Vísir - 24.06.1971, Qupperneq 9

^ ISIR. Fimmtudagur 24. júní 1971
— Hefðuð þér viljað
búa í Reykjavík fyrir
100 árum?
Reykjavík áriö 1862. Myndina gerði A.W. Fowles.
BæjarráSsmemt voguðu lífí, góssi
og blóði fyrir danskan kóng
Blaðað í ritinu „Bæjarstjórn i mótun
1836-1872"
! I
í eina tíð voru reykvískir
bæjarráðsmenn pligtugir til
að vilja voga lífi, góssi og
blóði fyrir danskan kóng, og
sömuleiðis unnu þeir eið að
því að hlýða ávallt rödd sam
vízkunnar um sannleika, rétt
læti og almenningsheill og
forðast drottnunargirni og
valdasýki, hlutdrægni, hatur
og öfund.
jC'itthvað hefur þessi eiðstafur
breytzt, að minnsta kosti
hvað varðar skyldur og hollustu
við einvalda Danmerkur. Og
fleira hefur breytzt varöandi
bæjarstjóm Reykjavíkur.
Nú er komin út hjá Sögufé-
laginu bók, sem heitir „Bæjar-
stjórn í mótun 1836—1872“, og
er annaö bindið í ritröðinni
Safn til sögu Reykjavíkur.
Fyrsta bindið heitir „Kaup-
s’taður í hálfa öld 1786—1836“.
í „Bæjárstjórn í mótun 1836
—1872“ er sagt frá því, hvern-
ig Reykjavík breyttist úr dönsk-
um kaupstaö í íslenzkan bæ, og
þar er greint frá mótun fyrstu
bæjarstjómar í Reykjavík.
Allar kjörskrár Reykjavíkur
eru birtar í bókinni og kosn-
ingaúrslit, einnig allar fjárhags-
áætlanir og fundargerðir bæj-
arstjórnar. Ennfremur eru í
bókinni umræði*.4}íejacstjó^ogr.,
•um brunavamir, hafnarbætur,
T þessari miklu bók er sem
sagt mikinn fróðleik aö
finna, þannig að fræðimenn
fagna útkomu hennar örugglega.
En þar fyrir utan er bókin hin
skemmtilegasta lesning fyrir
leikmenn og gutlara. Kannski
ekki beint tilvalin bók til að
byrja á blaðsíðu eitt, því að
spennan eykst Ktið þegar aftar
dregur og endirinn kemur ekki
fyrr en á bls. 488. Samt sagöi
forseti Sögufélagsins, Björn
Þorsteinsson, sagnfræðingur; að
útkomutími bókarinnar hefði ef
til vill verið valinn með tilliti ti!
þess að um þessar múndir er
lengstur sólargangur, svo að
menn þurfa ekki að eyða ljós-
meti við að kynna sér sögu
höfuðborgarinnar.
Það er margt, sem kemur
manni spánskt fyrir sjónir, þeg-
ar blaðað er í þessari fróðlegu
bók.
Fjárhagsáætlunin er býsna
kyndug lesning, svona yfirleitt.
Fyrir réttum hundrað árum
voru niöurstöður bæjarreikning-
anna eða fjárhagsáætlunarinnar
5302 ríkisdalir og 16 skildingar.
Tekju- og útgjaldaliðir eru
,m og supjir Íjjta«
skrytmr eins- og 35 dala- tekjur
af vatnsbólurrum og-4sríkisdala
-‘tékjúr af aktólunum. Sama ár,
eða 1871, hafði næturvörður
Reykjavíkurbæjar 210 ríkisdali
í árslaun, og af þeirri upphæð
var honum uppálagt að kaupa
sér yfirhöfn.
4'' reinilegt er að bæjaryfir-
^ völdúm hefur fundizt það
rausnarlegt að veita nætur-
verði fé til kaupa á skjólgóöri
flík, en það kom á daginn, að
sjaldan launar kálfur ofeldi, því
síöár um árið hefur næturvörð-
urinn fært sig upp á skaftið
og fer þess á leit við bæjar-
stjómina, að hún skaffi skýli,
sem. hann geti hafzt við ’i að
næturlagi.

Stiftamtmannsbústaður og Mylla 1862. Auk þessara húsa sjást hesthús stiftamtmanns, smiðja
5 Jónasar Helgasonar og Bemhöftsbakarí (talið frá vinstri)
Þetta mál var að sjálfsögðú
tekið föstum tökum af bæjar-
stjórninni, sem eins og aörar
bæjarstjórnir var á móti öllu
bruðli, því að á 221. fundi bæj-
arstjórnar, 4. október 1871, er
þessj málaleitan næturvarðarins
afgreidd á svohljóðandi máta:
„Næturvörðurinn hefur bréf-
lega beiðst að fá skýli til að
vera í á næturtíma og finnur
bæjarstjórnin ekk; ástæðu til
aö veita þessa beiðni.“ Svo
mörg voru þau orð, og nætur-
vörðurinn varð að láta sér
‘ HAlÉbU 'jyTHa< öúga.
Næst á eftir synjuninni til
næturvarðarins hefur bæjar-
stjórnin afgreitt mál, sem kem-
ur manni í fyrstu kunnuglega
fyrir sjónir, því að þar er þess
getið, að Sverri Runólfssyni
hafi verið ávísað 316 ríkisdöium
og 64 skildingum fyrir vega-
gerð í Ö-skjuhlíð.
Liklega er þetta þó ekki neinn
nákominn ættingi þess Sverris
Runólfssonar, sem við þekkjum
I dag fyrir áhuga á vegagerð
og fieiri stórverkum.
Cennilega er þessi yfirhöfn
næturvarðarins einhver sú
flík, sem umræddust hefur verið
hér í Reykjavík. Sýknt og heil-
agt er bolla’agt um yfirhöfnina,
til dæmis samþykkir bæjar-
stjórnin það árið 1858, að næt-
urvörðurinn skuli ekki fá græn-
an túskilding tii fatakaupa það
árið, því það hefur spurzt, að
næturvörðurinn hafi fyrir
skemmstu fengið sér nýja yfir-
höfn.
Að frátalinni yfirhöfn nætur-
varðarins er einna oftast minnzt
á „sigurverkið‘‘ í fjárhagsáætl-
un bæjarins, og venjulegast er
varið 10 dölum til gæzlu á sig-
urverkinu
Peningum er varið til snjó-
moksturs og klakahöggs og á
miðri síðustu öld þóttu vega-
lengdimar hér innan bæjar svo
miklar, að manni, sem bjó á
Grímsstöðum var synjaö um
vinnu við snjómokstur í Austur
stræti á þeim forsendum, aö
hann ætti of langt að sækja
Það er ótal margt athyglisvert
og skemmtilegt eða þá smáskrýt
ið, sem maður rekst á, þegar
blaðað er í bókinni „Bæjar-
stjórn f mótun 1836—1872“ og
það er sannarlega lofsvert fram
tak hjá Sögufélaginu að veita
Reykvíkingum og öðrum lands
mönnum tækifærj til aö Kynn-
ast sögu höfuðborgarinnar — ÞB
Lísa Pá^sdóttir, sendill hjá
Hafskip: Já, mjög gjarnan. Þetta
hafa ábyggilega verið skemmti-
legir tímar. Og ekki hefði ég
saknað þægindanna, það er orð-
ið alltof mikið af þeim.
Pétur Snæland, skrifstofumað
ur: Já, ég hefði frekar viljað búa
í Reykjavík fyrir 100 árum, held
ur en úti á, landsbyggðinni.
Siguriaugur Þorkelsson, hjá
Eimskip: Já, svipað sjónarmið,
ef maður setur sig inn í aöstæð-
urnar eins og þær voru þá.
Örn Tryggvi Gíslason, blað-
sölustrákur. Já, kannski.
Ásgeir Amar Jónsson, Vinnu-
veitendasambandinu: Mér væri
alveg sama, en ég held að ég
vildi frekar búa í Reykjavík nú
á tímum.
Daði Kristjánsson, sjómaður:
Þessu get ég ekki svarað, ég get
ekki svo vel gert mér grein fyrir
því hvernig Reykjavík var fyrir
100 árum.