Helgarpósturinn - 18.01.1996, Blaðsíða 11

RMMTUDAGUR18. JANÚAR 1995
11
Innantökur ríkiskirkju
„íslendingar, sem fæstir hafa enn þann dag í dag al-
mennilega gert sér grein fyrir umskiptunum sem
urðu við siðaskiptin, telja að biskup iandsins hafi eitt-
hvert vald. Eins og komið hefur berlega í ljós í deilum
innan kirkjunnar á liðnum árum er hann meira til
skrauts.“
Stöku sinnum hafa vand-
ræðalegar deilur innan
þjóðkirkjunnar íslensku fengið
mig eins og aðra landsmenn til
að staldra við og beina sjónum
mínum að þeirri stofnun. Ég
ku víst tilheyra þessari svo-
kölluðu iútersk/evangelísku
kirkjudeild, eins og rúm 90%
íslendinga, og hef því áhuga á
þessum klúbbi, rétt eins og ég
hef áhuga á því sem er að ger-
ast innan Alþýðuflokksins, þar
sem ég er líka á félagaskrá. Ég
hef meira að segja látið mig
hafa það að mæta á einn al-
mennan og fjölmennan safnað-
arfund í sókninni og veit ekki
til þess að það hafi verið
haldnir fleiri slíkir þau tæp
tuttugu og átta ár sem ég hef
verið í tölu lifenda. Svo fer
maður nokkrum sinnum á ári í
kirkju: á jólum, páskum og til
að vera viðstaddur brúðkaup
og skírn vina sinna og ætt-
ingja. Fermingar forðast ég
hins vegar.
Ýmis tilefni hafa verið til
þessara deilna og væri of langt
mál að rekja þær hér, en einn
rauðan þráð má þó í þeim
finna og það er að enginn veit
hvar valdið innan kirkjunnar
liggur. Og það sem verra er:
þegar valdið innan kirkjunnar
er farið á flakk, þá fjarar smám
saman undan því sem má
nefna markvissan tilgang
hennar, því spurningunni um
tilganginn getur nánast hver
aðili innan hennar svarað fyrir
sig.
Togstreitan um valdið innan
kirkjunnar er á milli eftirtal-
inna: Ríkisvaldsins, biskups,
presta, sóknarnefnda og al-
mennra sóknarbarna.
Einhvern tíma í fyrndinni
sótti kirkjan myndugleik sinn
til Guðs, skapara himins og
jarðar. Innan hennar skapaðist
afar skilvirkt hírarkí, sem var
eitthvað á þessa leið: Guð, páf-
inn, erkibiskupar, biskupar,
prestar, múgurinn. Einhverjar
millistéttir voru þarna á leið-
inni, en í grófum dráttum var
þetta svona. Þetta kerfi þótti
svo til fyrirmyndar að stjórn-
endur Norðurálfu tóku það
upp í veraldlegum efnum einn-
ig og nefndist það lénskerfi.
Síðan komu brestir í innviði
kirkjunnar og uppreisnar-
prestar klufu sig út út kirkjulík-
amanum og stofnuðu sínar
eigin kirkjudeildir með full-
tingi þýskra fursta, sem sáu
sér leik á borði og gerðust við-
líka klausturræningjar og
frændur þeirra víkingarnir fá-
einum öldum áður. Þeir
sölsuðu undir sig eignir kirkj-
unnar.
Við þessi umskipti fór valdið
í kirkjunni á flakk. Mótmæl-
endur urðu ekki lengur hólpn-
ir fyrir tilstilli Guðs þjóna,
heldur réðu duttlungar al-
mættisins því og þar misstu
prestarnir drjúgan spón úr
aski sínum. Urðu nánast venju-
legir menn og máttu vera með
kvenmönnum (í dag mega þeir
meira að segja vera kven-
menn). Losarabragur komst á
trúmálin og mótmælendaþjóð-
irnar einbeittu sér að verald-
legum efnum um hríð. Þær
gerðu iðnbyltingu og urðu rík-
astar meðal þjóða í heimi hér
ptjórnmál
' -1 Magnússon
á skömmum tíma.
Valdabarátta aðalsins á
Norðurlöndum gerði það að
verkum að íslendingar urðu í
hópi þeirra þjóða sem gengu í
sértrúarsöfnuð Marteins nokk-
urs Lúters. Varð það til að
herða tök erlendra konunga á
landanum, þar eð kirkjan sú
heyrði beint undir ríkisvaldið.
Þessi skipan hefur haldist
fram á þennan dag og nú er
svo komið að málefni hennar
eru geymd í skúffu í dóms-
málaráðuneytinu. Sá sem nú
fer með málefni kirkjunnar í
ríkisstjórn íslands gegnir
tveimur öðrum ráðherraemb-
ættum og gengur vanalega
undir því „virðulegasta“ og
umfangsmesta: sjávarútvegs-
ráðherra. Fá sóknarbörn í
söfnuði Lúters á íslandi gera
sér grein fyrir hlutverki þessa
kirkjumálaráðuneytis, ef frá er
talið að sjá til þess að fjármála-
ráðuneytið greiði prestum
landsins laun.
íslendingar, sem fæstir hafa
enn þann dag í dag almenni-
lega gert sér grein fyrir um-
skiptunum sem urðu við siða-
skiptin, telja að biskup lands-
ins hafi eitthvert vald. Eins og
komið hefur berlega í ljós í
deilum innan kirkjunnar á liðn-
um árum er hann meira til
skrauts.
Prestastéttin virðist skiptast
nokkurn veginn í tvennt. Ann-
ars vegar eru þeir prestar sem
eru hálfkatólskir og vilja halda
í altarisgöngu, ritúal messunn-
ar og fögur klæði, þrátt fyrir
að þessir hlutir hafi enga
merkingu í lúterstrúnni, þar
sem menn verða hólpnir fyrir
duttlunga almættisins, en ekki
þegar þeir innbyrða líkama og
blóð Jesú Krists. Þetta er ekki
sagt þeim til háðungar, því efa-
laust eru þeir einlægir í trú
sinni og messugjörð. Hins veg-
ar eru svo þeir prestar sem
svíður að kirkjan virðist fara
halloka í samkeppni við sin-
fóníutónleikana og leikhúsin
um „áhorfendur“.
Þeir renna stoðum undir öfl-
uga kirkjukóra og safnaðar-
starf, sem miðast að því að fá
menn til kirkju undir einhverju
öðru yfirskini en að iðka trúar-
líf, því þeir hafa áttað sig á að
íslendingar þora ekki fyrir sitt
litla líf að taka þátt í bæna-
kvaki prestsins við guðsþjón-
ustu og verða því að réttlæta
kirkjusóknina fyrir náungan-
um með því að „þar sé hægt
að hlýða á svo fagra tónlist,
það veiti svo mikinn frið“.
Það versta er að það hefur
ekkert með kristna trú að gera
að klæða sig upp og dorma
undir orgelspili og kórsöng. En
prestarnir vona að guðsorðið
síist að einhverju leyti inn í
fjöldann milli „númera".
Síðan eru það sóknarnefnd-
irnar, sem hafa eðlilega fært
sig sífellt meira upp á skaftið í
kirkjustarfinu, því lýðræðis-
samfélög dagsins í dag kenna
að valdið eigi að koma frá fólk-
inu en ekki Guði. Sóknarnefnd-
irnar í stóru sóknunum á höf-
uðborgarsvæðinu eru harði
kjarninn í kringum félagsstarf-
ið, orgelkaupin og kirkjukór-
ana. Þetta fólk hefur hundruð
milljóna á milli handanna, fé
þeirra þúsunda sem ríkið læt-
ur borga félagsgjöldin, og eyð-
ir þeim í að byggja marmara-
hallir, þar sem þeir fáu arki-
tektar landsins, sem hafa
vinnu, fá virkilega að gefa
ímyndunaraflinu lausan taum-
inn. Þeir þurfa einungis að
gæta að því að kórsöngurinn
njóti sín örugglega í rýminu.
Það versta er að það, að
byggja hús, hefur heldur ekk-
ert með kristna trú að gera.
Það musteri sem Kristur sagð-
ist geta byggt á þremur dögum
var innra með honum og kost-
aði enga peninga. Þar brestur
okkur dauðlega menn kjark-
inn.
Sumir halda því fram að
kirkjan gegni samfélagslegu
hlutverki á meðal okkar. Hún
sé til staðar þegar eitthvað
bjáti á í lífi okkar til að veita
okkur styrk. Ég get ekki dæmt
um hvernig því er háttað fyrir
aðra og þá kannski sérstaklega
í dreifðum byggðum þessa
lands, heldur einungis vísað til
eigin reynslu. Ég þekkti mann
sem varð fyrir því óláni fyrir
tæpum tuttugu árum að veikj-
ast svo alvarlega, að hann var
eftir það algerlega óstarfhæfur
öryrki þar til hann andaðist,
saddur lífdaga, í fyrrasumar.
Hann gegndi ábyrgðarstöðu
innan menntakerfis stórs út-
hverfis höfuðborgarinnar,
þannig að maður skyldi ætla
að veikindi hans hefðu verið
þeim kunn, sem létu sitt nán-
asta samfélag sig einhverju
varða.
Og hve oft skyldi nú sóknar-
presturinn hans blessaður
hafa sótt heim þennan mann
sern orðið hafði fyrir slíku
áfalli með Guðsorð á vörunum
til huggunar? Jú, rétt til get-
ið... aldrei. Hann hefur líklega
haft eitthvað þarfara fyrir
stafni. Sóknin var jú að safna
fyrir guðshúsi.
Höfundur er varaþingmaður fyrir Alþýðu-
flokkinn í Reykjavík.
Forsetaefni vikunnar
Jóhannes
Nordal
Áfram heldur Helgarpósturinn að
stytta þjóðinni biðina eftir líklegum
forsetaframbjóðendum. Að þessu
sinni stingum við upp á Jóhannesi
Nordal, fyrrverandi Seðlabankastjóra,
þrátt fyrir að hann sé nokkuð við aldur
miðað við aðra hugsanlega frambjóð-
endur (að vísu er Denni dæmalausi
sömuleiðis tekinn að reskjast). Gáfu-
maðurinn Jóhannes hefur allt til að
bera sem prýða má einn forseta. Hann
hefur strangt en þó milt og landsföður-
legt fas og er jafnframt þrautreyndur
baráttujaxl og samningajöfur sem læt-
ur ekki vaða ofan í sig og hefur farið
létt með að hafa vit fyrir misvitrum
stjórnmálamönnum áratugum saman.
Jóhannes er víðlesinn og víðförull
heimsmaður og mikill menningarsinni,
svo sem listasafn Seðlabankans ber
augljóst merki um. Smekkmaður, Jó-
hannes, og veisluvanur í þokkabót.
Varðandi aldurinn má geta þess, að
Ronald Reagan var á svipuðu reki
þegar hann var í síðasta sinn kosinn
forseti Bandaríkjanna. Þá er einnig
kominn tími til að hin íslenska þjóð láti
af klígjukenndri æskudýrkun, sem
virðist hafa tröllriðið henni síðustu ár,
og fari að bera virðingu fyrir sér eldra,
viturra og reyndara fólki.
^Þingsmannsefni vikunnar
Jóhann
Sigurðarson
ingmannsefni vikunn-
ar er hinn margróm-
aði stórleikari Jóhann
Sigurðarson. Til að byrja
með hefur Jóhann allt
ytra atgervi til að skara
fram úr meðal-
mennskumoðinu á Al-
þingi: Hann er óvenjulega
hávaxinn og fjallmyndar-
legur með glæsilega fram-
komu og svo djúpa bassa-
rödd að það bókstaflega
korrar í þilveggjum og
kvenhjörtum þar sem
maðurinn mælir. Það
sópar að Jóhanni og hvar
sem hann kemur beinist
athygli viðstaddra um-
svifalaust að honum. Yfir
honum hvílir síðan blær
lífsreynslunnar og augna-
ráð þess sem skilur, veit
og hefur upplifað tímana
tvenna. Leiklistin er vita-
skuld stærsti plúsinn við
Jóhann þrátt fyrir að koll-
egar hans á borð við eðal-
kratana Gunnar Eyjólfs-
son og Amór Benónýs-
son hafi svosem ekki
riðið feitum hesti frá
stjórnmálaþátttöku sinni.
Vert er nefnilega að minn-
ast frama Ragnars Am-
alds, Þórhildar Þorleifs-
dóttur og Vigdísar Finn-
bogadóttur, sem öll hafa
starfað innan leikhússins
um langt árabil og tengsl-
in við menningarmafíuna
greinilega fráleitt orðið
þeim til trafala — nema
síður sé. „Leikhús fárán-
leikans" og „Leikhúsið við
Austurvöll“ eru viður-
nefni sem hafa fest við Al-
þingi íslendinga og þar
væri Jóhann óumdeilan-
lega á heimavelli, enda
þaulvanur að bregða sér í
allra kvikinda líki án þess
að áhorfendur bjóði í
grun hver hans raunveru-
legri innri maður er. Og
ekki skemmir fyrir hon-
um reynslan af því að
eiga við vanþakkláta leik-
húsgesti, hálfbrjálaða
leikstjóra og kvikindis-
lega gagnrýnendur. Það
er augljóst að þarna er á
ferð efni í hinn fullkomna
nútímastjórnmála-
mann...
Jón Stefánsson
Organistinn vígfimi í
Langholtskirkju sækir
enn í sig veðrið og á eft-
ir að drottna yfir og
stjórna kór, kirkju og
söfnuði um ókomna tíð.
Það virðist ekki nokkur
leið fyrir ósátta presta
að hrista manninn af
sér.
Bretinn I DNA-málinu
Eftir að hafa verið hald-
ið í farbanni svo mánuð-
um skiptir og dæmdur
sekur fyrir nauðgun
með stuðningi íslensks
DNA-prófs komu Norð-
menn Bretanum bjargar
og iýstu íslenska prófið
handónýtt.
Emilíana Torrini
Gyðjan íðilsnjalla sló í
gegn í fyrra með Spoon
og í Hárinu og einnig
með sólóplötu. Hún
byrjar 1996 með glans,
brillerar nú í barnaóper-
unni Hans og Grétu og
skygggir á „gamla liðið“.
Pálmi Mattliíasson
Bústaðaklerkurinn er
svo gott sem dottinn út
úr umræðunni um
næsta forseta, ein-
hverra hluta vegna.
Sennilega er íslensk
þjóð of íhaldssöm til að
kjósa „poppprest" sem
æðsta gestgjafa sinn.
Vigdís Finnbogadóttir
Jafnvel heitustu stuðn-
ingsmenn eru búnir að
gefast upp við að peppa
þjóðina upp í að krefj-
ast þess að hún gefi
áfram kost á sér. Vigdís
virðist auk þess hafa
meiri áhuga á þessari
„margmiðlun".
Steingrímur J.
Sigfússon
Það hefur einfaldlega
hvorki heyrst né spurst
til þessa fyrrverandi
varaformanns Alþýðu-
bandalagsins frá því
hann mátti lúta í lægra
haldi fyrir Margréti Frí-
mannsdóttur í for-
mannskjöri.