Alþýðublaðið - 01.05.1975, Blaðsíða 18

Sir William Stephenson, eintiver stórbrotnasti afreksmaður
af íslenskum ættum, sem uppi hefur verið
H. MoBtiominr Hydo
I þýllifi Kirstilis Pálssooar
HDULARFULLI37
KANADAMAÐURINN
aðgerðalaus fram að þessu, voru notuð í styrjöldinni gegn möndulveld-
unum.
Samstarf Stephensons við hreyfingu frjálsra Frakka bar betri ávöxt,
að því er snerti tvær aðrar eyjar undir Vichystjóm. Þetta vom St. Pierre
og Miquelon, undan strönd Nýfundnalands, sem einnig vora í umdæmi
Roberts flotaforingja. Formenn herforingjaráða Breta og Kanadamanna
höfðu eindregið lagt til, að eyjar þessar væm teknar herskildi, helzt af
frjálsum Frökkum, þar sem ástæða var til að ætla, að flugumenn Vichy-
stjórnarinnar hlemðu á sæsímastrengi Westem Union-félagsins, sem lágu
um St. Pierre, og létu fjandmennina einnig vita um skipalestir banda-
manna með aðstoð fiskibáta, sem vom prýðilegt dulargervi fyrir þess
konar njósnir. Utanríkisráðuneyti Kanada leit svo á, að hvers konar
brezk þátttaka í þessum fyrirhuguðu aðgerðum, eins og í sambandi við
atlöguna að Dakar, mundi auka Bretaandúðina í hinum frönskumælandi
héruðum Kanada, og lagði því til, að frjálsum Frökkum yrði heimilað
að hemema eyjamar „undir eftirliti Kanadamanna.“
Fulltrúar de Gaulles í Bandaríkjunum vildu forðast endurtekningu
á Dakarófömnum, svo að þeir óskuðu aðstoðar Stephensons við að ganga
úr skugga um tilfinningar og fyrirætlanir íbúanna á St. Pierre og Miquelon
á sviði stjómmála. Stephenson sendi því fjölda manna sinna til eyjanna
og athugun þeirra leiddi í Ijós, að 97 af hverjum 100 eyjaskeggjum væra
fylgjandi frjálsum Frökkum. Getið var um niðurstöður þessar í ýtarleg-
um skýrslum, sem sendar voru til London haustið 1941 og sýndar de
Gaulle hershöfðingja. Hann afréð þá að frelsa eyjamar á eigin spýtur,
án eftirlits Kanadamanna eða annarra, enda slíkt verkefni vel framkvæm-
anlegt fyrir herskip frjálsra Frakka. Utanríkisráðneytið í London fann
ekkert að þessu, en sömu ráðuneyti í Washington og Ottawa vom andvíg
hvers konar aðgerðum, sem gætu leitt til pólitískra leiðinda. Roosevelt
forseti var samþykkur því. Með tilliti til þess var hershöfðinginn beðinn
að halda að sér höndum, og Churchill segir, að hann hafi líka fallizt á
það. Jafnframt var „skugga“flotamálaráðherra de Gaulles, Emile Muselier
flotaforingja, sem sendur hafði verið til Ottawa, tilkynnt opinberlega tun
afstöðu Kanada og Bandaríkjanna. En de Gaulle lét sig það engu skipta
og skipaði Muselier að taka stjóm eyjanna í sínar hendur. Neyddist flota-
foringinn til þess, þótt ekki gerði hann það fúslega. Leiðangur frjálsra
Frakka undir stjóm Museliers gekk á land á aðfangadag 1941 og var
innilega fagnað af eyjaskeggjum.
Hull utanríkisráðherra brá við hart í Washington, hefur vafalaust
óttazt, að ella mundi Pétain marskálkur gjalda bandamönnum rauðan
belg fyrir gráan með því að láta nazistum í té bækistöðvar í Norður-
Afriku. Á jóladag gaf ráðuneyti hans út yfirlýsingu, sem samin hafði
verið af einum aðalaðstoðarmanni hans, þar sem „aðgerðir skipa svokall-
aðra frjálsra Frakka“ voru fordæmdar og taldar brjóta í hág við sam-
komulag allra aðila. Hull komst þama mjög klaufalega að orði gagnvart
frjálsum Frökkum, safnaði glóðum elds að virðulegu höfði sér með þess-
um ummælum, sem víða vora talin ómakleg. Bandarísk blöð töluðu brátt
af lítilsvirðingu um „svokallað utanríkisráðuneyti“ og mótmælabréf vom
stíluð til „svokallaðs utanríkisráðherra“. Forsætisráðherra Breta var um
jólin hjá Rooseveltfjölskyldunni í Hvíta húsinu, og kom Hull utanríkis-
ráðlierra þangað æfur í skapi, og bað Churchill að fá de Gaulle til að
flytja hersveitir sínar á brott. Þegar Churchill færðist undan því, bar
Hull honum á brýn, að hann ætti upptökin að þessu, sem var vitanlega
rangt. Forsetinn, sem taldi yfirlýsingu utanríkisráðuneytisins óhyggilega
og sagði það hiklaust, vildi helzt ekki skipta sér af þessu, áleit, að það
mundi líða hjá, en Hull var hinn versti viðureignar og fór í fússi til
Florida, þar sem hann hugleiddi í alvöra að segja af sér og neitaði jafn-
vel um tíma að tala við forsetann í síma. Loks var samkomulagi náð, og
átti þá svo að heita, að vald Vichystjómar væri endurreist á eyjunum,
en loftskeytastöðin varð að sæta ströngu eftirliti bandamanna, svo að
hún gat ekki orðið Þjóðverjum að gagni. Jafnframt var efnt til þjóðar-
atkvæðagreiðslu á St. Pierre og Miquelon. Urlitin urðu þau, að 98 af
hundraði eyjaskeggja voru andvígir Vichymönnum og vildu vera lausir
við ógeðfellda stjóm þeirra. Þau sýndu einnig, að áætlun manna Step-
hensons skakkaði aðeins um einn af hundraði — og höfðu þeir jafnvel
verið of gætnir.
6.
1 marz 1942 fékk Stephenson boð frá London, þar sem hann var
beðinn að gera tilraun til að útvega flotadulmálslykil Frakka, en dulmál
þetta notuðu ekki aðeins flotamálafulltrúar Vichystjórnarinnar erlendis
heldur og yfirmenn flota hennar. Bandamenn vom að hefja undirbún-
ing innrásarinnar í Norður-Afríku, og var því áríðandi fyrir brezka flota-
málaráðuneytið að geta fylgzt með merkjum þeim, sem flotamálaráðu-
neytið í Vichy sendi flotanum í Toulon og höfnum Norður-Afríku, svo
að hægt væri að láta viðkomandi aðila fylgjast með væntanlegum ferð-
um þessara skipa.
Cynthiu var falið að hreyfa þessu við vin sinn, Bestrand höfuðs-
mann. Hún gerði það tafarlaust, og Bestrand rak í rogastanz við uppá-
stungu hennar. Hann kvað þetta óframkvæmanlegt; einu mennimir, sem
aðgang hefðu að dulmálsherherginu, væra dulmálsfræðingurinn, Benoit
að nafni, og aðstoðarmaður hans, de la L... greifi. Auk þess væri her-
bergið alltaf læst, og sendiráðunauturinn færi sjálfur með skeyti þangað.
„Áttu við, að jafnvel þú hafir ekki aðgang að þessu herbergi?“ spurði
Cynthia.
„Það hefur enginn aðgang að því,“ svaraði Bestrand. „Um eitt skeið
fór flotamálafulltrúinn oftar í dulmálsherbergið en nauðsynlegt þótti —
aðeins vegna forvitni, sem var honum eðlileg. Sendiherrann skarst sjálfur
í málið og skrifaði honum nokkur orð, þar sem hann bannaði frekari
heimsóknir hans í dulmálsherbergið.“
„Hvernig er þetta að næturlagi? Er unnið þar alla nóttina?“
„Nei, en strangur vörður er hafður um herbergið öllum stundum.
Utanríkisráðuneytið sendi nýlega fyrirmæli um, að vörður skyldi vera
hafður allar nætur og um helgar, til að gæta húsakynna sendiráðsins.“
„Hve stórar eru dulmálsbækurnar?“ spurði Cynthia ennfremur.
„Þær eru svo stórar,“ anzaði Bestrand, „að ef einhver reyndi að
smygla þeim út úr liúsinu, mundi þegar verða tekið eftir, að þær vantaði.“
Cynthia fór þá að spyrja um Benoit.
„Hann er stirðbusi, sem liefur ekki hugsað um annað en störf sín
undanfarin 20 ár,“ anzaði Bestrand. „Hann hefur engar þarfir; það er
ekkert sem hann langar til að gera og hann hefur ekkert hugmyndaflug.
Hann kemur í sendiráðið, kastar ekki kveðju á nokkum mann og fer
rakleiðis til dulmálsherbergisins.“ Bestrand bætti við, að „ekki mundi
hægt að fá Benoit til að veita neina aðstoð.“
En þótt Benoit væri algerlega trúr Pétain marskálki, varð hann bæði
ruglaður og dapur í bragði, þegar Laval komst aftur til valda í Vichy,
en það var einmitt um þessar mundir, og hóf samstarf við nazista leynt
og ljóst. Þá var Benoit gamla nóg boðið, svo að hann sagði lausri stöðu
TIL ALÞÝÐUBLAÐSINS
P.O. BOX 320
REYKJAVÍK
Undirritaður óskar eftir að gerast áskrifandi að
Alþýðublaðinu.
Nafn:
Heimili:......
KLIPPIÐ OT OG SENDID
Sjómannasamband
íslands
sendir félagsmönnum sinum og allri al-
þýðu árnaðaróskir i tilefni l. Mai.
Sjómannasamband íslands
Hafnarfjörður Olíustyrkur
Greiðsla oliustyrks samkvæmt lögum nr. 47/1974 fyrir timabilið
desember 1974 — febrúar 1975 fer fram á bæjarskrifstofunum
Strandgötu 6.
Styrkurinn greiðist þeim framteljendum til skatts, sem búið hafa
við oliuupphitun ofangreint timabil.
Framvisa þarf persónuskilrikjum til að fá styrkinn greiddan.
Greiðslunum verður hagað þannig: Til framteljenda, hverra nafn
byrjar á:
A—F: þriðjudaginn 6. mai kl. 10-12 og 13-16
G—H: miðvikudaginn 7. mai kl. 10-12 og 13-16
föstudaginn 9. mai: engin útborgun
I—M: mánudaginn 12. mai kl. 10-12 og 13-16
N—S: þriðjudaginn 13. mai kl. 10-12 og 13-16
T—Ö: miðvikudaginn 14. mai kl. 10-12 og 13-16
Bæjarritarinn i Hafnarfirði
o
Fimmtudagur 1. maí 1975.