Alþýðublaðið - 20.05.1976, Blaðsíða 9

bla
A Fimmtudagur 20. mai 1976
VETTVANGUR 9
MÆSHJ Arin muw
iU LEYTI MflRK-
ÍRI TÆKNIftD-
DNftDURINN
Iðnaðinn skortir aðstoð
hins opinbera
Aðgerðum var lofað af hálfu
hins opinbera til þess að bæta
stöðu iðnaðarins, á meðan toll-
vernd og höft væru að hverfa,
þannig að iðnaðurinn gæti búið
sig undir að mæta erlendri sam-
keppni. Litið hefur hins vegar
orðið úr framkvæmdum vegna
hefðbundins forgangs sjávarút-
vegs og landbúnaðar og skil-
ningsleysi á nauðsyn þróunar
iðnaðar.
Ekkert liggur fyrir um hve-
nær stjórnvöld hyggjast fella
niður tolla á ýmsum mikilvæg-
um aðföngum, hráefnum og
vélum, sem falla utan tollskrár-
númera, sem eingöngu eða
aðallega innifela aðföng til
iðnaðar.
Afskriftarreglur samfara
óðaverðbólgu hindra nauðsyn-
lega eigin fjármyndun i iðnaði
og fjárfesting i atvinnufyrir-
tækjum er ekki samkeppnishæf
við önnur sparnaðarform i land-
inu.
Vextir af rekstrarlánsfé eru
um 36% hærri i iðnaði heldur en
landbúnaði og 32% hærri en
i sjávarútvegi.
Arðsemi i iðnaði var meiri en i
sjávarútvegi árin 1970-1972,
þannig að arðsemissjónarmið
virðist ekki ráða dreifingu fjár-
festingarfjár.
Innfluttar iðnaðarvörur njóta
forgangs framyfir innlendar
iðnaðarvörur hvað verð-
lagningu snertir.
Flest iðnfyrirtæki eru mjög
smá. Meðalfjöldi starfsmanna I
framleiðsluiðnaði er um 33 á
fyrirtæki, en um 3 á fyrirtæki i
þjónustuiðnaði.LItið er um sér-
menntaða stjórnendur og
tæknimenn hjá iðnfyrirtækjum,
m.a. vegna smæðar fyrir-
tækjanna.
Auka þarf möguleika á raun-
hæfri sérmenntun fyrir iðnað-
inn, bæði verklegri og bóklegri,
þar á meðal verkmenntun iðn-
verkafólks, verkstjórnar-
menntun, verkþjálfun verk- og
tæknifræðinga og stjórnunar-
fræðsiu fyrir iðnrekendur.
Fylgja þarf menntuninni eftir
inn i fyrirtækin, þannig að
fengin kunnátta sé aðlöguð þörf-
um fyrirtækjanna.
Lítil vöruþróunar-
starfsemi
Smæð Islenska markaðarins
stuðlar oft að þvi að fyrirtækin
dreifa afkastagetu sinni á fjöl-
margar framleiðslutegundir.
Þeita krefst mjög alhliða og
oftast einfalds tækjabúnaðar,
sem hægt er að nýta til margs
án mikillar afkastagetu.
Vinnsluvirði á mannár er þvi
mun lægra i iönaði hér en er-
lendis.
Litil sem engin vöruþróunar-
og rannsóknarstarfsemi er i is-
lenska iðnaðinum. Auka þarf
gæðaeftirlit með iðnvarningi.
Tilfinnanlega skortir tölulegar
upplýsingar um Islenska
markaðinn, sem iðnfyrirtækin
geta notað til hagstjórnar og
ákvarðanatöku. Til dæmis eru
hagtölur um iðnað á Islandi svo
gamlar við útgáfu að þær gegna
frekar hlutverki sögunnar en
tækis til hagstjórnar.
Spáð hefur verið 18.5%
aukningu mannafla I fram-
leiðsluiðnaði milli 1972 og 1980.
Þessi spá er óraunhæf að mati
starfshópsins. Þar sem engar
markvissar aðgerðir stjórn-
valda eru til að mæta aukinni
samkeppni við erlendar
iðnaðarvörur, er hér spáð 8%
Haukur Björnsson, framkvæmdastjóri F.t.I,-
mannaflaaukningu fram til
1980.
Hinar ýmsu starfandi iðn-
greinar búa við mjög misjafna
staðarvernd og skilyrði þeirra
til að mæta fyrirsjáandi erfi
ðleikum vegna aukinnar
erlendrar samkeppni eru þvi
talsvert mismunandi.
I starfandi iðnaði eru ekki
sýnileg nein ný umtalsverð út-
flutningstækifæri, sem gera
muni betur en að mæta aukinni
hlutdeild innflutnings á innan-
landsmarkaði, ef aðstæður
breytast ekki til muna.
Ekki er búist við öðrum breyt-
ingum I stóriðnaðarmálum
fram til 1980, en að lokið verði
byggingu járnblendiverksmiðju
og að álverið i Straumsvlk verði
stækkað. Hugsanlegt er, að salt-
verksmiðjan á Reykjanesi
komist af umræðustiginu fyrir
lok timabilsins.
Ruglað saman pólitík,
tækni og hagkvæmni
Enginn aðili hefur það hlut-
verk að beita tæknilegu og hag-
rænu mati á nýiðnaðartækifæri
og raða þeim i forgangsröð. A
öllum stigum iðnaðaruppbygg-
ingar er ruglað saman pólitík,
tækni og hagkvæmni. Könnun
iðnaðartækifæra þarf að stjórna
frá einum stað, er hefði yfir að
ráða fjármagni til þess að
leggja i einstök verkefni, bæri
ábyrgð á verkefnunum, mæti
hvað langt eigi að ganga hverju
sinni með tilliti til tækni og hag-
kvæmni, og visi t.d. aðeins þeim
iðnaðarfyrirtækifærum, er ó-
umdeilanlega hafa upp á
ákveðna kosti að bjóða, til
Iðnaðarráðuneytis og/eða
„Stóriðjunefndar”. Þar geta
þeir aðilar metið einstök mál
pólitiskt.
Tengja þarf stóriðnaðartæki-
færi almennri iðnaðarupp-
byggingu.
Litlir möguleikar eru á fjár-
mögnun nýiðnaðar nema frá is-
lenska rikinu. Eru þvi mögu-
leikar starfandi iðnaðar til þátt-
töku I slikri starfsemi hverfandi
litlir við núverandi aðstæður.
Nauðsynlegt er að efla tækni-
aðstoð við iðnaðinn, svo að hún
nái til allra þátta iönþr.óunar.
Hægt er að auka verulega fram-
leiðni I iðnaðinum með tiltölu-
lega kostnaðarlitlum aðgerðum
á sviði framleiðslutækni, vöru-
þróunar og markaðstækni.
Forsenda aukinnar tækni-
þjónustu er stóraukin fjárfram-
lög hins opinbera og iðnaðarins
sjálfs til hennar.
Nauðsynlegt er, að öll iðn-
þróunarstarfsemi i landinu
verði samtengd, samræmd og
endurskipulögð frá grunni, i
þeim tilgangi að við það fáist
virkari þjónusta. Við endur-
skipulagninguna ber einkum að
taka tillit til þeirra vandkvæða á
miðlun tækniþekkingar til iðn-
fyrirtækja, sem komið hafa I
ljós erlendis við starfsemi iðn-
þróunarstofnana. Til úrlausnar
þessum vanda kemur helst til
greina að bæta móttökuhæfni
fyrirtækjanna með aukinni
menntun og endurmenntun
stjórnenda og starfsmanna, en
einkum þó með stórauknu frum-
kvæði og úthverfari tækniþjón-
ustu en áður hefur tiðkast hér.
Jafnframt þarf að stuðla að
meira sjálfsforræði þjónustu
stofnana iðnaðarins en nú er
rikjandi, svo að verkefnaval og
ráðning starfsmanna og
stjórnenda verði óbundnara en
nú er. Ennfremur þarf að koma
á i lifandi sambandi milli há-
skóladeilda, tækniskóla og fleiri
menntastofnana við iðn-
þróunarstarfsemina i landinu.
island er vanþróað land á
tæknisviðinu
Að lokum leggur starfshópur-
inn áherslu á, að enn verði aö
lita á lsland sem vanþróaö land
á tæknisviðinu.a.m.k. i saman-
burði við nágrannalöndin. Fjöl-
margar greinar islensks
f enga byltingu á sviði iðnaðar
verður að móta langtímastefnu
sem mest af matvælum „handa
hinum sveltandi heimi”. Við
framleiðum meira og meira af
landbúnaðarvörum og fram-
leiðum (veiðum) meiri og meiri
fisk. Við flytjum út landbúnaðar-
afurðirnar yfir aðeins brot af þvi,
sem kostar að framleiða þær og
■ landið er viða að blása upp vegna
ofbeitar. Fiskimiðin eru að verða
uppurin, en samt kaupum við
fleiri og fleiri skip þótt aflinn
aukist ekki þrátt fyrir aukna
sókn, enda er skipakosturinn
kominn langt yfir öll skynsamleg
mörk. Og þrátt fyrir hátt verðlag
á fiski á heimsmarkaðinum er
ekki hægt að fá það fyrir hann,
sem kostar að afla hans. Þar
kemur ekki sizt til hinn óhóflegi
fjárfestingarkostnaður auk
sivaxandi annars reksturskostn-
aðar. Þá bætir ekki úr skák
styrkjakerfi Norðmanna með
sinni útgerð, sem verulega veikir
samkeppnisaðstöðu okkar og
dregur þjóðartekjur okkar niður
svo að alvarlega horfir. Þessar
niðurgreiðslur Norðmanna eru
algjört brot á ölium reglum um
frjálst markaðskerfi og verð-
myndun, sem hinar vestrænu
þjóðir hafa tileinkað sér. En erum
við að framleiða matvæli fyrir
hinn sveltandi heim? Nei, við
erum að framleiða fyrir rlku
þjóðirnar og það er offramleiðsla
á matvælum hjá riku þjóðunum.
Við hrópum húrra, ef einhvers
staðar ber á skorti, þá hækkar
okkar verð. Fögnum við ekki
aflabresti Perúmanna? Jú, þá er
betra fyrir okkur að selja. En þvi
skyldum við þá leggja slikt ofur-
kapp á framleiðslu matvæla,
þegar margt annað er hægt að
gera? Iðnaðurinn hefur á margan
hátt sannað yfirburði sina, þrátt
fyrir það, að hann hefur aldrei
fengið að njóta jafnréttis við hina
atvinnuvegina. Hann hefur yfir-
leitt staðið af sér erfiðleikaárin og
hann hefur oftast staðið af sér
uppgripaár fiskveiðanna, sem
sett hafa allt efnahagskerfið úr
skorðum.
Við Islendingar verðum að gera
okkur ljóst, að nú er komið að
vegamótum. Óvist er, hvort við
sækjum meiri auð i skaut hafsins,
þótt við kæmum til með að sitja
að honum einir og landbún-
aðurinn mun aldrei bera uppi
nauðsynlega gjaldeyrisöflun.
Iðnaðurinn er það sem horfa
verður til i framtiðinni. Það þarf
enga byltingu á þvi sviði, en
marka verður langtima stefnu,
þvi iönaðarþjóöfélag verður ekki
byggt upp i einu vetfangi.
iðnaðar standa nú á timamótum
vegna ört versnandi sam-
keppnisaðstöðu. Iðnþróun næstu
árin mun að verulegu leyti
markast af þeirri tækniaðstoð,
sem iðnaðurinn fær og verið
hefuralltof litill til þessa. Veltur
allt á þvi, að nógu snemma
verði hafist handa um nauðsyn-
legar úrbætur”.
t inngangi aö kaflanum um
framtiöarhorfur segir svo:
„Þegar hugleiddar eru fram-
tiðarhorfur iðnaðar, virðist eðli-
legt að skipta efninu i tvo aðal-
hluta, starfandi iönaö og ný-
iönaö.Ekki er þessi skipting þó
alls staðar glögg, samanber til
dæmis að mörg dæmi um nýjan
iðnað spretta úr starfandi
iðnaði.
Með framtiðarhorfum er hér
fyrst og fremst átt við næstu 5
ára timabil, fram til 1980, en
einhverjar hugleiðingar kunna
að slæðast með, sem fá fyrst
gildi að þvi timabili loknu.
Hinir hefðbundnu grunnþættir
framleiðslunnar, vinnuafl og
fjármagn, eru nauðsynlegar
forsendur framþróunar, en ekki
nægilegar einar sér. Þeim verö-
ur að tengjast tækni og
markaður, sem eru skilyrði
fyrir þvi að vinnuafl og fjár-
magn nýtist á hagkvæman hátt.
Ýmsar spár hafa verið gerð-
ar, m.a. af sérfræðingum á
stofnunum rikisins, um liklega
breytingu vinnuafls og
skiptingu þess á atvinnu-
greinar. Samkvæmt niður-
stööum þeirra er talið að
aukning vinnuafls komi vart til
greina i landbúnaði og sjávarút-
vegi og er þvi eingöngu gert ráð
fyrir nýjum atvinnutækifærum i
iðnaði og aðallega i ýmsum
þjónustugreinum. Hefur þannig
verið áætlað, að iðnaður, muni
telja um 19.000 mannár áriö
1980, sem er um 3.000 mannára
aukning, eða 18,5% frá árinu
1972.
Iðnaðurinn á að taka við
vinnuaf linu
Starfsh'opurinn telur spá
þessa fyrir iðnað byggða á a 11-
mikilli öskhyggju um, að aðrir
þættir svo sem fjármagn tækni
og markaður, muni ekki skapa
hindranir. An verulegra
breytinga á hinni opinberu um-
gjörö iðnaðarins spáir starfs-
hópurinn, að mannárum i iðnaði
muni fjölga um rúmlega 1200
fram til 1980 eða um tæp 8%. Er
þetta mun minni aukning en á
næsta 6 ára timabili á undan
þ.e. 1966—1972, en þá var
aukningin 18.5%. Forsendur
þessarar spár eru annars vegar,
að aukin hagræðing og þar með
aukin framleiðni vinnuaflsins
muni að mestu geta mætt
væntanlegri eftirspurnaraukn-
ingu og hins vegar, að starfs-
höpurinn eygir ekki umtalsverð
Utflutningstækifæri viö óbreytt-
ar efnahagsaðstæður, sem gera
muni betur en mæta aukinni
hlutdeild innflutnings i innan-
landsmarkaðinum.
Streymi fjármagns hér á
landi er og hefur verið stjömað
með pólitiskum ákvörðunum
um margra áratuga skeið.
Hefur það, hvað iðnað snertir,
ekki aukist i hlutfalli við vinnu-
afl, aukna tækniþörf (afleiðing
Framhald á bls. 12