Alþýðublaðið - 21.02.1976, Blaðsíða 4

HAKAKROSSINN A
BRJÖSTSYKRI OG
FATABURSTUM -
JAFNVEL PVLSUM
Nýjustu upplýsingar úr herbúðum þeirra þýzku sagnfræð-
inga, sem kynna sér sögu nazistatimabilsins: Jafnvel sjálfir
nazistaleiðtogarnir tölduþað ósmekklegt að setja hakakrossinn
á alla mögulega og ómögulega hluti. Og árið 1933 var hafin
hreinsunarherferð sem miðaði að þvi að vernda þjóðleg tákn
gegn misnotkun. Og þá var úr sögunni að setja hakakross á
öskubakka, hakakross á brjóstsykur, hakakross á leikföng,
hakakross á hálsbindi, hakakross á fatabursta, hakakross á
kökur og hakakross
Melzer útgáfufyrirtækið
hefur nýverið sent frá sér
bók sern heitir „Nazi-
Fatabursti.
Kökuform.
á verkfæri.
Kitsch” (Nazista-srnekk-
leysur). Höfundurinn, Rolf
Steinberg rakst fyrir fáurn
árurn á fjársjóð hvers kyns
skartgripa og ýrnissa hluta
sern allir voru rnerktir rneð
hakakrossinurn. Þetta safn
var upphaflega i iðn- og
handverkasafninu i Wust-
ernberg. Þar á rneðal var
spiladós sem lék þjóðsöng
nazistanna „Die Fahne
hoch” — og piís á barnunga
stúlku, en á þvi stóð „Heil
Hitler.”
Nafn Hitlers var lika á
rnyndbútaspili — og gerðar
höfðu verið rnyndir af Hitl-
er sern vopnasrnið. Jóla-
trésfótur, forrnaður sern
hakakross, var meðal
þeirra fáu hluta, þar sern
hakakrossforrnið var notað
i sýnilega skynsarnlegurn
tilgangi.
Þessurn hluturn hafði
verið safnað sarnan allt til
ársins 1936, en þá var þeirn
kornið i lóg. Þegar lögin urn
verndun þjóðlegra tákn-
rnerkja gegn rnisnotkun
voru kornin i gildi fækkaði
að sjálfsögðu gerð slikra
hluta til daglegs brúks — en
fólk var ekki i öllurn tilvik-
urn rneð á nótunurn hvað
var rétt notkun og hvað
vaiimisnotkun. Það varð að
finna einhverja nánari skil-
greiningu, og hún var út
gefin svohijóðandi: „Það
sern sarnrærnir listrænan
skilning og þjóðlega
ábyrgðartilfinningu” er
rétt notkun. En ekki voru
allir nokkru nær. Haldnar
voru sýningar á srnekk-
leysunurn til að sýna fólki'
hvað var viðeigandi og
hvað ekki. Á slikurn
sýningurn rnátti til dærnis
sjá pylsur rneð hakakross-
rnerkinu. Slikt gat ekki lið-
Mynd, sem var bönnuð: Hitler sem vopnasmiður. Hún var
framleidd sem veggmynd og einnig sem sófastykki.
izt. Biöðin börðust lika
gegn( smekkleysuiðnaðinum
sern þreifst út urn borg og
bý — þvi handverksrnenn
og srnærri iðnfyrirtæki sáu
ekki srnekkleysið i þessu og
töldu sig vera þjóðlega, og
það endaði rneð þvi að að-
eins var leyft að gera hluti
rneð hakakrossinurn sem
nota skyldi við rnjög hátið-
leg tilefni.
í ÞÁ GÖMLU ,,GÓÐU?" DAGA...
James Dean —hetja sjötta áratugsins — lézt aðeins 24 ára gamall, þeg-
ar trægð hans og vinsældir voru rétt að ná hámarki. Hér er hann í
tyrstu mynd sinni, Austan Eden ásamt Júlíu Harris. Konur á öllum
aldri féllu fyrir honum —og iaugu ungu kynslóðarinnar var hann tákn.
Milljónir ungra manna reyndu að vera eins og hann — í klæðaburði,
fasi og hugsun.
ENN I DAG UIR
ALLT OG GRÚIR
AF JAMES DEAN
ÞAÐ ERU LIÐIN 20 AR
síöan hann lézt, en enn i
dag á hann aðdáendur —
kvikmyndaleikarinn, sem
aðeins lék í þrem
kvikmyndum, og það
kemst i tizku hvað eftir
annað að dá hann.
Það eru liðin 20 ár siðan
James Dean, kvikmynda-
ieikarinn bandariski Iézt.
Mörgum aðdáendum hans
frá þeim tima mun bregða
við að heyra, að það sé orð-
inn svona langur timi síðan
þeir þyrptust að kvik-
my ndahúsun um , sem
sýndu myndirnar hans —
og menn sáu ekki aðeins
einu sinni, heidur aftur og
aftur.
Enda var ekki úr mörg-
um myndum að velja, þvi á
stuttri ævi sinni lék James
Dean aðeins i þrem mynd-
um. Þær hafa allar veriö
sýndar hér á landi, og oftar
en einu sinni. Siðasta
myndin, sem hann lék i var
„Risinn” — og stuttu eftir
að hann iék i henni, lézt
hann i biislysi, aðeins 24
ára gamail. 1 fyrstu ætlaði
fólk að neita að trúa þvl, að
hann væri iátinn. Alls kyns
sögusagnir komust á kreik,
svo sem um aö hann hefði
ekki sjálfur verið I bilnum,
heldur einhver vinur hans
— og James væri aðeins I
felum. Margir hugguðu sig
við þessar sögur, og biðu
þess, að hetjan birtist á ný.
En hann birtist aidrei aftur
— ekki a.m.k. i lifanda lifi.
Hins vegar er hann að
skjóta upp kollinum af og
til á annan hátt. Nú, þegar
20 ár eru liöin frá iáti hans,
úrir allt og grúir af tizku-
búðum i London af piak-
ötum um kvikmyndir hans,
og Deantizkan hefur haldið
innreiö sina hjá sumum
tizkuhönnuðum.
Það var síðla árs 1955,
sem þessi hetja sjötta ára-
tugsins lézt — hann væri í
dag 45 ára. En þaö er alls-
endis óvist, að hann hefði
orðið sú stórstjarna sem
hann varð með dauða
sinum, þvi að hann lézt,
þegar frægð hans var að ná
hápunkti, aö þvi er ætla
mætti — og einmitt hinn
sári söknuður þessara ára
á sinn þátt i þvi, hve lengi
hann er dáður, löngu eftir
að hann er horfinn.
Alþýðublaðíð
Laugardagur 21. febrúar 1976