Alþýðublaðið - 22.10.1976, Blaðsíða 6

VIDHORF
Föstudagur 22. október 1976
£IK£'
A dagsláttu Bakkusar
„Nú sleppur þú ekki lengur
vinur”, sagði einn af góökunn-
ingjum lögreglunnar við mig i
Austurstræti á dögunum. Hann
sagðist hingað til ekki hafa
slegið mig um aur, sem var
alveg rétt, en nú væri komið aö
mér að rétta smástyrk. Til
dæmis tvö eöa þrjú hundruð
krónur en upphæöin yrðinauð-
synlega að staðgreiðast.
A meöan ég var aö tina fram
krónurnar ræddum viö nokkuö
saman. Ég sagöist hafa haft
þann hátt á við einn góðkunn-
ingja minn og lögreglunnar, aö
ég slakaði til hans tvö hundruð
krónum einu sinni i viku. Þetta
samkomulag héldu báðir meðan
vinurinn drakk og passaði hann
vel upp á að rukka ekki um
hærri upphæð eða oftar en
samkomulag hljóöaði uppá.
Nú haföi mér tekizt aö fiska
upp aurana og rétti manninum
þarna i Austurstræti. Jafnframt
lét ég þess getiö, aö þaö stæöi nú
ekki alltaf svo á að ég væri meö
peninga og sérstaklega væri það
óliklegt siðustu viku hvers
mánaöar. Hann sýndi þessu
fullan skilning og kvaðst ekki
mundu slá mig nema tvisvar i
mánuði i framtiðinni. Hins
vegar væri vel þegið að fá
einstöku sinnum sigarettu sem
ég væri hættur að nota og tók ég
vel i þaö.
Heyjað allt árið
Þessir svokölluöu sláttumenn
standa allt áriö i slætti. Ýmsir
hafa horn i siðu þessara manna
og vilja láta lögregluna hirða þá
hvar sem þeir sjást. Þetta finnst
mér vera ósanngjarnt. Að visu
er betl bannað hérlendis ef ég
man rétt, en hingað til hefur
mönnum ekki verið refsað fyrir
að slá lán. Hvort það lán fæst
siöan endurgreitt er önnur saga.
Margir af þeim sem rétta
sláttumönnum aura gera þaö af
sannri ánægju. Sú ánægja er
fyrst og fremst fólgin i þvi, að
gefendurnir berja sér á brjóst
um leiö og þakka Guði fyrir að
þeir skuli ekki vera á sama báti
og þessi vesalings útigangs-
maður.þá er nú munur að eiga
hús, bil, eiginkonu og börn og
verömætamatið er nákvæmlega
samkvæmt þessari röð,
Hvað veldur?
Ég hef ekki haft mikil
persónuleg kynni af þessum
mönnum, sem daglega starfa á
dagsláttu Bakkusar. En þó fer
ekki hjá þvi að maöur kynni sér
aðeins ástæöur til þess að þær
rúnir hafa verið ristar i andlit
þeirra sem biöja um aur fyrir
portúgala eöa spritti. Þeir eiga
margir hverjir litrikan feril að
baki. Kunna sögur frá Hala-
veðrinu, geta sagt frá lysti-
reisum erlendis hvar búið var á
dýrindis hótelum meðal ailit lék
i lyndi. En eitthvað virðist hafa
brostið sem gerði það að
verkum aö þeir misstu allan
áhuga á þessa heims gæðum.
Svo eru aftur á móti innan um
hreinir fávitar eða geðsjúk-
lingar sem alltaf hafa verið oln-
bogabörn I lífinu og þvi á allan
hátt eðlilegt aö þeir höfnuðu i
strætinu, aö mati okkar sem
viljum helzt leiða öll slik vanda-
mál hjá okkur. En hvaö veldur
þvi aö menn með fulla heilsu,
góöa atvinnu, heimili og börn
kasta þvi öllu frá sér fyrir
Bakkus? Þvi er vandsvaraö og
ástæöurnar geta verið margar.
Gafst upp
á svindlinu
Veðurbariö andlit sjómanns
frá Vestfjörðum mætti mér oft I
miðbænum fyrir nokkrum
árum. Við tókum stundum tal
saman og hann sagöi mér
margar sögur að vestan. Hann
gat skýrt frá ótrúlega miklum
afla i hinni og þessari veiðiferð
og ég hélt hann ljúga þar til ég
fékk staöfestingu frá öðrum.
Þessi maður sagði mér eitt
sinn að hann hefði gefizt upp á
svindlinu. Ég spurði eins og
hálfviti hvaöa svindli hann hefði
tekið þátt i. Hann svaraði þvi til,
að hann hefði haldið að allir
ættu rétt á að eiga heimili, eina
kellingu og nokkra grislinga.
Eftir 40 ára starf á sjónum væri
siöan hægt að fara i land og lifa
rólegri elli þar til honum væri
kastað fyrir borð, eins og hann
tók til orða.
Það kom i ljós, að þessi
skoöun mannsins hafði ekki við
rök að styöjast á þeim dögum.
Það þótti ekki nauðsyn á að
launa óbreyttum sjóara það vel
aö hann færi að byggja sér hús
og hlaða niöur krökkum. Nú
maðurinn gerði þetta samt sem
áður, en launin nægðu ekki til að
standa straum af vöxtum og af-
borgunum af húsinu, hann úti á
sjó flesta daga ársins og litill
timi til að standa I reddingum.
Húsið var siðan selt og þar með
fóru krakkarnir og konan. Taldi
þessi „góðkunningi lög-
reglunnar”, að þjóðfélagiö
munaði þá ekkert um að halda i
sér liftórunni I nokkur ár. 40 ára
starf á sjónum haföi ekki verið
metið hátt. En útgerðarmað-
urinn, sem aldrei vildi hækka
kaup viö slna menn virtist hafa
komizt vel af. Þetta er svindl, að
minum dómi, sagði vinurinn um
leið og hann tók stefnuna á
næsta apótek.
Hvað skal gera
Eins og-ég drap á áðan eru
ýmsir sem ekki þola að horfa
uppá rónana, eins og þeir eru
gjarnan nefndir. Það er hrópað
á lögreglu, félagsmálastofnun,
Klepp og ég veit ekki hvað. Að
minum dómi er lausnin ákaf-
lega einföld og komin i fram-
kvæmd raunar að verulegum
hluta. Þessir menn eiga að fá
mat og húsnæði á kostnaö sam-
félagsins. Og það á að gera
meira. Þeir eiga hiklaust aö fá
greiddan sinn Bakkusartoll i
reiðufé og þar með ætti götu-
sláttúrinn að hverfa.
Hér er um tiltölulega fámenn-
an hóp að ræða og margir sem
þar eru skulda samfélaginu ekki
krónu. Þó að einstaka landeyður
og óþokkar slæddust með er það
bættur skaöinn. 1 fæstum til-
fellum er lækning möguleg og
þvi finnst mér rett aö þessum
mönnum veröi gerð hin siöustu
spor örlitið léttbærari.
Sæmundur Guðvinsson
jOR YIWSUIHIATTUM
Kaupmaðurinn á
horninu má ekki
hverfa
Um þetta leyti er
norska viðskiptaráðu-
neytið i samvinnu við
nokkur samtök félaga
að hefja sókn til auk-
inna viðskipta við
„Kaupmanninn á horn-
inu”, eða „Nærbutikk-
en” eins og Norðmenn
kalla hinar minni mat-
og nýlenduvöruverzl-
anir, sem eitt sinn voru
einu sliku verzlanirnar,
en þoka nú óðum fyrir
stórmörkuðum.
Tilgangurinn með þessari
herferð er sá að vekja athygli
neytenda á þvi, hve gagnlegt og
þægilegt er að hafa i næsta ná-
grenni verzlun með helztu nauö-
synjar, sem nálgast má með
litilli fyrirhöfn. Siðustu árin hef-
ur hinum gömlu, litlu verzlun-
um kaupmannsins á horninu
fariö ört fækkandi, reyndar sem
nemur einni verzlun á dag i
Noregi. Þessar verzianir eru og
hafa verið inni i miðjum ibúðar-
hverfum, oftast á hornum og
gatnamótum.
Með auglýsingaplöggum,
fundum og áróöri I neytenda-
félögum og á annan tiltækan
hátt ætla félögin og viðskipta-
ráðuneytið að reyna að höfða til
neytenda og forráðamanna
fyrirtækja og fá þá til að efla að
nýju viðskiptin við kaupmann-
inn i litlu búðinni, svo hann
neyðist ekki til að loka verzlun
sinni i siðasta sinn. Það yrði, aö
mati ráðuneytisins, afturhvarf
til lakari þjónustu við
neytendur.
Það er athyglisvert, að þessi
spurning, sem Norðmenn hafa
nú fundið svar við, hefur vafist
fyrir ýmsum hér á landi upp á
siökastið. Hér hefur sú þróun
verið að gerast siðasta áratug-
inn aö stórmarkaðir i útverfum
hafa aukið umsvif sin, jafnvel
langt úr hófi.
Tilboðsverð
og auglýsinga-
starfsemi
Vöxtur og velgengni
stórverzlananna hér hefur
grundvallast á hinu sama og I
öðrum löndum. Meö vaxandi
bifreiðaeign hefur það færst i
vöxt að fjölskyldur safni inn-
kaupum sinum meira saman og
fari I vikulegar innkaupaferöir
einu sinni i viku, t.d. á föstu-
dagssiödegi eða kvöldi.
Hin mikla umsetning
stórverzlunarinnar gerir
eiganda hennar kleift að stunda
auglýsingastarfsemi, og þá er
beitt kunnri aðferð, sem þaul-
reynd hefur verið i draumalandi
stórviðskiptanna, Bandarikjun-
um, og fest hefur rætur viöa um
lönd. Þaö eru hin svonefndu
„tilboð” eða kostakjör, sem
Sviar kalla „lockepris” —
verðagn. Boðiö er niður verö á
örfáum vörutegundum, og það
auglýst rækilega. Þetta kunna
að vera tiltekin þvottaefnisteg-
und, appelsinur og tekex eina
vikuna, aðrar vörutegundir þá
næstu.
Undirboðiö er kannski þaö
mikið að kaupmaöurinn hefur
ekki mikinn hagnað af sölu þess
arar tilteknu vörutegunda, en
hann nær tilsettu marki með þvi
að fá fólk inn i stórmarkaöina á
innkaupadögum. Þvi þar eru þá
gerð magninnkaup, sem marg-
faldlega bæta kaupmanninum
upp auglýsingakostnaöinn og
afsláttinn.
Þetta getur kaupmaður
smárrar verzlunar ekki gert.
Umsetning hans er litil og leyfir
hvorki auglýsingar né neinn
umtalsverðan afslátt.
Spyrja má hvort neytendur
séu þá ekki betur settir meö
færri en stærri stórmarkaöi,
sem bjóði afslátt og ókeypis
bilastæði. Aö visu getur það
komið neytandanum til góöa aö
gera stór innkaup. En það er
lika ávinningur af þvi að hafa
litla verziun með flestar nauð-
synjar rétt viö höndina, þegar
vantar. Og eftir þvi sem við-
skiptin viö stórmarkaðinn auk-
ast, þá vaxa likurnar á þvi að
litlu verzluninni veröi lokað einn
góðan veðurdag. Auk þess er
ekki alltaf fyrir hendi bill né aö-
staða fyrir húsmóöurina á aö
bregða sér um lengri veg til inn-
kaupa. Kaupmaðurinn á horn-
inu kemur þá i góðar þarfir.
Neytendalýðræði
óþekkt á Islandi
Hefðu starfsstúlkur og áhuga-
fólk um áframhaldandi
þjónustu mjólkurbúöa ekki haf-
ið undirskriftasöfnun og herferö
gegn lokun þeirra, þá er ekki
vist að spurningin um örlög
kaupmannsins á horninu hefði
orðið timabær fyrr en á elleftu
stundu,liktog I Noregi. Hér hef-
ur stjórn Mjólkursamsölunnar I
Reykjavik tekið þá vægast sagt
einkennilegu ákvörðun að loka
öllum mjólkurbúöum og hafna
lýöræöi neytenda.
Háttalagi forráðamanna MS
hefur verið likt við einræði. Það
er kannski full sterkt til orða
tekiö. En þaö ber vissan svip
þröngsýni. Aður barðist stjórnin
gegn þvi að matvöruverzlunum
væri heimilaö að hafa lika mjólk
á boðstólum. Slikt hefði hins
vegar ýtt af staö hægfara þróun
hverfismatvöruverzlananna
yfir i aö þær veittu um leið þjón-
ustu mjólkurverzlananna þar
sem þvi yröi viökomið. Þannig
hefði verið hægt að loka smám
saman þeim mjólkurbúðum,
sem óþarfi var að reka, en hinar
hefðu áfram gegnt sinu veiga-
mikla hlutverki. Nú hefur
Mjólkursamsalan tapað orrust-
unni, en ekki tekiö ósigrinum
með sæmd. Forráðamenn MS
hafa ekki kunnaö að tapa og láta
það nú bitna á neytendum.
Þegar sú ákvörðun var tekin
höfðu neytendum almennt ekki
verið kynntar allar hliðar þess
máls. Þeir voru ekki spurðir,
fremur en venja er. Nú er þeim
málið kunnugt, þeir hafa rætt
allar hliöar þess og tjáð hug
sinn.
En það er sýnilega verk eftir
að vinna I lýðræðisátt.
—BS