Helgarpósturinn - 26.09.1996, Blaðsíða 21

FHVHVTTUDAGUR 26. SEPTEMBER1996
i 21
isráðherralaus þjóð í nokkur
ár. Ólafur Ragnar hefur fram-
tíðarsýn. Hann er réttur maður
á réttum tíma. Malbikum
Barðaströndina! Hefjum veiðar
með Internetum!
Hefur okkur þá skort
fram tíðarsýn ?
Við höfum verið of upptekin
af því að rækta fortíðina, og
rækta tíðina úr forinni, gæta
tungu okkar í stað þess að
nota hana og vera menningar-
leg afturábak. Ýtum á „fast for-
ward“!
Er gamla þjóðerniskennd-
in þá að deyja drottni sín-
um?
Maður er náttúrulega alltaf
og verður mikill íslendingur.
Það er þessi Jónas í manni
(hvalnum) sem útlendingar
„Plakatið fyrir
Djöflaeyjuna er algjör
stæling á Trainspotting-
auglýsingunni. Þetta er
óþarfi strákar. Meira
sjálfstraust!“
munu aldrei fatta eins og Guð-
mundur Andri hefur bent á.
Þetta gerði mann alltaf nokkuð
geðklofinn hér áður fyrr. Mér
fannst það óbrúanlegt bil að
hafa verið í sveit í Skagafirði og
vera nýbúinn að yrkja sonn-
ettu um Glóðafeyki þegar mað-
ur stóð kannski á opnun í New
York að ræða við Jeff Koons
um listrænar lýtalækningar.
Það bara kom alls ekki heim og
enn síður saman. Maður fór
alltaf klofinn niður í herðar
heim í Subwayinum. En ein-
hvern veginn tókst manni með
árunum og gallharðri þraut-
seigju að sameina þetta
tvennt. Maður hætti að hugsa
um innanlandsmarkað annars
vegar og erlendan hins vegar.
Hér hefur líka hjálpað til þessi
niðurgírun á menningarlegri
mishröðun sem ætíð ríkti á
milli okkar og meginlandsins.
Við vorum alltaf tíu árum á eft-
ir. Það var alltaf þessi hái toll-
ur á tímanum. En nú hefur
hann blessunarlega verið felld-
ur niður, þökk sé EES-samn-
ingnum. Það hefur verið leyfð-
ur innflutningur á samtíman-
um.
16 sögur eftir enn
Hefurðu sett stefnuna á
eitthvað ákveðið?
Ég hef alltaf sett stefnuna
beint á Menningarverðlaun
DV. Ég segi það nú bara eins og
það er. Eg ætla bara að vona
að mér endist aldur og heilsa
til að hreppa það hnoss. Og ég
vona líka að ég lendi á góðu ári
í verðlaunagripum. Þeir hafa
verið dáldið stífir á keramykj-
unni og ég hef nú aldrei verið
mikið fyrir hana. Enda ekki
beint viðeigandi að verðlauna
skáld með leir. Þannig að ég
hef verið að reyna að halda
svona frekar aftur af mér. En
um leið og þeir koma með æðri
málma, eins og silfur svo ég
tali nú ekki um gull, þá setur
maður auðvitað allt í botn og
fer að gera betri hluti.
Ég vona að ég eigi eftir að
skrifa 16 skáldsögur í viðbót.
Ég held að það sé ekki hægt að
taka mark á rithöfundi fyrr en
hann er kominn með dálítið rit-
safn. Menn verða að halda sig
við efnið og sýna úthald. Það
er nokkuð sem íslendinga hef-
ur löngum vantað. Þeir eru allt-
af góðir í að byrja á hlutunum
en að fylgja þeim eftir, það er
önnur saga. Það er alltaf þessi
fíni fyrri-hálfleikur. Þetta er
náttúrulega landnemaþjóðfé-
lag og því fylgir kraftur og
bjartsýni en það gengur út í
öfgar þegar fólk er að byrja
upp á nýtt á hverjum einasta
degi. Á hverjum degi vaknar
fólk upp eins og það hafi aldrei
verið til áður, eins og gærdag-
urinn hafi verið þurrkaður út.
Og aldrei skortir hugmyndir: í
dag ætla ég að opna bar, eða
byrja nýtt líf og skella mér út í
nám, eða kaupa Helgarpóstinn
á 10 milljónir, eða skrifa skáld-
sögu, eða gefa út sólóplötu...
Þetta er mjög slítandi og mikil
orkueyðsla. Okkur skortir
langtímasýn og kúnstina að
byggja upp, hægt og rólega.
Hvað áttu við með að við
byrjum alltaf upp á nýtt?
Ég vil nú bara minna blaða-
mann á það að hér sitjum við á
síðum nýs og betri Helgar-
pósts undir sjötta ritstjóra frá
því á sama tíma í fyrra. Og að
auki sitjum við hér á Hótel
Borg. Hér var eitt sinn aðal-
ballstaður borgarinnar. Um
leið var þetta kaffihús og hótel.
Svo var innréttað upp á nýtt og
allt í einu var kominn hér
sússí-bar. Ég veit ekki hvernig
veitingastaður þetta er núna
en í þessum töluðum orðum
eru þjónarnir að setja upp
hljómsveitarpall hérna í horn-
inu og í kvöld breytist staður-
inn í djass-klúbb. Svo á morg-
un verða kannski einhverjir
papar að spila hérna og kom-
inn Guinness-bjór á kranann.
Þessi líka írska stemmning. Nú
og svo koma stuttmyndadagar
og lettlenskir dagar og danskar
vikur og ítölsk ár...
Er þetta ekki fjölbreytileik-
inn sem við smáþjóðin þurf-
um á að halda?
Þetta er kostur okkar og
galli. Við þurfum alltaf að gera
eitthvað nýtt og skemmtilegt.
íslendingar geta ekki haldið
fundi því þeir eru svo rosalega
skemmtilegir að þeir eyða öll-
um tímanum í að segja góðar
sögur þannig að öll áform
hverfa eins og heilu tónlistar-
húsin inn í ráðuneyti. Við þetta
sama borð þinguðu myndlist-
armenn á hverjum laugardegi í
fjögur ár og töluðu um að
koma út tímariti. Það var mikið
tímadrit.
Menn eru náttárulega allt-
afað segja sögur...
Jájá, við erum sagnaþjóðin.
Besta starfsumhverfi í heimi
fyrir rithöfund.
„Ég veit ekki betur en
þeir Loftkastalamenn
eyði öllum sínum
kvöldum á Kaffibarn-
um, en það er samt
alltaf þessi Jagúar í
stæðinu fyrir utan.“
Þú ert að predika íhalds-
samara líf?
Neinei. Ég veit ekki betur en
þeir Loftkastalamenn eyði öll-
um sínum kvöldum á Kaffi-
barnum, en það er samt alltaf
þessi Jagúar í stæðinu fyrir ut-
an. Þeir reistu sína skýjaborg
og hún stendur enn, heilu ári
síðar. Hugsaðu þér.
Hvenœr kemur bókin svo
át?
Hún ætti að koma um eða —
vonandi — fyrir miðjan nóv-
ember.
Hvernig vinnurðu bók eins
ogþessa?
Eg gíra mig upp með því að
hugsa um væntanlega bók í
kannski hálft ár. Þá er ég mjög
líklega að mála en einhvers
staðar „á bakvið minnið“ er
væntanlegur söguþráður, aðaÞ
persóna og tónninn í bókinni. í
þessu tilfelli skrifaði ég megnið
af bókinni í Brooklyn í New
York. Ég byrjaði á því að fá
mér kapalsjónvarp og alfræði-
orðabók um rokk, því aðalper-
sónan horfir svo mikið á sjón-
varp og er rokkheili en ég er
hinsvegar ekki mjög sterkur í
þeim gráu geirum. Svo las ég
„The Rolling Stone Encyclo-
paedia of Rock & Roll“ með
öðru auganu og horfði á sjón-
varp með hinu í hálfan mánuð.
Settist síðan við tölvuna.
Erþetta full vinna?
Mjög full vinna. Ég sit við frá
10 á morgnana til 12 á kvöldin,
með hléum þó, samkvæmt
staðli frá evrópska rithöfunda-
sambandinu. Það er alltaf
freistandi að sitja fram yfir
miðnætti því þreytan rambar
oft á hina gulu molana, en
maður getur ekki gert það of
lengi, þá dettur morgundagur-
inn út í þynnku. Ég vinn sem-
sagt mjög reglulega, sest við
tölvuna og bíð eftir að fá málið.
Síðan skrifar maður bara eins
og ritari eftir röddunum í
hausnum. Þetta er eiginlega
komið um leið, allt skrifað í
beinni útsendingu, eins og
fundargerð.
Hvaðan koma þessar
raddir í hausinn á þér?
Þetta eru gamlar upptökur.
Þú margskrifar ekki síð-
urnar?
Það er ekkert annað en
hreint svindl ef rithöfundur
breytir textanum eftir á. Og
alls ekki í anda samkeppnislag-
anna.
Hefurðu undan að skrifa,
þ.e.a.s. nœrðu að bóka allar
þessar raddir?
Þetta væri verra ef ég væri
betri í vélritun, þá yrði bæk-
urnar eflaust lélegri. Ég er
mjög lélegur í vélritun, það
bjargar mér. Ég fer þetta á
puttanum. Þannig hittir maður
líka fleira fólk á leiðinni.
Gengurðu með margar
sögur í maganum í einu?
Eg einbeiti mér að einni í
einu, það kemst ekkert annað
að. Ég er samt kominn með
hugmynd að næstu bók. Mig
langar að fara aftur í fortíðina
og skrifa sögulega skáldsögu.
Um hvað þá?
Ömmu mína, tuttugustu öld-
ina. Úr torfkofum í teppaland.
Úr hraungjótu í Toyótu.
Þú notar meira að segja
stuðla og rím eins og lög
gera ráð fyrir...
Ég er mjög hefðbundinn. Til
dæmis er byggingin á nýju
bókinni mjög hefðbundin;
drama á la Shakespeare svona
leikhúslega séð. Síðan hleð ég
utan á það mýgrúti af smáat-
riðum og fyndni, fyndnin er fit-
an utan á beinagrindinni.
Kúnstin er að hafa hana mátu-
lega. Ekki akademíska anorex-
íu og heldur ekki barokk-
brokkandi appelsínuhúð. Mig
langaði til þess að þessi bók
yrði eins og hyldjúpt kviksyndi
sem á yfirborðinu væri þakið
glitrandi smágróðri, öllum
þessum smáatriðum: Kvik-
syndi þakið sindrandi orðum.
Lesandinn sökkvir sér ofan í
bókina/kviksyndið og hverfur,
sést ekkert til hans meir.
Hœttuleg lesning!
Einn vinur minn sem las
hana fékk martröð nóttina eft-
ir. Ég var mjög ánægður með
það.
Teiknimyndafígúra?
Ég segi það ekki. Ég gekk
reyndar stundum fram af sjálf-
um mér í þessari bók. Ég var
eins og persóna í teiknimynd
sem hleypur fram af bjargbrún
og spólar þar í lausu lofti. Ég
passaði mig bara á því að ýta á
„pause“ áður en ég féll niður í
hyldýpið.
Það varstu líka á myndlist-
arsýningunni...
Já. Ég er víst búinn að gera
mig að teiknimyndafígúru með
þessari sýningu. Það er nú
bara eins og það er. Ingólfur
Arnarson myndlistarmaður
„íslenskir listamenn
eru hvalir. Þeir silast
um í sínum kalda sjó
og hafa þróað mjög
fullkomið merkjakerfi
á milli sín en eru mjög
feimnir við útlendinga
sem koma hingað í
hvalaskoðun: Þeir rétt
skjóta svona upp
kryppunni fyrir þá og
hverfa svo aftur í kaf.“
sagði mér um helgina að hann
sæi mig ekki lengur, heldur
GRIM. Það var svolítið mikið
skref fyrir mig að gera sjálfan
mig að fígúru, mér fannst að
þar með myndi ég vera að tak-
marka sjálfan mig og steypa
mig í eitthvert ákveðið mót
sem ég yrði síðan alltaf þekkt-
ur fyrir; ég yrði kannski alltaf
kallaður GRIM. Á meðan ég
vann verkin hljómaði í hausn-
um á mér þessi setning: „Is it
me or is it him? — No, it’s
GRIM!“
Það merkilega var að þótt
sýningin hafi kannski frekar
vakið hlátur en djúphuga
spurningar þá fannst mér þetta
dýpsta tjáning á sjálfum mér
sem ég hef náð. Þetta voru mín
Hamskipti á la Kafka. Vinur
minn sem skoðaði sýninguna
sagði að hún væri „sorgleg". Ég.
var mjög ánægður með það.
En hvers vegna teikni-
mynd?
Þetta er kannski mjög tákn-
rænt núna þegar Disney er að
fá þann status að vera Michel-
angelo 20. aldarinnar með
Mikka mús sem sinn „Davíð".
Þetta form hefur alltaf verið
sterkt í mér síðan ég sem ung-
lingur fór vikulega niður í
bókabúð Máls og menningar
og stal Mad-bókum og fór svo
heim og teiknaði alveg „mad“
upp úr þeim. Don King var
meistarinn þá. Draumurinn var
alltaf að búa til teiknimyndafíg-
úru sem væri mín eigin sköp-
un. Ég glímdi lengi við þetta en
það tókst aldrei, þangað til 15
árum síðar. Þá allt í einu spratt
hún fram án þess ég væri neitt
að pæla í því.
Hvað er svona heillandi
við Mikka?
Mér hafa alltaf fundist þessir
hvítu hanskar hans Mikka al-
veg yfirnáttúrulegir og ómót-
stæðilegir og engin leið að
orða það frekar. Eg hef alltaf
fundið þörf í mér til að vera
með svona hanska.
Hanskarnir hafa heillað
fleiri...
Já. Ég er náttúrlega líka for-
fallinn Michael Jackson-aðdá-
andi, og þar er maður sem hef-
ur gengið lengst allra í að um-
breyta sér. Ég veit engan lista-
mann sem fórnar sér svo gjör-
samlega fyrir listina eins og
hann. Hann fórnar lífi sínu fyrir
okkur öll. Hann er hinn mikli
meistari, Mozart okkar tíma.
Mozart fæddur í Motown ‘58
en ekki Salzburg ‘56. Hann
sameinar allt; mússíkkina,
dansinn, lúkkið, myndböndin...
geðveikina...
... geðveikina og perversítet-
ið sem er of mikið fyrir heila
púritanska Ameríku að kyngja,
þess vegna er hann núna vin-
sælastur í austantjaldslöndun-
um. Ég byrja hvern dag á því
að spila lag með honum. Það
er aðdáunarvert að geta verið
svo persónulegur og glóbal í
senn. Einnig er glæsilegt hvað
hann hefur mikið úthald, hætt-
ir aldrei og er alltaf að finna
nýjar leiðir. Meira að segja
gallhörðustu framúrstefnu-
hljómsveitir eins og Kraftwerk
leita ráða hjá honum varðandi
nýtt sánd. Það hefur enginn
haft eins mikil áhrif á mig og
Michael Jackson, fyrir utan
Jónas.
Jónas Hallgrímsson?
Já. Hann birtist mér í anda-
glasi og sagði mér að fara að
skrifa. Þetta er allt honum að
þakka.
En er ekki of langt á milli
Jónasar og Jacksons til að
þeir geti báðir verið fyrir-
myndir?
Það er jafnlangt á milli þeirra
og úr Öxnadal til Neverlands.
Eða frá Jeff Koons að Glóða-
feyki. Eða úr Grímsnesinu til
Súdan. Sem er nokkurn veginn
jafnlangt æðakerfinu í manni.
Ég gerði einu sinni tilraun til
að heimsækja Jackson þegar
ég var í Los Angeles. Michael
bjó þá enn í móðurhúsum, í
Encino í San Fernando Valley.
Ég hringdi þar á bjöllu en líf-
vörður svaraði mér með skæt-
„Hann (Michael Jack-
son) fórnar lífi sínu
fyrir okkur öll. Hann
er hinn mikli meistari,
Mozart okkar tíma.
Mozart fæddur í
Motown ‘58 en ekki
Salzburg ‘56.“
ingi. Tómum skætingi. En
þetta var á sunnudagskvöldi
og fjölskyldan líklega á kafi í
sunnudagslærinu. Maður verð-
ur víst bara að láta sér nægja
að öfunda Önnu MjöII.
Þú lítur sem sagt ekki á Mi-
chael sem kynferðisglœpon?
Michael Jackson er heilagur
maður. Ég held að hann sé
„castrato". Það er kannski það
sem gerir hann svo ómót-
stæðilegan. En í raun veit eng-
inn hvernig hann er. Hann er
ráðgáta. Og það er lykillinn að
velgengni hans. Hann veitir
engin viðtöl. Já... hann veitir
engin viðtöl...
En hin fyrirmyndin, Jónas.
Dreymir þig um að detta í
stiga og deyja á toppnum
eins og hann?
Ég er búinn að reyna það. Ég
reyndi það í Washington í vet-
ur, fótbrotnaði í núverandi
höfuðborg okkar íslendinga.
Gekk ekkert að fá sýkingu
í sárið?
Þetta var ekki opið brot.
Gerðist það við svipaðar
aðstœður og hjá Jónasi, á
einhverju skralli?
Heyrðu. Ætli það hafi ekki
verið það sem ég klikkaði á?
Það verður enginn ódauðlegur
á tveimur rauðvínsglösum.
Ekki fremur en af einu anda-
glasi. Þar þarf meira til.