Alþýðublaðið - 28.10.1976, Blaðsíða 7

bía%jd* Fimmtudagur 28. október 1976_ 7
Ræða Gylfa Þ. Gíslasonar, alþingismanns, í útvarpsumræðum:
„Er heilbrigt að næstum helmingur
allra atvinnufyrirtækja í landinu
skuli engan tekjuskatt greiða?”
Herra forseti. Góðir áheyrend-
ur.
Mig langar til þess að hefja
þessi orð mln með þvi að spyrja
ykkur, sem heima sitjið og hlust-
ið, nokkurra einfaldra spurninga
ogbiðja ykkur um að svara þeim,
ekki mér, heldur sjálfum ykkur, i
huga ykkar.
Finnst ykkur það bera vott um
góða stjórn á efnahagsmálum, að
verðbólga sé hér meira en tvöfalt
meiri en i nokkru ööru nálægu
landi? Finnst ykkur það vera
heilbrigt, að þjóðin hafi safnað
svo miklum erlendum skuldum,
að fimmta hver króna af útflutn-
ingstekjum skuli þurfa að ganga
til greiðslu afborgana og vaxta af
erlendum skuidum? Finnst ykkur
það heilbrigt, að næstum helm-
ingur allra atvinnufyrirtækja I
landinu skuli alls engan tekju-
skatt greiða til rikisins? Eða
finnst ykkur réttlátt, að launþeg-
ar greiði um það bil fjórum sinn-
um hærri tekjuskatt til rikisins en
allir þeir, sem stunda atvinnu-
rekstur? Og teljið þið það vera
með felldu, að kaupgjald sé hér
augljóslega orðið lægra en i
helztu viðskiptalöndum okkar,
þótt þjóðartekjur okkar séu svip-
aðar á mann?
Eða finnst ykkur það réttlátt,
að kosningaréttur manna sé svo
ójafn, að atkvæði kjósenda i sum-
um kjördæmum hafi næstum tvö-
falt gildi á við atkvæöisrétt kjós-
enda annars staöar á landinu?
Finnst ykkur þiö hafa eðlileg á-
hrif á þaö, hvaöa menn eða konur
fara með umboð ykkar hér á Al-
þingi?
Er það i samræmi við
réttlætiskennd ykkar?
Og hver er skoöun ykkar á þvi,
að menn, sem fyrir fjölmörgum
árum, kannske áratug, voru á-
kærðir fyrir fjársvik, skuli i allan
þennan tima hafa haldið áfram
viðskiptum, eins og ekkert hafi i
skorizt, af þvi að dómstólum hef-
ur ekki unnizt timi til þess aö
rannsaka mál þeirra? Er það i
samræmi við réttlætiskennd ykk-
ar, að margra ára gömul
milljónatuga skuld við rikissjóð
vegna söluskattsvika sé enn óinn-
heimt og að rikissjóður fái að lok-
um aðeins hluta af kröfu sinni
greiddan vegna óöaveröbólgunn-
ar? Særir það ekki siöferðisvitund
ykkar, að fyrirtæki, sem þannig
hafa hagað sér og auk þess hafa
verið orðuð við áfengissmygl,
skuli áfram vera meöal helztu
skemmtistaöaungs fólks hérihöf-
uðborginni og halda áfram að
selja þvi og öörum áfengi?
Ég er i litlum vafa um, hvernig
heilbrigður hugsandi tslendingur
svarar þessum spurningum með
sjálfum sér. Hann finnur, hversu
fjarri þvi fer, að ástand mála hér
á landi sé eins og það á að vera.
Hann finnur, hversu brýna nauð-
syn ber til umbóta, og i raun og
veru ekki aöeins til umbóta, held-
ur umbyltingar.
Mig langar til þess að nefna
ykkur dæmi af þrem sviðum,
sumpart um það, að nauðsyn sé
róttækrar stefnubreytingar, og
sumpart um viti til varnaðar.
Ég bað ykkur áðan að hugleiða,
hvort ykkur finndist rikja réttlæti
i skattamálum. Þeim málum er
nú þannig skipað, að tekjuskattur
til rikisins er fyrst og fremst
skattur á launafólk. Þaö greiðir
fjórum sinnum meira í tekjuskatt
til rikisins en öll atvinnufyrirtæki
i landinu, bæði félög og einstak-
lingar. Fjölmargir atvinnurek-
endur, sem allir vita þó, að lifa
góðu lifi og meira en það, greiða
litinn eða engan tekjuskatt. Þessu
viljum við Alþýðuflokksmenn
breyta. Og við viljum ekki eina
kákbreytinguna enn á tekju-
skattslögunum. Við viljum hrein-
lega afnema tekjuskatt til riksins
af öllum launum nema þeim
hæstu, en halda áfram aö skatt-
leggja eyðsluna með söluskatti
eða virðisaukaskatti, jafnframt
þvi, sem atvinnufyrirtæki yrðu
látin greiða mun meira en þau
gera nú og tekjuskattur af sölu-
hagnaði yrði aukinn.
útflutningsbæturnar
Annað dæmi skal ég nefna. A
næsta ári er gert ráð fyrir þvi, að
rikissjóður, þ.e. skattgreiðendur i
landinu, greiði 1800 milljónir
króna I útflutningsbætur á útflutt-
ar landbúnaðarvörur. íslending-
um er m.ö.o. ætlað að greiða út-
lendingum 1800 milljónir króna
fyrir að kaupa og borða íslenzkt
kjöt, Islenzka osta og aðrar land-
búnaðarvörur. Þetta svarar til
360.000 kr. á hvert bændabýli á
landinu. Bændur eru eflaust ekki
ofsælir af tekjum sinum, að með-
töldum þessum bótum, enda ekki
við þá sjálfa að sakast I þessum
efnum. En það er augljós halli á
þessum rekstri og hann mikill.
Astæðan er sú að stefnan I mál-
efnum landbúnaðarins hefur ver-
ið röng I áratugi. Það eru orðin
mjög mörg ár siðan ég hóf að
benda á það, að breyta yrði land-
búnaðarstefnunni og miða hana
markvisst við þarfir innanlands-
markaðar. Ég hef auðvitað alltaf
gert mér ljóst aö slikt verður ekki
gert I einu vetfangi. Það tekur
tima. En i stað þess að hefja
stefnubreytingu i rétta átt, hefur
verið haldið lengra i ranga átt.
Það sést m.a. á því, að offram-
leiöslan og þar meðútflutnings-
bæturnar hafa aldrei verið hærri
en þær verða á næsta ári. Hafa
menn hugleitt, að þessar útflutn-
ingsbætur svara til 1,3 söluskatts-
stiga? Ef við gætum losnað við út-
flutningsbæturnar, væri hægt að
lækka söluskattinn um 1,3 stig.
Þær nema svipaðri upphæð og
allir atvinnurekendur á Islandi
greiða i tekjuskatt til rikisins. Er
hægt að nefna öllu gleggra dæmi
um ranga stefnu i efnahagsmál-
um þjóðar?
Framkvæmdir
Kröflunefndar
Og þá ætla ég aö nefna viti til
varnaðar. Það eru framkvæmdir
Kröflunefndar. Ég á auðvitaö
ekki við neitt, sem tengt yrði
hugsanlegum náttúruhamförum.
Tjón af sliku yrði að sjálfsögðu
byrði þjóðarinnar allrar, sem
enginn mannlegur máttur gæti
komið i veg fyrir. En fram-
kvæmdir Kröflunefndar eru eitt-
hvert viðsjárverðasta fjármála-
ævintýri siðari áratuga. Aldrei
fyrr i sögu islenzkra virkjana
hafði verið lagt i framkvæmdir,
sem i upphafi var gert ráð fyrir,
að kosta mundu 6-7 milljarða
króna, án þess að nokkur rekstr-
aráætlun væri gerð um það orku-
ver, sem ákveðið var aö byggja.
Þrautreyndur maður i Islenzku
viðskiptalifi, nákunnugur þessum
málum, hefur sagt mér og leyft
að hafa eftir sér, að allar viðtekn-
ar viðskiptavenjur i sambandi viö
útboð á framkvæmdum hafi veriö
þverbrotnar i þessu sambandi.
Samkvæmt hugmyndum Laxár-
virkjunar um lausn raforkumála
Norðurlands hefðu þær diselvél-
ar.sem til eru á Norðurlandi, get-
að annað orkuþörfinni þar til loka
þessa árs, þannig að timi hefði
gefizt til betri undirb. en átti
sér stað, þvi að auðvitað er notk-
un diselvéla engin frambúðar-
lausn á orkumálum Norðlend-
inga. En allur oliukostnaður við
hagnýtingu diselvélanna nú á
þessu ári nemur ekki nema 1/6
hluta vaxta, — aðeins vaxta, — af
þvi fé, sem nú er búið að verja til
Kröfluframkvæmdanna, en það
Gylfi Þ. Gíslason
mun nema um 8 milljörðum
króna. Slikt má ekki eiga sér stað
öðru sinni á Islandi.
Skortir heilindi
i samstarfi
En hvers vegna gerist annað
eins og þetta, sem ég hef nú nefnt
dæmi um? Ekki hvarflar það aö
mér, að rekja ástæðuna til þess,
aöþaöséu vondir menn eða hæfi-
leikalitlir, sem nú halda um
stjórnvölinn á íslandi. En nú virð-
ist það vera svo, að það eru fyrst
og fremst flokkar, flokksvald,
sem stjórnar landinu. Og einmitt
nú stjórna þeir flokkar landinu,
sem margföld reynsla hefur sýnt,
að aldrei hafa getað starfað sam-
an af heilindum til langframa.
Heilindi i samstarfi eru ein meg-
inforsenda þess, að vel takist
varðandi stjórnarstörf. Þeim
mun stærri sem vandamálin eru,
þeim mun meiri nauðsyn er á
heilshugar samstarfi. En á þvi
virðist alvarlegur brestur i
núverandi rikisstjórn. Þetta eru
ekki aðeins min orð. Siðastliöinn
föstudag birti dagblaðið Visir
grein eftir einn af borgarfuiltrú-
um Sjálfstæðisflokksins i Reykja-
vik, sem jafnframt er einn helztur
áhrifamaðurmeðal ungra mann i
flokknum. Greinin heitir: ,,Sann-
færing sjálfstæðismanna fyrir
samstarfi við Framsókn fer
þverrandi.” 1 greininni segir
m.a.: ,,Það hefur... verið haft á
orði, að stjórnarsamstarf viö
Framsóknarflokkinn gæti ekki
einkennzt af gagnkvæmu trausti
og heilindum, sem stjórnmála-
menn sækjast gjarnan eftir, þeg-
ar ólikar fylkingar þurfa i sam-
einingu að axla þær byrðar, sem á
ábyrgri og styrkri landsmálafor-
ystu óhjákvæmilega hvila.
Reynsla Sjálfstæðismanna af
samvinnu við Framsóknarflokk-
inn rennir stoðum undir þennan
grun”. Og sama daginn mátti
lesa þetta i Timanum: „Onnur
stjórn, án þátttöku Framsóknar-
flokksins, hefði að likindum ekki
orðið farsælli”. Ekki er sá, sem
þetta ritar, ánægður með rikis-
stjórnina.
Ekki aðeins
efnahagslifið,
sem er sjúkt
En til hvaöa ráða þarf að gripa I
islenzku þjóðlifi til þess að bæta
úr þvi, sem úrskeiðis fer? Það
verður að endurskipuleggja is-
lenzkt framleiðslu- og viðskipta-
lif. Framleiðnin verður að vaxa.
Sóunin og sukkið verður að hætta,
á öllum sviðum. Opinberir aðilar,
riki og sveitarfélög, verða að gera
rekstur sinn hagkvæmari og sýna
aukið aðhald i meðferð fjármála.
Þetta allt er skilyrði þess, að
þjóðartekjur geti vaxið og raun-
gildi launa hækkað. Um leið verð-
ur að auka réttlæti i tekjuskipt-
ingu, með endurbótum i trygg
ingamálum og húsnæðismálum
og gerbreytingu á skattakerfinu.
Þjóðin verður loksins að fá nýja
stjórnarskrá, með réttlátari kjör-
dæmaskipun, auknum áhrifum
sjálfs kjósandans á kostnað
flokksvaldsins, og bættum starfs-
háttum sjálfs Alþingis.
Sfðast en ekki sizt verðum við
að hafa hugfast, aö það er ekki
aðeins efnahagslif þjóðarinnar,
sem er sjúkt. Hitt er ekki siður al-
varlegt, að hér hefur á siðari ár-
um risið alda fjársvika, smygls,
eiturlyfjanautnar, alls kyns af-
brota og jafnvel beinna glæpa,
sem áður voru næstum óþekkt
fyrirbæri á Islandi. Sú ömurlega
staðreynd hefur komið i ljós, að
réttarkerfi landsins hefur ekki
reynzt ráða við slik mál. Brask-
arar og lögbrjótar leika lausum
hala og halda áfram hvers konar
viðskiptum án þess, að gripið sé i
taumana. Hér má ekki lengur liða
nein vettlingatök.
Stjórnin nýtur
ekki trausts
Núverandi rikisstjórn hefur
setið að völdum i meira en tvö ár.
Reynsla hefur þegar sýnt, að hún
ræður ekki við þann vanda, sem
við er aö etja i islenzku þjóðlifi.
Til þess er hún of ósamstæö og
veik, þrátt fyrir þingstyrk sinn.
Ein af skýringum þess, að hún
ræður ekki við efnahagsvandann,
er sú, aö hún nýtur ekki trausts
aðila vinnumarkaðarins. öllum
er kunn andstaða allra launþega-
samtaka gegn rikisstjórninni. En
fjölmargir forystumenn vinnu-
veitenda virðast ekki heldur hafa
trú á henni, og nægir i þvi sam-
bandi að minna á fjölmörg um-
mæli forystumanna i iðnaði, þar
semþeir telja rikisstjórnina ekki
hafa staðið við orð sin gagnvart
iðnaðinum. Og varla geta þeir
málsvarar sjávarútvegs verið
ánægðir, sem telja, að ýmsar
helztu greinar hans séu reknar
með beinu tapi.
Sannleikurinn er sá, að engin-
rikisstjórn getur haft heilbrigða
stjórn á efnahagsmalum þjóða-
innar, nema hún hafi náið sam-
starf og gottsamband við samtök
bæði launþega og vinnuveitenda
ognjóti trausts þeirra. Það á ekki
við um núverandi rikisstjórn.
Þess vegna þarf þjóöin sem fyrst
aðfá nýja rikisstjórn, sem starfar
með heilsteyptum og heiðar-
legum hætti á nýjum grundvelli.
Ef kjósendur fengju nú að segja
skoðun sina, er það trúa min, að
þetta yrði niöurstaða þeirra.
Verðum að efía
löghlýðni
Lokaorð min skulu vera þau, að
leggja áherzlu á, að þótt efna-
hagsmálin séu eflaust stærsti og
umfangsmesti vandinn, sem við
er að glima, þá eru raunveruleg
vandamál þjóðar okkar fleiri og
að ýmsu leyti djúpstæðari.
Við leysum ekki heildarvanda
þann, sem við erum stödd i, með
einhverri nýrri lagasetningu um
ráðstafanir i efnahagsmálum.
Það þarf nýtt hugarfar hjá þjóð-
inni sjálfri og ráðamönnum henn-
ar. Við verðum aö ráöa niðurlög-
um verðbólguhugsunarháttarins.
Það eru náin tengsl milli verð-
bólgunnar og skorts á siðgæði i
viðskiptalifinu. Við verðum að
öðlast nýjan skilning á gildi hag-
kvæmni i hvers konar rekstri og
nauðsyn á aukinni ráðdeiid. Viö
verðum að styrkja mat okkar á
nauðsyn vinnusemi og trú-
mennsku. Við verðum að efla lög-
hlýðni. Auðvitað eigum við að
standa vörð um andlegt frelsi og
virðingu fyrir mannhelgi og
mannréttindum. En það er ekki
nóg að gera þetta með vörunum.
Við verðum að sýna það i verki,
aðvið viljum búa i þjóðfélagi, sem
á skilið að vera nefnt lýöræðis- og
réttarriki. Þá fyrst, þegar nýtt
hugarfar hefur náö aö móta þjóð-
ina sjálfa og forystumenn hennar
getum við vænztþess, aöþjóöfélag
okkar verði gott, réttlátt og heil-
brigt heimkynni Islenzkrar
þjóöar.