Alþýðublaðið - 23.09.1977, Blaðsíða 7

Föstudagur 23. september 1977
7
„Hann er hér, en upptekinn
sem stendur. Hann tekur á móti
sjúklingum”.
I ljós kom aö Bartulin haföi
skipulagt ókeypis læknisþjón-
ustu i Chilehúsinu. Allir chil-
enskir læknar, búsettir I Mexi-
co, taka þar á móti sjúkum
löndum sinum tvisvar i viku, án
endurgjalds. En aöalstarf Bart-
ulin§ er útgáfa fréttablaös sem
andtasisk öfl standa aö.
Þegar ég hitti Bartulin spuröi
ég hann strax hver ungi maö-
urinn væri, sem stendur fremst
á myndinni meö skotvopn i
höndum. Ennþá haföi ég ekki
fengið svar viö þessari spurn-
ingu, þótt ég heföi viöa spurt.
— Þetta er Muricio, einn af
lifvöröum forsetans. Hann var
22 ára. Hann féll i La Moneda,
baröist við hlið forsetans uns yf-
ir lauk.
— Hvernig stóö á þvi aö þessi
mynd var tekin, og hver tók
hana? — spuröi ég.
— Þyrlur hersins voru á
sveimiyfir höllinni. Allende var
tilkynnt aö Pinochet hershöfö-
ingi vildi hafa tal af honum.
„Skilið þvi t il hershöföing jans —
svaraöi Allende þá — aö forset-
inn veiti áhyern i forsetahöll-
inni. Ef Pinochet vill tala viö
mig getur hann komið hingaö.”
Við bjuggum okkur undir bar-
daga. Þá kom allt i einu ljós-
myndari hlaupandi á móti okk-
ur og fór að taka myndir. Þetta
var einn af ljósmyndurum fjöl-
miöladeildar hallarinnar. Hann
haföi ákveöiö aö verða eftir i
höllinni ásamt fleiri starfs-
mönnum forsetaembættisins.
Þegar Allende haföi ávarpað
þjóöina i útvarpi i siðasta sinn
sneri hann sér að okkur og
sagöi: „Nú verðum viö aö
ber jast. Dreifum okkur um höll-
ina.” La Moneda var þá um-
kringd og hringurinn þrengdist
stööugt.
— Hvernig tókst aö koma
filmunni undan?
— Þrátt fyrir skriödreka og
fótgöngulið tókst óvininum ekki
að hertaka höllina strax vegna
mótstöðunnar sem viö veittum.
Þá var okkur gert úrslitaboö:
„Ef þiö gefist ekki upp veröa
gerðar loftárásir á höllina”.
Eftir þessa hótun skipaði
Allende konum sem viöstaddar
voru, svo og vopnlausum karl-
mönnum, aö yfirgefa La Mon-
eda. Þetta var mögulegt vegna
þess aö skriödrekarnir og fót-
gönguliöiö fjarlægöust höllina
fyrir loftárásirnar. Allende baö
mig að fylgja konunum, en
meöal þeirra voru dætur hans
tvær, Isabel og Beatrice, og
koma þeim á öruggan staö. Ég
svaraöi: „Nei, þaö get ég ekki.
Minn staöur er viö hliö yöar”.
Forsetinn hélt áfram aö telja
mér hughvarf og sagði aö þetta
væri mikilvægt verkefni, en ég
sat viö minn keip. Þetta var i
eina skiptiö sem ég óhlýönaöist
fyrirmælum forsetans. Ég
fylgdi konunum fram aö hliöar-
dyrunum sem liggja út aö Mor-
ande-götu, og sneriafturinn. En
i þetta skipti fóru út úr höllinni
nokkrir starfsmenn hallarinnar,
og þ.á m. ijósmyndarinn, og
tókst honum að komast óséöur
framhjá hermönnunum.
— Hvað geröist næst?
Allir sáu greinilega hvert
stefndi. Við vissum aö okkar
beiö ekkert nema dauðinn. Aöur
en lof tárásirnar hófust tókst
mér að hringja heim og kveöja
konuna mína og börnin. Raddir
þeirra hljómuöu enn i eyrum
mér þegar fyrsta loftárásin
hófst. Ég kastaöist til hliöar og
blóörann eftir höndum minum,
enþaökomekkiivegfyriraöég
gæti mundaö vélbyssuna, enda
var ég aðeins litillega særöur.
Þaö sem á eftir kom var hrein-
asta helviti. Höllin logaði og
hvarvetna var reykur og tára-
gas.
Forsetinn hélt áfram aö
skjóta af annarri hæö La Mon-
eda. Viö hlið hans voru nánustu
vopnabræður hans: Pupan,
Paredes og ég. (Þeir féllu báðir
i bardaganum). Peredes haföi
rétt i þessu bjargaö úr logunum
handriti Sjálfstæðisyfirlýsingar
Chile, sem var söguleg gersemi
og geymd i höllinni.
Skothriðin úr höllinni varö
stööugt strjálari. Okkur er aftur
gefinn kostur á að gefast upp.
Forsetinn segir viö mig: „Viö
gefumstekki upp. Faröu og seg-
öu öllum I höllinni aö viö mun-
um berjast áfram. Látum alla
búa sig undir að halda áfram.”
Ég fór niður á fyrstu hæð. A
sama augnabliki ruddust her-
menn þangað inn frá tveimur
hliöum. Þeir gripu mig og hentu
mér i gólfiö. Þeir sem enn voru
á annarri hæö héldu áfram aö
skjóta.Égvardreginnútá götu.
Þá var klukkan um tvö eftir há-
degi.
Á þessari stundu vissi Danilo
ekki að Salvador Allende átti
aöeins örfáar minútur ólifaöar.
A þessu augnabliki vissi hann
ekki hversvegna fasistarnir
drápu hann ekki, einkalækni
forsetans.
Daginn eftir var hann fluttur á
„Leikvang dauöans” — einsog
iþróttavöllurinn i Santiago var
nefndur um þær mundir. Yfir-
maöur þessa griöastóra fang-
elsis sem komið haföi veriö upp
á einni nóttu var Manrique
majór. Þegar hann sá Bartulin
sagði hann: „Skiljið hann frá
hinum”. Siðar sneri hann sér aö
öðrum fanga og sagöi: „Þennan
líka”. Danilo trúöi vart sinum
eigin augum: þetta var enginn
annar en Victor Jara, sögnvar-
inn góökunni. Þeir tveir voru
saman i kiefa i tvo sólarhringa,
einangraöir frá samföngum sin-
um. Þeir voru baröir með
byssustingjum og hnefum og
hermennimir spörkuöu i þá meö
járnslegnum stigvélum. Blóöiö
lak niöur eftir andliti Victors og
annað auga hans var svo bólgiö
aö þaö sást varla. Strax fyrsta
daginn reyktu þeir saman einu
sigarettuna sem þeir áttu. Þeir
töluöu margt saman. Söngvar-
inn talaðium konu sina og börn,
sem hann unni mjög. Hann tal-
aði um nýja söngva, sem hann
ætlaði aö semja, og nýtt leikrit
sem hann haföi ráögert aö setja
á svið i háskólaleikhúsinu. Hann
var sjálfum sér llkur, þótt
vissulega heföi hann áhyggjur
af þvi sem hann vissi aö yfir
honum vofði.
Þegar hermennimir sáu Vic-
tor lifnaði yfir þeim: Þetta er
Victor Jara, söngvarinn! En
yfirmennirnir þögguðu niöur i
þeim: Hannerekkisá sem hann
þykist vera. Hann er leiötogi
öfgasinna. (Þetta var óspart
notað sem stimpill til aö rétt-
læta moröin).
Þaö var einmitt á iþróttavell-
inum sem Danilo skildi hvers-
vegna hann var ekki drepinn viö
töku Lá Moneda, og hversvegna
hann fór ekki sömu leið og Vic-
tor Jara. Yfirmaður herlögregl-
unnar sagöi i hans áheyrn:
„Þetta er hann. Hann þarf að
veita okkur allar upplýsingar
um Allende”.
Þarmeð hófust endalausar
yfirheyrslur og pyntingar.
Reynt var aö fá hann til aö
„viðurkenna” eitt og annað,
sem allt miöaði að þvi aö sverta
minninguna um forsetann.
Þegar fasistunum skildist loks-
ins aö pyntingarnar fengu ekki
áorkaö þvi sem þeir vildu,
stilltu þeir Danilo upp fyrir
framan aftökusveit. „NU verö-
uröu skotinn. Mundu eftir börn-
unum þinum. Þau eru ennþá Ut-
il”.
Hermennirnir brugöu byssum
sinum. DanUo þagði. Þá gall
skothriöin við, en kúlurnar þutu
fyrir ofan höfuð fangans.
Danilo þurfti tvisvar i viðbót
aö ganga fyrir aftökusveit á
þennan hátt. Ekkert gat þó
fengiö hann tU ab segja neitt þaö
sem sett gæti blett á bjarta
minninguna um Salvador
AUende.
Aöur en Danilo tókst aö kom-
ast úr landi haföi hann verið í 14
fangelsum og fangabúöum.
„Þetta er ekki aðeins min per-
sónulega reynsla, — segir hann
— Tugir þúsunda landa minna
hafa lent I þessu sama.”
L.Kositsjef (APN)
Götumynd frá Santiago, tekin 11. september 1973.
Svipmynd úr chlieönskum fangabúðum herforingjastjórnarinnar.
Salvador Allende f hópi stuöningsmanna sinna.