Vísir - 11.08.1972, Blaðsíða 6

6
Visir Föstudagur 11. ágúst 1972
VÍSIR
Otgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611 (5 linur)
Askriftargjald kr. 225 á mánuöi innanlands
i lausasölu kr. 15.00 eintakiö.
Blaðaprent hf.
Sálir að veði
Okkur finnst margt skrýtið, sem gerist i Afriku,
„svörtu álfunni”. Fréttir af atburðum þar virðast
oft ekki eiga heima á okkar timum heldur hafa
stokkið út úr einhverri liðinni öld. Forseti Úganda
segist hafa fyrirmæli frá guði um að reka úr landi
tugþúsundir ibúa landsins, sem eiga uppruna i
Asiu, þótt ættir þeirra hafi búið i Uganda margar
kynslóðir. í Nigeriu eru ræningjár teknir af lifi á
torgum og fjöldi fólks skemmtir sér, við að
horfa á aftökurnar. t Búrúndi hafa tugir þúsunda
verið brytjaðir niður i þvi, sem næst gengur
þjóðarmorði. Svo mætti lengi rekja fréttir frá
Afriku, sem 'minna á forna sögu Evrópurikja, en
eru til allrar hamingju orðnir næsta furðulegar i
okkar augum.
í þessu felst samt sá sannleikur, að þjóðir
Afriku eru nokkrum öldum á eftir þjóðum Evrópu
á þróunarbrautinni. Þeim er hins vegar ekki til
setunnar boðið. Eigi þær að standast og halda
sjálfstæði, verða þær að komast á fáum árum i
einu stóru stökki þá vegalengd, sem forfeður
okkar höfðu aldir til að ganga. Skyndilega hefur
heimurinn orðið „smærri” en svo, að slikum
þjóðum gefist ráðrúm til hægfara þróunar.
Menntamenn i löndum Afriku og sifellt fleiri
ibúanna krefjast þess af stjórnvöldum, að riki
þeirra stökkvi i öllum herklæðum inn i tækniöld.
Af þessu eirðarleysi leiðir, að lýðræðisstjórnir
hafa átt erfitt uppdráttar i Afriku. t sifellt rikari
mæli hefur stjórn herforingja og einræði eins
flokks rutt sér braut og leiðtogar, sem höfðu að
minnsta kosti i frammi tilburði til lýðræðis,orðið
að vikja. Við bætast sifelldar erjur milli þjóða og
þjóðarbrota, sem ekki eiga skap saman i álfu, þar
sem landamæri urðu til af einskærri tilviljun.
Bilið milli riku og fátæku þjóðanna minnkar
litið sem ekkert. Engu siður eru mikil tiðindi að
gerast i Afriku. Þar ryður tækniöldin sér til rúms
i hvivetna, oft fyrir frumkvæði erlendra manna,
sem sumir hverjir hafa fremur i huga að auka
pólitisk áhrif sin en efla framleiðslu. Fram-
kvæmdir eru á döfinni, sem munu gerbreyta svip
Afriku. Stiflur og orkuver, skólar og vegir.
Margir leiðtogar i álfunni eru klókir menn, sem
hafa ekki orðið leppar erlendra velda, þótt aldrei
muni linna hrakspám um, að þetta eða hitt stór-
veldið hafi tekið öll völd i einhverju Afrikuriki.
Það er furðulegra hversu sjálfstæðir Afriku-
leiðtogar hafa verið, með tilliti til aðstæðna,
heldur en það væri, ef Kinverjar réðu Tansaniu,
Sovétrikin Gineu, Bandarikjamenn Liberiu eða
Bretar Nigeriu, svo að einhver dæmi séu nefnd.
Afrikumenn verða að sækja tæknina til út-
lendinga. Margir hugsjónamenn leggja stóran
skerf til framfara i svörtu álfunni, en fleiri vilja
fá eitthvað fyrir sinn snúð. Afrikuleiðtogar eiga i
vök að verjast gagnvart margslungnu erlendu
valdi, sem býður þeim gull og gersemar fyrir sál-
ir þeirra.
Við getum ekki vitað, hvað fyrir einstökum
rikjum svörtu álfunnar liggur i þessu efni. En
þetta verða Afrikumenn að leggja að veði, eigi
þeim að heppnast stóra stökkið.
Kleppslimur í
forsetastól?
Sá uinstæöi viöburður geröist i
siöustu viku, að varaforsetaefni
i bandarisku þingkosningun-
nm varð aö draga framboð sitt
til baka, þvi aö i ljos kom
eftirá, aö hann haföi verið baldinn
gcötruflunum, og þaö sem
kannski var vcrst, aö hann haföi
reynt aö leyna þvi og var fyrir
bragöiö al' mörgum talinn ótrú-
veröugur.
Atburður þessi getur gert stórt
strik í reikninginn i forsetakosn-
ingunum i haust og þykir þetta
auðvitað slikt stórmál, að um
annað hefur ekki verið meira rætt
og ritað vestanhafs. Hafa skák-
fréttirnar frá tslandi meira að
segja orðið aö þoka fyrir þessum
óvæntu stórtiðindum á forsiðum
bandarisku blaðanna, að maður
nú ekki tali um Vietnam-styrjöld-
ina, sem sýnist nú vera orðin eins
og gömul og gleymd forsögustyrj-
öld. Skal atburðarásin nú hér rak-
in i stórum dráttum.
Sigur George McGoverns á
flokksþingi demókrata og útnefn-
ing hans sem forsetaefnis er af
mörgum talinn marka þáttaskil,
bæði innan flokksins og i þjóðlifi
Bandarikjanna. Með honum sýh-
istung, framfarasinnuð og róttæk
æska sækja fram til áhrifa og um-
byltinga i þessi höfuðvirki ihalds-
stefnunnar, Bandarikjanna.
McGovern barðist til sigurs gegn
sjálfri flokksstjórn demókrata,
hinni öldruðu sveit, sem er fjand-
samleg öllum breytingum og
félagslegum umbótum. Það var
ekkert smáræöis skurk, sem
McGovern og fylgismenn hans
gerðu. Um leið og hann var út-
nefndur forsetaefni, hlutu fylgis-
menn hans að taka að sér að
miklu leyti stjórn kosningabar-
áttunnar og ryðjast á öllum vig-
stöðvum inn i þéttriðið kerfi
flokksvélarinnar og er viða um
algera byltingu að ræða, þó jafn-
framt sé reynt eftirá að sameina
flokkinn.
Þegar þessi nýi hópur sótti
fram til áhrifa, var hann kannski
á ýmsan hátt ráðvilltur og
reynslulaus. Þessi vandræði
komu einna skýrast fram i að-
ferðum þeim sem hafðar voru við
val varaforsetaefnis. Það er föst
venja, að hið ný útnefnda forseta-
efni, i þessu dæmi McGovern, fái
sjálfur mestu að ráða um það
persónulega, hver veljist við hlið
hans sem varaforsetaefni. Það
val er þó fjarri þvi að vera auð-
velt, flokksmenn hafa allir rétt til
að gera uppástungur og svo þarf
að ýmsu aö hyggja, val varafor-
setaefnis getur haft þýðingu um
að halda flokknum saman, eða
leita fylgis ákveðinna stétta eða
skoðanahópa.
Eftir að McGovern hafði verið
valinn forsetaefni, má heita að al-
ger upplausn hafi orðið á flokks-
þinginu, og þegar til þess kom að
velja varaforsetaefni, komu fram
einar 40 tillögur, flestar um menn
sem eru litt þekktir utan Banda-
rikjanna. Sjálfir sýndust
McGovern og fylgismenn hans
ráðvilltir hvern ætti að taka. Það
varð þó loksins úr, að McGovern
tilnefndi hinn unga og alls óþekkta
öldungadeildarþingmann
Thomas Eagleton frá Missúri--
fylki. Hann sýndist á yfirborðinu
hafa margt sér til ágætis. Hann
var frá fjölmennu fylki á mörkum
Norður- og Suðurrikjanna, sem
einnig tilheyrir hinum áhrifa-
miklu miðrikjum preriunnar,
hann var mjög frjálslyndur og
hafði sérstakt álit og fylgi innan
verkalýðshreyfingarinnar. Samt
sýnist val hans hafa fariö fram i
miklu hasti, McGovern sló á
þráðinn til hans og spurði hann
einfaldlega i simann, hvort hann
vildi koma i framboð. Aumingja
Eagleton varð alveg steinhissa,
en um leiö feiknarlega glaður og
upp með sé af þeim heiðri og upp-
hefð sem honum átti að hlotnast
og var ekki lengi að svara
„jájájá”. Þegar McGovern hafði
fengið þetta svar, fékk hann
væntanlegum kosningastjóra sin-
um Mankiewicz að nafni tólið, og
hann spurði Eagleton þessarar
örlagariku spurningar: „Tommi,
ég verð aðeins að spyrja þig eins:
Það hanga vonandi engar gamlar
skröltandi beinagrindur heima
hjá þér i fataskápnum?” Svar
Eagletons var stutt og laggott:
„Nei”.
Svo menn héldu að allt væri i
lagi með frambjóðandann og
fögnuðinn hófst, hann var að visu
litt þekktur en myndarlegur, vin-
sæll og frjálslyndur og skemmti-
legur maður, hvers manns hug-
ljúfi. En þvi miður átti eftir að
koma i ljós, að það var nokkuð
sem skrölti i klæðaskápnum hans.
Siðan hefur verið harðlega
gagnrýnt, hve litla aðgæzlu
McGovern sýndi við valið á
manninum, og verst af öllu, að
Eagleton sagði ekki satt.
Nokkur timi leið, kosningabar-
áttan var að hefjast, hinir ungu
framtiðarmenn voru að leggja
ótrauðir til leiks, skera upp herör
gegn fornaldarsteintröllum
ihaldsmennskunnar, allt i stak-
asta standi. Þá kom nafnlaus
upphringing til héraðsblaðsins
Free Press i bilaborginni Detroit,
alltaf eru hollar tungur heyrandi
nær i holti og þessi simhringjandi
hafði i stuttu máli frá þvi að
segja, að hinn vænlegi varafor-
seti. hefði ekki alls fyrir löngu
verið Kleppslimur. Blaðið komst
að þvi að nokkuð var hæft i þessu
og birti frétt um það. Fyrst i stað
vakti hún þó ekki mikla athygli,
þetta gat verið eins og hver annar
áróður og rógur, en nú var hænu-
fjöðrin einu sinni plokkuð og næst
gerðist það að voldugur blaða-
hringur, Knight-blöðin, fór að
fitla við málið og tókst að grafa
upp allt hið sanna. Eagleton hafði
þrisvar sinnum, árin 1960, 64 og 66
þjáðst af ofþreytu og streitu, sem
leiddi til sliks bolsýnis að hann
varð að fara á sjúkrahús, og
tvisvar varð hann að fá höfuðraf-
lost.
Hér var komið út á ótryggar
brautir i skýringum og skilningi,
læknisfræðin getur ekki gefið full-
nægjandi skýringar á þvi af
hverju bölsýnisköst stafa. Hitt er
vist, að raflost lækna slik köst i 80
af hverjum 100 tilfellum, en menn
hafa ekki enn hugmynd um það,
hvernig sú lækning verkar. Þessi
læknisaðgerð getur þvi ekki kall-
azt hrein-visindaleg, heldur nokk-
urs konar skottulækning, en gefur
góða raun. Hitt er lika iakara, að
menn vita ekki og geta ekki sagt
fyrirum það, hvaða áhrif aðgerð-
in hefur að öðru leyti á heilann.
Hún veldur timabundnu minnis-
leysi, en vegna þess hve óskýran-
legt þetta er, og þess eru mörg
dæmi að heilaskemmdir verði, þá
bera menn talsverða tortryggni
til aðferðarinnar, og það er alls
óvist, hve mikið traust má bera til
þeirra, sem hlotið hafa raf-
magnslost. Þunglyndisköst eru i
rauninni einn algengasti sjúk-
dómur mannkynsins. A hverju ári
er taliö, að allt upp i 8 milljón
manns i Bandarikjunum leiti
læknis vegna þess, þar af er talið,
að um 250 þúsund þurfi sjúkra-
húsvist. Ekki er vitað hvað marg-
ir af þeim fá raflost. Menn reyna
að halda þvi mjög leyndu, vegna
þess hve útbreidd sú skoðun er, að
hugsun og persónuleiki biði
hnekki af þvi og vitneskja um það
gæti spillt fyrir atvinnu og frama-
möguleikum. Þess hefur verið
getið til að allt upp i 100 þús.
manns i Bandarikjunum hljóti
slika aðgerð á ári hverju. .
En nú má lika lita á einstök til-
felli og einstaklinga. Það er talið
ljóst af mörgum, að framkoma
Eagletons, dugnaður og frami á
siðustu árum sýni, að hann sé til-
felli, sem hefur staðizt raunina án
þess að biða hnekki. Og hitt nú
siðast, hvað hann hefur þolað vel
alla þá streitu sem hann hefur
mátt þola upp á siðkastið, ætti að
vera sönnunargagn þess að enn sé
mikið i hann spunniö.
Með tilliti til þessa urðu við-
brögð McGoverns i fyrstu, að
standa algerlega með Eagleton.
Hann lýsti eftirfarandi yfir: „Ég
stend 1000 (þúsund) prósent með
Eagleton, þrátt fyrir þessar upp-
ljóstranir.” Sýnist hann hafa von-
ast til þess með slikri traustsyfir-
lýsingu væri málið úr sögunni.
En það sýnir kannski enn
reynsluleysi mannsins að imynda
sér slikt, þvi þegar sagan af veik-
indum Eagletons varð öllum lýö-
um ljós, var eins og alit ætlaði um