Helgarpósturinn - 26.09.1996, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 26. SEPTEMBER1996
HELGARPÓSTURINN
Útgefandi: Útvörður ehf.
Útgáfustjóri: Arnar Knútsson
Ritsyóri: Guðrún Kristjánsdóttir
Prentvinnsla: Prentsmiðjan Oddi hf.
Hið ósýnilega
útvarpsráð
í vikunni sem leið urðu þau tímamót í sögu Helgar-
póstsins að skipt var um eigendur. Og það ekki í fyrsta
sinn. Eins og greint hefur verið frá í fjölmiðlum er nýr
en væntanlega tímabundinn eigandi HP prentsmiðjan
Oddi.
í kjölfar eigendaskiptanna hefur verið varpað fram
nokkrum vangaveltum um það hvort blað eins og
Helgarpósturinn hafi enn í dag einhvern tilgang. Er þá
HP nútímans gjarnan borið saman við HP eins og það
var á sokkabandsárum sínum. Til upprifjunar má geta
þess að Helgarpósturinn var stofnaður fyrir hálfum
öðrum áratug af Alþýðuflokknum með það fyrir aug-
um að stinga á kýlum í samfélaginu. Síðan er mikið
vatn runnið til sjávar og flett hefur verið ofan af ýms-
um miður fallegum spillingarmálum sem aðrir fjöl-
miðlar höfðu til þessa leitt hjá sér. Framan af var HP
eitt um hituna.
Nú er annað upp á teningnum. Nánast hver einasti
fjölmiðill á landinu sem vill láta taka mark á sér hefur
tileinkað sér gamla og nýja fréttasiði Helgarpóstsins,
hver með sínu nefi. Margt vantar þó upp á að vel sé.
Svo dæmi séu tekin er Mogginn enn samur við sig og
hefur ekki meiri fréttametnað en svo að segja aldrei
fréttir af neinu fyrr en flestir aðrir fjölmiðlar eru bún-
ir að segja allt sem segja þarf; DV gerir út á táraflóð
og mannlegan harmleik í sósíalpornógrafískum anda
— sem seint getur talist til góðrar fréttamennsku; Al-
þýðublaðið lætur oft of náin tengsl sín við viðfangs-
efni hlaupa með sig í gönur; og Dagur-Tíminn er dag-
blað í augljósri tilvistarkreppu.
En þrátt fyrir oft bágan fjárhag og styr um Helgarp-
óstinn á hann á góðum dögum og undir sterkri stjórn
réttsýnna manna það enn til að kafa dýpra og gera
flest betur en aðrir prentmiðlar. Ef til dæmis HP hefði
það sama að markmiði og Kvennalistinn; að gera
sjálfan sig óþarfan, væri enn langt í land.
Og fyrst út í þá sálma er farið er varla til sá fjölmið-
ill hér á landi sem ekki hefur sinn djöful að draga. Öll-
um er kunnugt um sameiginlegt eignarhald Stöðvar 2,
DV og Dags-Tímans, sem allir þurfa að glíma við hið
ósýnilega útvarpsráð — eins og greint er frá í forsíðu-
frétt blaðsins; fréttastofa RÚV er undir hælnum á pól-
itískt kjörnu útvarpsráði; Alþýðublaðið á í ástarsam-
bandi við Alþýðuflokkinn og svo mætti áfram telja.
HP er sem betur fer laus úr öllum slíkum viðjum.
Guðrún Kristjánsdóttir
Helgarpósturinn
Borgartúni 27, 105 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasími: 552-2311
Bein númer: Ritstjórn: 5524666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 5524777,
auglýsingadeild: 5524888, símbréf: 552-2241,
dreifing: 5524999.
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði efgreitt er með
greiðslukorti, en annars kr. 900.
Hræringar og
Helgarpósturinn
átti sá flokkur aðild að rekstri
blaðsins í upphafi (Vilmundur
Gylfason var guðfaðir blaðs-
ins). En rétt er að benda Al-
þýðublaðsmönnum á, að Helg-
arpósturinn nýtur ekki skatt-
fríðinda eins og dagblöðin og
hefur ekki aðgang að skattpen-
ingum almennings til þess að
gefa út blaðið.
Þá þarf að minna ritstjórn Al-
þýðublaðsins á það, að lang-
flestir blaðamenn, sem hafa
Útgáfusaga Helgarpóstsins
einkennist af miklum átökum
og sveiflum. Ég hef tilhneig-
ingu til að halda, að örvænting
eigenda hafi oftar en ekki kom-
ið blaðinu í koll. Þannig hygg
ég, að brottrekstur alltof
margra ritstjóra blaðsins í ár-
anna rás hafi verið vanhugsað-
ur. Tímabundið andlát blaðs-
ins í lok síðasta áratugar og
lögbrot því tengd eru kapítuli
út af fyrir sig. Síðar fór útgáfan
„Eg leyfi mér að halda því fram, að engum fjölmiðli
á íslandi hafi tekizt að hlíta lögmálum blaða-
mennskunnar í þeim mæli, sem HP gerði
á sinni beztu tíð: að segja sannleikann.11
Verulegar hræringar hafa
verið í fjölmiðlaheiminum
hérlendis undanfarin misseri,
bæði á ljósvakamiðlum og
prentmiðlum. Breytingar hafa
orðið á eignarhaldi Stöðvar
tvö, Stöð þrjú hefur bætzt við,
vænn slatti af tónlistarútvarpi
heldur velli, nýtt tímarit um
fólk hefur bætzt við, annað um
tölvuheiminn og loks má
nefna, að tvö lítil dagblöð voru
sameinuð nýlega, Dagur-Tím-
inn. Útgefendum blaðsins,
sömu aðilum og útgefendum
DV, tókst að skapa spennu og
eftirvæntingu vegna nýja
blaðsins, en mér hefur heyrzt
á blaðsölustöðum, að góð sala
í upphafi hafi dregizt allveru-
lega saman. Af ofangreindu er
sennilega áhugaverðast að
fylgjast með því hvernig til
tekst hjá Stöð 3 að koma á fót
fréttastofu, en það mun hafa
verið krafa nýrra hluthafa í fyr-
irtækinu. Án fréttastofu hygg
ég, að Stöð 3 hefði staðið illa
að vígi í samkeppni við hinar
sjónvarpsstöðvarnar, einkum
Stöð 2.
En ekki má gleyma þessu
blaði, Helgarpóstinum. í liðinni
viku missti blaðið góðan og
gegnan ritstjóra eftir skamma
viðdvöl í erfiðu starfi. Hann
neitaði að sætta sig við drátt á
greiðslu launa. Stundum vill
það gleymast, að ritstjórar og
blaðamenn eru ekki sjálfboða-
liðar, — enda þótt þeir vinni
hjá fjárhagslega fötluðum
blöðum. Reynsla Sæmundar
Guðvinssonar er því miður
ekki einstök. Aliir ritstjórar,
blaðamenn og starfsmenn
Helgarpóstsins frá upphafi
hafa þurft að sýna einu sinni
eða oftar biðlund í þessum efn-
um. Þetta fyrirkomulag var og
er ekki til fyrirmyndar. Starfs-
andinn verður slappur og um
leið verður blaðið slappt. Á
hinn bóginn er hægt að búa
við svona ástand um stund.
Þeir sem voru á blaðinu frá
upphafi og fyrstu árin gengu til
starfa með allt öðru hugarfari
en venjulegir launamenn. Við
vorum reknir áfram af hug-
sjón. Hugsjónin var að koma
„barninu“ til manns.
Siðleysi blankra blaða
Alþýðublaðið, málgagn Al-
þýðuflokksins, hefur skiljan-
lega mikinn áhuga á „þrauta-
göngu Helgarpóstsins" enda
starfað á litlu flokksblöðunum,
sem sum eru horfin af sviðinu,
hafa þurft að upplifa „siðleysi"
síðbúinna launagreiðslna. Er
þetta óþekkt fyrirbæri á Al-
þýðublaðinu nú? Sjálfur vann
ég ungur á Alþýðublaðinu og í
„den tíð“ fékk ritstjórnin laun-
in í mörgum, litlum skömmt-
um. Þetta er ekki sagt til að af-
saka þennan plagsið, heldur
vil ég að ung ritstjórn Alþýðu-
blaðsins kynnist sögulegum
staðreyndum um siðleysi af
þessu tæi. Þótt það sé ekki í
mínum verkahring að leiðrétta
rangan fréttaflutning um HP
hlýt ég samt að benda á, að Al-
þýðublaðið segir ranglega, að
Sæmundur og starfsmenn hafi
verið beðnir að afsala sér
ógreiddum launum. Hinu er
ekki að neita, að óþægileg
óvissa ríkir um skuldaskil fyrr-
verandi útgefenda, sem er að
sjálfsögðu óþolandi.
á flakk um alllangt skeið með
vanhugsuðum hliðarsporum,
sem endurspeglast í nöfnum
blaðanna Pressunnar, Eintaks,
Morgunpóstsins. Undanfarin
misseri hefur drjúgur hluti
aflatekna HP farið í greiðslu
gamalla skulda. Fyrir vikið hef-
ur ritstjórnin verið undir-
mönnuð og rekin af vanefnum.
„Lögmál blaðamennsku
ráða — ekkert annað“
í fyrstu forystugrein Helgar-
póstsins þ. 6. apríl 1979 var
stefnu blaðsins lýst svo:
„Helgarpósturinn hyggst
hafa nútíma viðhorf og vinnu-
brögð í blaðamennsku að leið-
arljósi. Við munum reka frjáls-
lynda og sjálfstæða ritstjórnar-
stefnu, þar sem lögð verður
áhersla á áreiðanleika og fjör-
lega framsetningu. Blaðið mun
ekki taka flokkspólitíska af-
stöðu í neinu máli, sem þýðir
þó ekki að blaðið muni engar
skoðanir hafa. Við ritstjórn
Helgarpóstsins verður leitast
við að láta lögmál blaða-
mennskunnar ráða og ekkert
annað.“
Þessar grundvallarreglur
voru hafðar að leiðarljósi þann
tíma, sem hinn upprunalegi
Helgarpóstur var gefinn út og
þangað til hann var settur á
hausinn eftir níu ár. Blaðið
stakk á kýlum. Helgarpóstur-
inn var og er ekki neitt venju-
legt blað, heldur nauðsynleg
rödd, varðhundur, frjáls og
óháður eftirlitsaðili með sam-
félaginu og^ lýðræðislegum
leikreglum. Ég leyfi mér að
halda því fram, að engum fjöl-
miðli á íslandi hafi tekizt að
hlíta lögmálum blaðamennsk-
unnar í þeim mæli, sem HP
gerði á sinni beztu tíð: að segja
sannleikann. Flestir ef ekki allir
fjölmiðlarnir hafa tekið upp
vinnubrögð Helgarpóstsins,
fréttamat og framsetningu.
Ennþá láta þeir þó furðuoft
framhjá sér fara fréttir — oft-
ast vegna annarlegra sjónar-
miða litla nándarsamfélagsins.
Oft þarf hugrekki til að segja
sannleikann, þótt hann sé
sagna beztur.
Ein ástæða þess, að rekstur-
inn er mjög sveiflukenndur, er
sú, að Helgarpósturinn er viku-
blað, sem selzt fyrst og fremst
í lausasölu. Það sem skort hef-
ur á Helgarpóstinum er fjár-
hagslegt úthald. Góð ritstjórn
er forsenda góðs blaðs. Sparn-
aður á þeim vettvangi getur
snúizt í höndum útgefandans,
eins og dæmin sanna.
Einstaklingsfrelsi—jafnrétti í reynd
— í átt til frjálslynds femínisma
Um hvað snýst jafnréttisbar-
áttan í dag? Hvað hefur
áunnist og hvert stefnum við?
Ef við lítum á lagalega réttar-
stöðu okkar kvenna, þá er það
nefnilega svo að konur eru þar
mjög vel staddar og vart unnt
að finna dæmi um lagalega mis-
munun milli kynjanna sem er
körlum í hag. Þetta hefur þó
ekki skilað sér í aukinni þátt-
töku kvenna í stjórnunarstöð-
um í fyrirtækjum og í stofnun-
um og einnig erum við mun
færri í pólitískum ábyrgðar-
stöðum, t.d. sem þingmenn og
ráðherrar. Markmiðinu um
sambærileg laun fyrir sambæri-
leg störf hefur heldur ekki verið
náð. Reyndin er einfaldlega sú
að viðfangsefni og eðli jafnrétt-
isbaráttunnar hafa breyst gríð-
arlega á þessari öld og þær
breytingar sem hafa átt sér
stað á þessari öld á réttarstöðu
kvenna eru orðnar sjálfsagður
hlutur tilveru okkar. Það sem
við eigum við að etja í dag er
allt annars eðlis; í dag erum við
að fást við vandamál sem kom-
ið hafa upp í samskiptum kynj-
anna vegna breyttra aðstæðna í
þjóðfélaginu. Því er nauðsyn-
legt að staldra við og skilgreina:
Hverju er nauðsynlegt að berj-
ast fyrir í dag? Ég vil fullyrða að
í dag sé þetta spurning um við-
horfsbreytingu. Viðhorfsbreyt-
ingu til hinna hefðbundnu kyn-
hlutverka. Að mæta viðhorfum
sem grundvallast á kynferði
einu saman er óásættanleg fé-
lagsleg mismunun sem kemur
einmitt skýrast fram í ríkjandi
viðhorfi til hlutverka kynjanna.
Ljóst er að þær aðferðir sem
beitt hefur verið í jafnréttisbar-
áttunni síðustu áratugi gagnast
ekki lengur; nauðsynlegt er að
breyta áherslunum frá róttæk-
um vinstri femínisma, sem hef-
ur Verið alls ráðandi í umræð-
unni um jafnréttismál síðast-
liðna áratugi, í átt að frjálslynd-
um femínisma. Frjálslyndur
femínismi á rætur að rekja til
helstu hugsuða frjálshyggjunn-
ar, eins og Johns Stuart Mill og
Adams Smith, þar sem hug-
myndir um frelsi og jafnrétti
eru í öndvegi. Frjálslyndir fem-
ínistar leggja því á það aðal-
áherslu að konur njóti sömu
tækifæra og karlar og telja ríkj-
andi ástand ekki einungis
brjóta í bága við frjálslyndar og
lýðræðislegar hugmyndir um
frelsi og réttindi allra einstak-
linga, heldur einnig vera óhag-
stætt þar sem einungis helm-
ingur mannauðs er nýttur til
fulls. Frjálslyndir femínistar
telja einnig umfangsmikil af-
skipti ríkisvaldsins hefta fram-
gang raunverulegs jafnréttis,
sem byggi fremur á breytingum
á ríkjandi viðhorfum og gildis-
mati en lagabókstöfum. Mark-
miðið er ekki að breyta ríkjandi
kerfi eða þjóðskipulagi, sökum
þess að það henti ekki konum,
heldur að tryggja að konur hafi
sömu tækifæri til að velja sér
farveg og taka þátt í samfélagi
samkeppninnar og karlar.
Allt of lengi hefur umræðan
verið föst í viðjum vinstrisinn-
aðra hugmynda, sem mun í
framtíðinni fátt tryggja nema að
konum verði hjálpað enn frekar
að skríða undir feld ríkisins.
Hið opinbera getur aldrei brúað
bilið milli ójafnrar stöðu
kvenna og karla. Undirstaðan
verður að vera traustari og slíkt
felst fyrst og fremst í viðhorfum
og gildum einstaklinganna sem
samfélagið móta. Til að svo
megi verða þarf almenna við-
horfsbreytingu og hún fæst
ekki nema jafnréttismál hverfi
af braut forsjárhyggju og hóp-
hyggju yfir á braut frjálshyggju
og einstaklingsfrelsis.
Höfundur er stjórnmálafræðinemi
og félagi í SUS.