Helgarpósturinn - 07.11.1996, Blaðsíða 15

15
FIMMTUDAGUR 7. NOVEMBER1996
■■I
Vandræðalegur
trúðaskól i
Leikhús
Kormákur Bragason
skrifar
Trúðaskólinn
eftir Friedrich Karl Waechter
Þýöing og aölögun:
Gísli Rúnar Jónsson
eftir enskri útfærslu
Kens Campell
Leikstjóri:
Gísli Rúnar Jónsson
Útsetning tónlistar:
Vilhjálmur Guöjónsson
Lýsing: Lárus Björnsson
Búningar: Helga Rún Pálsdóttir
Leikmynd: Steinþór Sigurösson
* 1/2
Leikritið Trúðaskólinn fer
fram í skólastofu þar sem
prófessor Blettaskarpur (Bessi
Bjarnason) leiðbeinir fjórum
verðandi trúðum, Lævís (Hall-
dóru Geirharðsdóttur), Belg
(Eggerti Þorleifssyni), Bólu
(Helgu Brögu Jónsdóttur) og
Dropa (Kjartani Guðjónssyni)
í spunaæfingum fyrir trúða.
Það er kannski ekki alveg rétt
að tala um verðandi trúða því
að persónurnar eru kynntar til
leiksins í trúðsgervinu og
hverfa á braut í leikslok án telj-
andi breytinga, bæði varðandi
hin einstöku trúðsgervi og
innri persónu. Áhugi ungu
trúðanna á náminu er heldur
ekkert yfirþyrmandi, enda
snýst leikurinn helst um aga-
vandamál prófessorsins eða
þá hrekki og ofbeldi sem trúð-
arnir geta beitt hver annan.
„Hvað kallast svona leik-
hús?“ spyr Jakob þegar við
stígum út í nístingskaldan
laugardaginn. „Fyrir mér er
þetta blanda af öllu mögu-
legu,“ heldur hann áfram, „þar
sem enginn veit hver tilgangur-
inn er með sýningunni. Hvers
vegna er verið að leika þetta
verk? Hvað er verið að reyna
að segja með svona uppsetn-
ingu? Mér finnst leikstjórinn
og aðlagarinn einfaldlega vera
að klúðra ágætismöguleika til
að gera skemmtilega trúðasýn-
ingu þar sem nokkrir af bestu
grínleikurum leikhússins
hefðu getað þróað spennandi,
hreinar persónur. Trúða, sem
höfða til tilfinninga barnanna
og vekja samúð þeirra eða
skilning á einhverju. Burt með
leikmyndina, burt með leik-
hljóðin, burt með ragtime-
músíkina og nær með trúðinn.
í það minnsta hefði mátt taka
ákvörðun um það hvort áhorf-
endur ættu að vera með eða
ekki og svo var þetta allt of
langt — punktur basta.“
Trúðaskólinn er eflaust af
hálfu höfundar fyrst og fremst
hugsað sem barnaleikrit þótt
flest í leikritinu minni á teikni-
myndaupprunann. Persónurn-
ar eru tvívíðar og án dýptar.
Leikmyndin er líka eins og
klippt út úr myndabók eða öllu
heldur eins og þessar gamal-
dags myndabækur þar sem
myndirnar reisa sig upp sjálf-
ar. Betur útfærð í þeim stíl
hefði hún líka getað verið
skemmtileg, t.d. með einhverj-
um sniðugum stólum fyrir
ungu trúðana í stað þess að
láta þá flatrassa á gólfinu alla
sýninguna út í gegn. Stólar eru
líka einhver vinsælustu hjálp-
artæki trúða, þannig að skort-
urinn á þeim í skólastofunni er
sláandi. Það má þó vera rétt
hjá Jakobi að leikmyndin sé
óþörf, enda hvetur hún meir til
farsakenndra hurðarskella en
að hún á nokkurn hátt styðji
við bakið á leikurunum í per-
sónusköpun sinni. Þá væri ef-
laust miklu einfaldara að fara
með þessa sýningu í leikferð
um landið eða í skólaheim-
sóknir ef leikmyndinni væri
sleppt. Sama gildir um leik-
hljóðin, sem eru dæmigerð
teiknimyndahljóð. Því miður
eru þau ekki alltaf í takt við þá
hreyfingu, sem leikaranum er
ætlað að framkvæma, og það
Leikhúsgesturinn
Jakob Kristjánsson
meö Kormáki Bragasyni
á frumsýningu Borgarleik-
hússins á Trúöaskólanum.
hlýtur að vera ákaflega trufl-
andi fyrir leikarana þegar slík-
ar tæknibrellur virka illa eða
ekki.
Hvað varðar leikinn þá byrj-
ar allt vel og blaðran í höndum
Halldóru átti stórleik á frum-
sýningunni. Halldóra náði auk-
inheldur nokkru forskoti á
hina trúðana með gáskafullum
leik og búningur hennar er
mun betur nothæfur í trúðs-
hlutverkið en hinna. Hins veg-
ar var úr henni allur vindur eft-
ir hlé eins og reyndar sýning-
unni í heild. Það var líkt og all-
ir leikararnir hefðu misst þráð-
inn, urðu vandræðalegir og
flýttu sér að ljúka sýningunni
án nokkurrar niðurstöðu.
Kannski uppgötvuðu þeir
áhugaleysið í húsinu. Börnin í
kringum mig höfðu mun meiri
áhuga á þeim sælgætisbirgð-
um sem þau höfðu komið sér
upp í hléinu. Slitróttar tilraunir
trúðanna til að virkja salinn
breyttu engu um það, enda í
hróplegu ósamræmi við allar
æfingarnar í kringum ótta trúð-
anna við áhorfendur. Óöryggi
og ósamkvæmni leikaranna á
köflum verður hins vegar fyrst
og fremst að skrifast á leik-
stjórnina. Væri ekki miklu
betra að þétta og stytta sýn-
„Það var líkt og allir leikararnir hefðu misst þráðinn, urðu
vandræðalegir og flýttu sér að ljúka sýningunni án nokkurrar
niðurstöðu. Kannski uppgötvuðu þeir áhugaleysið í húsinu.
Börnin í kringum mig höfðu mun meiri áhuga á þeim sælgætis-
birgðum sem þau höfðu komið sér upp í hléinu.“
inguna, sleppa t.d. langþreytt-
um Bjarna Fel- og Jóns Viðars-
bröndurum og þvílíku, ein-
angra einkenni hvers trúðs fyr-
ir sig og tengja trúðaklisjurnar
karakternum? Dropi (Kjartans)
er t.d. allt of meðvitaður um
hæfileika sína sem töframanns
og dettur út úr karakternum.
Ungu trúðarnir eru líka á óræð-
um aldri og vita sjaldnast sjálf-
ir hvort þeir eru smábörn eða
á skólaaldri. Þannig er margt
einkennilegt við leikgerðina
eins og hún birtist okkur á fjöl-
um Borgarleikhússins. Hvers
vegna eru trúðarnir t.d. stund-
um hræddir við áhorfendurna
en stundum ekki? Það er al-
gjörlega óljóst hvort það er
eitthvað við áhorfendur sem
veldur þessum ótta. Jafn óljós
er ofurást Bólu á sömu áhorf-
endum eða ástæðan fyrir ill-
kvittni ungu trúðanna í garð
prófessorsins. Hvað hefur
hann svo sem til unnið? Að
ósekju hefði svo mátt sleppa
lírukassatónlistinni. Mun
skemmtilegra hefði verið að
heyra leikarana syngja og spila
„life“ heldur en þessa „semi
play back“ spiladósaútgáfu.
Þessar teiknimyndahljóðaeftir-
líkingar höfða kannski til ungu
sjónvarpskynslóðarinnar en í
líflegri flóru leikrita og leikhús-
verka í höfuðborginni mun
Trúðaskólinn tæplega eiga
langt blómaskeið*
i Sktíli Bjðni Guiiuani.suii
LÍFSKLUKKAN
nærtækara að hafa dauðann í
heiti bókarinnar. í ljósi þessa
er ekki hægt að tala um að bók-
in sé beinlínis skemmtilestur.
Það er þó ljóst að efnið getur
verið áhugavert. Þær sögur
sem eru áhugaverðastar að
mati þess sem þetta skrifar eru
sögurnar úr fyrstu árstíðinni,
haustinu.
Hér er sérstaklega mælt með
sögunni Rósir. Hún hefur
greinilega afmörkun í upphaf,
miðju með átökum
og endi og persón-
urnar sem koma við
sögu taka á sig skýra
mynd. Þarna er
einnig notast við
táknmál sem
áherslustílbragð.
Það er ekki úr vegi
að taka dæmi úr sög-
unni: „Regnið
streymir niður úr
loftinu og ég er orð-
inn holdvotur. Fram
undan frakkanum
dreg ég rauða rós.
Velti henni milli
handanna og kreppi
síðan þá vinstri utan
um stilkinn. Þyrn-
arnir stingast gegn-
um húðina í lófa og á
fingrum svo að blóð
sprettur fram. Ég
krýp við legsteininn og læt
blóðið drjúpa á hann þar til
stafirnir eru orðnir rauðir. Þá
legg ég rósina á leiðið, stend
upp og geng burt eftir malar-
stígnum. Á legsteininum
hreinsar regnið stafina þar til
marmarinn er aftur orðinn
hvítur." Þótt þessi saga sé tek-
in út úr eru aðrar vissulega
frambærilegar. Og þótt efnið
sé dapurlegt má hafa ánægju
af lestri þessarar bókar.
Engar smá smásögur
★★ og hálf
Andri Snær Magnason á
eina af þremur bókum í
flokki skáldsagna eftir unga rit-
höfunda sem Mál og menning
gefur út. Hér eru á ferð smá-
sögur eins og titillinn gefur til
kynna, Engar smd sögur. Þetta
eru sex sögur alls, svipaðar að
lengd, utan sú síðasta, sem er
sýnu lengst. Flestar eru sög-
urnar ýkjusögur en tvær þær
síðustu má kalla súrrealískar.
Það sem einkennir stíl höf-
undarins öðru fremur er húm-
or og þá eiga allar sögurnar
það sameiginlegt að þar eru
vísanir títt notað stílbragð.
Oftar en ekki fer þetta tvennt
saman. Hér má tiltaka dæmi úr
sögunni Vísundur, um vísinda-
frömuðinn Andra(!): „Þó var
eitt skrítið við þennan fagra
dag. Lóan var vissulega búin
að kveða burt snjóinn á lág-
lendi en í fyrsta sinn virtist
henni hafa tekist að kveða burt
leiðindin líka.“ (bls. 17) Og
frumlegt myndmál er líka að
finna hér: „Snjórinn í bænum
var allur bráðnaður og horfinn
á vit feðra sinna í himnaríki
þar sem hann beið næsta til-
verustigs og endurholdgunar."
(bls. 17)
Gras er heiti einnar sögunn-
ar sem er jafnframt hvað best
og er hún í heild sinni vísun í
goðsöguna um Óðin og skálda-
mjöðinn, uppfærð til nútímans
í áðurnefndum ýkjustíl. Og
húmorinn nýtur sín vel hér.
Gunnlöð hin nýja táldregur
sögumann, skáldbróður Óðins.
„Svei mér þá ef hún var ekki að
reyna við mig konan. Bara af
því hún var nokkuð falleg átti
ég að hoppa upp í rúm til
hennar eins og hver önnur
grúppía. Ég lokaði augunum.
Taldi upp að tíu. Taldi upp að
tuttugu. Hugsaði um útflutning
landbúnaðarvara." (bls. 33)
Þá er ástæða til að minnast á
söguna Þögn er gulli betri þar
sem fræðistörf bókmennta-
manna éru sýnd í spéspegli og
höfundurinn gerir grín að koll-
egum sínum. Magni íslensku-
fræðingur hefur ritað fjögur
bindi um verk bókmennta-
fræðingsins Péturs Jónssonar
sem hafði það að ævistarfi að
fjalla um verk Árna Stefánsson-
ar sem stundaði rannsóknir á
rómantíska skáldinu Sigurði
Jónassen... Fræðimennska
Magna beinist nú að því að
rannsaka sannleiksgildi ís-
lenskra málshátta og það er
gefin skýring á því: „Magni
neyddist þó til að hætta að
rannsaka bókmenntafræð-
ingana, einkum vegna
þess að yngri menn voru
búnir að panta sér flesta
þá bitastæðustu. Það var
samt nokkur sárabót og
kitlaði hégómagirnd hans
þegar hann frétti að einn
nemandi væri að skrifa
lokaritgerð sem fjallaði um
verk Magna um verk Pét-
urs.“ (bls. 39)
Eins og áður segir eru
tvær síðustu sögurnar í
bókinni súrrealískar, eink-
um sú síðasta, sem skipt-
ist í fimm undirkafla. Þar
tekst höfundinum síður
upp en í fyrri sögunum,
þær eru ekki nógu smelln-
ar. Hér má reyndar undan-
skilja lokaþáttinn í Lög-
múli drstíðanna, síðustu
sögunni. Þar er á ferð tilbrigði
við söguna Palli vareinn íheim-
inum. Þar má finna sama frum-
leika og húmor og í fyrstu sög-
unum. Hvað sem því líður er
heildarútkoman hér mjög
þokkaleg. Vonandi verður ferill-
inn lengri hjá rithöfundinum
Andra.
Fríða í Svíþjóð
Skáldsagan / luktum heimi
eftir Fríðu Sigurðardóttur
kom út hjá Forlaginu fyrir
tveimur árum. Bókin var ný-
lega gefin út í Svíþjóð í þýð-
ingu Inge Knutsson hjá forlag-
inu Rabén Prisma. Sænskir
gagnrýnendur hafa hlaðið
söguna lofi eins og orðalag
þeirra ber vitni um; „heillandi
lestur", „frábært verk“, „nautn
að lesa“ og „metnaðarfullt
skáldverk“. Fékk sagan svona
góðar viðtökur hér á landi?
Oddgeir Eysteinsson