægilegt mál
hlotið jafn mikla athygli í fjöl-
miðlum landsins og í allri sam-
ræðu fólks í landinu."
„Landsbyggðin þarf að gera
uppreisn gegn ríkjandi ástandi
sem fyrirsjáanlegt er að versni
fremur en hitt. Fyrsta kastið þarf
landsbyggðin að brjóta af sér
heimagerða hlekld sem birtast í
íhaldssemi, vanahugsun, sofanda-
hætti og hrepparíg. Næsta skrefið
er að ná frumkvæði í pólitískri um-
ræðu.“
Páll Vilhjálmsson ritstjóri leggur sína
vikulegu sósíalista/jafnadarmanna/félagS'
hyggjulínu óbanginn við kverúlantastimpii-
inn. (Vikublaðiðy 12. janúar.)
„Hún er ekki árenni-
leg KA-vörnin þessa
stundina, sérstaklega
ekki þessir fjórir í
miðjunni sem eru allir
á annan metra.“
Þingmannsefnið Jóhann Ingi
Gunnarsson fer á kostum í lýs-
ingu á handboltaleiknum KA-Aft-
urelding. (RÚV, 13. janúar.)
„Það er sjálfsagt
þjóðhagslega hag-
kvæmast að nota bara
gasklefa einsog Hitler
gerði.“
Magnús Þorgrimsson, sál-
fræðingur og stjórnarmaður í
Geðhjálp, lét dómsdagsfrasana
flakka í samtali um áriegan yfirvofandi nið-
urskurð í heilbrigðiskerfinu. (Alþýðublaðið,
16. janúar.)
„Ég er ekki leikari sjálfur, þó
ég hafi stigið á svið í svolitlum
mæli. Við hittumst síðastliðið
vor skólasystkin úr Skógaskóla
og þá rifjaði Ingibjörg Pálma-
dóttir, núverandi heilbrigðis-
ráðherra, það upp að við lék-
um eitt sinn elskendur á árshá-
tíð skólans."
Ekki amalegt hlutskipti atarna fyrir leik-
listarfræðinginn Trausta Ólafsson, nýviðtek-
inn leikhússtjóra á Akureyri, að hafa eitt
sinn verið Lady Pálmason Lover... (Oagur,
11. janúar.)