Alþýðublaðið - 05.09.1963, Blaðsíða 13

Ilgpll

,+A '
'W$B
<'-y *
• :;'v', v.: :--

Framh. úr opnu
skortur er víða, bæði á læknum
og vexkfræðingum.
Ég bendi á þetta hérna vegna
þess, að talsverður styrr hefur
staðið um launakröfur, bæði
lækna og verkfræðinga, sem og á
sínum tíma flugmanna. Og enda
þótt það kunni að vera nauðsyn-
legt að halda launakapphlaupinu
milli hinna ýmsu stétta í skefjum,
þá þarf mikillar varúðar að gæta,
um val þeirra aðferða sem til
þess er beitt. Þegar svo er komið
að íslenzkir læknar og verkfræð-
ingar verða unavörpum að flýja
land sitt og setjast að meðal fram
andi þjóða, til þess að sjá sér far-
borða, þá er vissulega illt í efni.
Þó er skítkast það veganesti sem
sum opinber málgögn telja sæmst
að senda þeim.
Ég ætla mér ekki þá dul að setja
fram neinar tillögur um launakjör
•til handa læknum eða verkfræð-
ingum eða neinni annarri stétt.
Ég er satt að segja þeirrar skoð-
unar að bezt væri að ekki væru til
gjaldskrár eða lágmarksákvæði
um nein störf, hvorki á sjó eða
landi, né í lofti. Einstaklingarnir
eru svo misjafnir að atgervi og
það verðmæti sem þeir skapa svo
misjafnlega mikið að fásinna er
að leggja störf tveggja manna að
jöfnu, þó að séu í sömu stétt og
vinni hliðstæð störf.
Það kann þó að vera rétt að
þess sé gætt, að greidd séu ein- I
hver lágmarkslaun, sem ekki verð I
ur án komizt til lífsframfæris, en
að öðrum kosti séð fyrir þeim
sem atvinnulausir eru. En lengra
ætti ekki að ganga. Dettur mér
í þessu sambandi í hug skrýtlan
sem Rrústjov lét út úr sér ekki
alls fyrir löngu, er hann hvatti
rússnesku þjóðina til meiri af-
kasta. Hann sagði: „í þessu landi
er ekkert atvinnuleysi. í Banda-
ríkjunum er atvinnuleysi. En
Bandaríkjamenn geta borgað þeim
atvinnulausu hærri laun heldur en
þið fáið, sem hafið næga atvinnu
hérna.“
Á Siglufirði var það 1936 eða
1937, að stúlkur tíndu lifur úr
karfa hjá Síldarverksmiðjum rík-
isins. Ég var þá framkvæmda-
stjóri verksmiðjanna. Lét ég
smíða borð og ganga þannig frá,
að sem hægast væri að gera þetta.
Greitt var samkvæmt gjaldskrá og
tímalaunum fyrir starfið. Datt
mér þá í hug að bjóða stúlkun-
um aukapremiu fyrir hverja fötu
af lifur. Þetta fór fyrir fund í
verkalýðsféláginu og var sam-
þykkt. Brá nú svo við. að sumar
stúlkurnar þrefölduðu tekjur sín-
ar og bæð; stúlkurnar og verk-
smiðjan græddu mikið á þessu.
Þannig þyrfti þetta að vera á sem
flestum sviðum. Laun eftir afköst
um eða verðmætissköpun.
Það er eðlilegt að reyndur og
frægur sérfræðingur geti sett upp
fyrir störf sín meira en tmgur
maður nýkominn frá prófborði.
-Þetta er líka svo í flest öllum
menningarríkjum. En ekki hér á
landi. í Bandaríkjunum fær ekki
v&rkíræðingur að taka að sélr
sjálfstæð störf á eigin ábyrgð,
nema hann hafi áður lokið viðbót-
arprófi eða sannað svo ekki verður
um deilt, og dæmt er um af sér-
stakri nefnd innan hvers ríkis,
að hann hafi þá staðföstu þekk-
ingu og reynslu til að bera og það
manngildi, að honum sé treyst-
andi. Hann þarf auk þess með-
mæli fimm sérfræðinga, sem hlot
ið hafa réttindi til að starfa sjálf-
stætt í viðkomandi riki um að
þeir telji hann hæfan og ábyrgah.
Sá sem ekki hefur þessi rétt-
indi neyðist til að starfa hjá :in-
hverju fyrirtæki, er ber ábyrgð á
framkvæmdunum. Ég er þessu
allvel kunnugur, því að ég hlaut
þessi réttindi í Maryland.
Hér er þetta á allt aðra lund.
Og nú hafa síðast verið sett Iög,
sem ég er undrandi yfir. Því að
samkvæmt þeim er ekki verið að
vernda launþegann, verkfræðing-
inn gagnvart vinnuveitandanum,
eins og gert er með lágmarksgjald
skrá, heldur er verið að vernda, ;
ef svo mætti að orði komast, vinnu 1
veitandann fyrir launþeganum, !
með því að banna vinnuveitandán
um að greiða ve(rkfræðingnum
neitt umfram lágmarkslaunin.
Ef þessi lög yrðu í heiðri höfð
gæti reynzt ókleift að gera nokk-
urn mun á mönmnn. Eins og merin
vita er góðum manni sjaldan of
launað en lélegum oftast. Ber að j
vona, að ekki þurfi langt að fafa j
út á þessa óheillabraut. Tækni- j
menning okkar er ekki upp á það
marga fiska, né gróandinn í henni
að þjóðin megi við því, að
þröngva um of að sérfræðingastétt
unum.
Skal ég nú hlustendur góðir;
segja ykkur eina litla sólskinssögu
er lýsir því næst vel, hvilíkum
erfiðleikum það er bundið, að
koma fram tæknilegum nýjungum
hér á landi. Mætti kalla hana:
Ævintýrið um mallafann. Saga
þessi hefst í raun og veru fyrir
um það bil niu eða tíu árum i
Bandaríkjunum. Ég hafði fundið
þar upp ýmis tæki. Meðal þeirra
voru þurrkarar fyrir síldarverk-
smiðjur efnaverksmiðjur, á-
burðaverksmiðjur og einnig kæl
ar. Fékk ég einkaleyfi á þessufn
áhöldum í ýmsum löndum og eru
þau í verksmiðjum allt frá Suð-
ur-Amaríku til New Foundlands
og hér á íslandi munu um 10
þurrkarar vera í sildarverksmlðj-
um. Elga tveir hinir síðustu að
fara í verksmiðju Einars Guðfinns
sonar í Bolungarvík.
Ég hafði smíðað og sett upp
stóra þurrkara af alveg nýrri
gerð fyrir ameríska flugherinn til
framleiðslu á eldflauga-drifefni
og ég hafði gert nýja tegund af
síldarpressum, sem nú eru einnig
í notkun víða um heim og þar á
meðal ein hér í verksmiðjunni að
Kletti.
Ég hafði nú verið að reyna
stára sjóðara, fyrir óbeina suðu og
var að hugleiða það, sem ég hafði
lært af þeirri réynslu. Komst ég
löks að þeirri niðurstöðu, að af-
köst hans takmörkuðust melr af
hinum stutta suðutíma sem efnið
fékk, en af stærð hitaflatarins.
Það er þó ekki fyrr en seint
á árinu 1961, að ég tók að hug-
leiða fyrir alvöru, hvemig lengja
mætti suðutímann og auka af-
köst og suðueæði þeirra sjóðara
sem nú þekkjast. Loks þóttist ég
jafnt og þétt niður, unz hún rynni
út að neðanverðu í áttina til press
unnar, sem vindur úr henni olíu
og vatn.
Gerði ég nú teikningar og lýs-
ingar af tækinu og sótti um einka
leyfi á því í ýmsum löndum og
með ærinni vinnu og kostnaði.
Vegna fjárhagslegs getuleysis
sótti ég um styrk til Fiskimála-
sjóðs og varð þeinrar velvildar
aðnjótandi fyrir hans atbeina og
annarra velviljaðra aðila, sem ég
mun ávallt standa í þakkarskuld
við, að fá úthlutaðar 80.000 krónur
til smíði tækisins. Skyldi ég og
skila skýrslu um reynslu þá, er
af því fengist.
Hugði ég nú gott til glóðarinnar
og fékk mallarann smíðaðan í
Vélsmiðjunnj Hamri h.f. Var hann
tilbúinn að reynast vorið 1962.
Verksmiðjan, þar sem hann átti
að setjast upp, var fiskimjóls-
verksmiðjan á Akranesi. Var tæk-
ið sent þangað, en þá brá svo við
að svo mikil síld barst að, sð
aldrei reyndist timi til að retja
finna lausnina, en hún var falin í | mallarann upp. Stóð hann þarna
að hagnýta hina gamalþekktu moð j til 4. júlí að ég fór uppeftlr til r"
suðuaðferð, sem tíðkaðist hér : sjá um uppsetningu hans, því að
þá var síldin búin.
En það kom nú í ljós, að loft-
hæð í verksmiðjunni var heilum
metri lægri en sýnd var á teikn-
ingu þeirri sem mér hafði verið
fengin. Klöpp var undir, en fjal-
argólf yfir, og ekki talið fært að
raska. Bauðst ég þá til þess að
skera meter úr iriallaranum. En
við það var ekki komandi. Neydd
áður fyrr, þegar eldsneyti var af
skornum skammti. Sem sé að bæta
moðsuðutæki aftan við sjóðarann.
Ýmsir muna moðsuðukassana,
sem oft voru einangraðir með heyi
eða mó, tvöfaldir að gerð, með
þéttu loki. Þegar suðan var kom-
in upp í pottinum var hann látinn
ofan í kassann og þar mallaði
svo maturinn unz hann var full-
soðinn, án þess að meira þyrfti ist ég þarna til að gefa upp von-
að hita.
Moðsuðutækið sem ég hugðist
nota til að sjóða 20 tonn af síld
á klukkutíma, var lóðréttur sí-
valningur, er rúmaði 5-6 tonn af
síld, vel einangraður eða búinn
kápu, sem heitt vatn eða gufa gat
haldið heitri svo að síldin næði
ekkí. að kólna. En upphituð síldin
skyldi falla í mallarann að ofan-
verðu, um þar til gert op og síga
ina um að fá tilraun framkvæmda
á þessum stað, og urðu mér þetta
sár vonbrigði.
Tók ég nú að leita að annarri
verksmiðju, þar sem unnt væri
að reyna tækið. En hún reyndist
lengi ófinnanleg. Þó naut ég um
siðir velvildar Síldarverksmiðja
ríkísins, og var mallarinn loks
settur upp í SR-4S verksmiðjunni
á Siglufirði.
Þarna var hann svo reyndur í
vertíðarlok sl. haust, tvisvar sinn
um, og því er ég fæ bezt séð,
með mjög eftirtektarverðum ár-
angri.
Mallarinn var þarna látinn
taka við síld frá einu af fjónnn
suðukerjum, sem hvert sauð fyrir
sína pressu. Reyndist unnt að
sjóða með einu suðukeri án nokk
urrar beinnar gufu fyrir tvæcr
pressur eftir að mallarinn var
settur upp og voru þá afköst suðu
kersins orðin tvöföld og meiri en
þau háma-rksafköst, sem áður
höfðu náðst með splunkunýju
suðukeri á nýrri síld. Þegar hér
var komið hafði hins vegar hlaðizt
nokkurra milimetra lag af stein-
efnum utan á hitafletina og afköst
þeirra því miklu minni en ella,
enda síldin illa farin, eftir. lang-
an flutning og mjög erfið til
vinnzlu.
Útkoma þessi virðist mér benda
til þess, að unnt sé að stórauka
og bæta afköst hinna rándýru
suðukerja, með því að nota mall
arann, sem kostar ef til vill að-
eins þriðjung eða fjórðung suðu
kersins
Jafnframt kom í Ijós, að mikið
lýsi settist ofan á síldina í mall-
aranum og var unnt að fleyta það
af. Við þá einu mælingu sem gerð
var reyndist það vera um 20%
af síldinni sem í mallaranum var
eða yfir eitt tonn og nær allt lýs
ið. Var þetta samkvæmt mælingu
efnafræðings fiskifélagsins um
90% hreint lýsi, 20% mjölefni og
8% vatn. Með því að fleyta lýsið
ofan í sífellu hlaut efnið, sem til
pressunnar eða pressanna barst,
að vera miklu magrara en ella
og því unnt að halda uppi hærri
pressuafköstum en ella. En þar
sem það eru pressuafköstin, sem
venjulega takmarka heildarafköst
verksmiðjanna benti þetta til að
halda mætti, með mallaranum
uppi talsvert hærri meðalafköst-
um verksmiðja, heldur en ella,
líklega a.m.k. 25% hærri. Tókst
mér þarna í lok síðari tilraunar-
innar að auka pressuafköstin um
40%.
Við tilraunirnar kom í Ijós, að
breyta þurfti fyrirkomulagi á út
Framh. á 14. síðu
HÉR sjáum við nýstárlega gerfi af þyrlu. Annars er sjálfsagt vafamál hvort kalla skuli þetta þyrlu eða flugvél, því satt að segja
er þctta bland beggja. Þessi flugvélagerð er kölluð „Wing Ding“ og standa nú fyrir tilraunir um notkun hennar hjá Bell þyrlu verksmiðj
unni í Fort Worth í Texas. Þessi nýja gerfi á að sameina kosti þyrla og venjulegTa flugvéla. Hámarkshraði vélarinnar mun verða 160
kilómetrar á klukkustund.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 5. sept. 1963 13