Vísir - 17.07.1973, Blaðsíða 7

Visir. Þriftjudagur 17. júli 1973
7
Samband móöur og barns fyrstu sólarhringana er undirstaöa öryggistilfinningar barnsins og sambands
þess við aöra það sem eftir er — krafan um endurskipulagöar fæöingardeildir, með þetta fyrir augum,
verður sifellt háværari um allan heim, hin nýja álma Fæöingardeildarinnar, veröur fyrsta deildin hér á
landi sem hefur „rooming in” kerfi, þar sem móöir og barn geta verið saman allan daginn.—
IIMIMI
= SÍ-DAIM =
Umsjón:
Þórunn Sigurðardóttir
Skiljið nýfœdda
barnið ekki
við
móðurina
Rannsóknir á tilfinningalifi ný-
fæddra barna leiða stööugt ný
viöhorf i dagsljósið. Fram til
þessa hefur verið álitiö, að tilfinn-
ingalif barna fyrstu dagana sé
næsta frumstætt, en nýjar rann-
sóknir sýna hið gagnstæða. Þess
vegna hafa æ fleiri tekið upp bar-
áttuna fyrir bættum aðbúnaði
mæðra og barna fyrstu dagana
eftir fæðingu. Hvaða áhrif hefur
það á barn, sem fæðist i heiminn,
kannski með töluverðri kvöl, að
vera slitið gersamlega frá hlýjum
likama móðurinnar nema á mat-
málstimum, fyrstu vikuna i lifi
sinu? Hvaða áhrif hefur löng og
erfið fæðing á sálarlif barnsins?
Þessi spurning hefur einnig fætt
af sér liflegar umræður, þar sem
sannað er að sársauki og köfnun-
artilfinning geta orsakað tauga-
áfall hjá nýfæddum börnum, þótt
hvort tveggja sé i miklu minna
mæli, en oft er við fæðingar.
Hið svokallaða „rooming in”
kerfi, sem æ fleiri fæðingardeildir
um allan heim hafa komið upp, er
einmitt byggt upp með það fyrir
augum að gefa barninu tækifæri
til þess að vera sem allra mest i
snertingu við móðurina. En það
segir sig sjálft, að slikt kerfi hefur
takmarkaða þýðingu, ef móðirin
er mjög eftir sig á sál og likama,
eins og oft vill verða eftir
erfiðar fæðingar.
Bent hefur verið á það, að si og
æ er tönnlazt á þvi, að t.d. 2ja til
4ra ára barn hafi þörf fyrir móður
sina. Konur, sem vinna úti, fá oft
að heyra þetta og alls kyns kerl-
ingabækur um móðurhlutverkið.
En fyrstu vikurnar i lifi barnsins,
er i rauninni eina timabilið/Sem
frumskilyrði er, að barnið sé i
mjög nánum tengslum við móður
sina, en fáir virðast gefa þessu
gaum. Fyrstu dagana, sem setja
grundvallartengsl á milli móður
og barns, og þegar þörf barnsins
fyrir móðurina, er næstum lifs-
nauðsyn, þykir allt i lagi, að barn-
ið sé einangrað mest allan sólar-
hringinn i rúmi sinu, grátandi eða
hlustandi á grát i hinum börnun-
um.
Innan skamms verður hin nýja
álma Fæðingardeildar Reykja-
vikur tekin i notkun og rétt er að
benda á, að þar verður einmitt
tekið i notkun i fyrsta sinn á Is-
landihiðnýja „rooming in” kerfi.
Pétur Jakobsson yfirlæknir Fæð-
ingardeildarinnar tjáði blaðinu,
að fyrirhugað sé að hafa börnin i
sem mestum tengslum við mæð-
urnar, þó að slikt sé að sjálfsögðu
algerlega háð heilsufari bæði
móður og barns. Verður þvi einn-
ig aðstaða til að hafa móðurina og
barnið einangrað, þegar þörf
krefur. Sagði Pétur ennfremur,
að þetta væri hinn gamli siður,
sem nú væri verið að hverfa til, en
auðvitað voru börnin alltaf inni
hjá mæðrum sínum á gömlu
sveitaheimilunum, þar sem kon-
urnar ólu börnin i rúmum sinum.
Sálfræðingurinn Ines Aagard
Pedersen hefur barizt ötullega til
þess að fá sjúkrahússtjórnir og
foreldra til þess að skilja þýðingu
fyrstu dagana i lifi barnsins.
„Allar gamlar kerlingabækur
um, að börn eigi að vera kyrr i
rúminu og drekka á ákveðnum
timum, hafa verið visindalega af-
sannaðar. Börnum liður bezt i
vöggum, eða á hreyfingu, sem
samsvarar eðlilegum ganghreyf
ingum, eða um 50 hreyfingar á
minútu. Fyrstu dagarnir i lifi
Vöggur eru líklega hollustu rúm ungbarnsins, og auðvelt er að koma
sér upp vöggu, sem cr fest i loftiö með stálkrókum. Rammi er settur
utan um og undir venjulega barnakörfu og festur meö köðlum I loft-
ið. Hreyfingin vcrkar róandi á barniö og það getur séð umhverfi sitt.
Það lærir að stjórna hreyfingum sinum, þegar það finnur að eigin
hreyfing framkallar hreyfingu á vöggunni.
Ines. Rannsóknir hafa sýnt, aö
flestar mæður bera börn sin á
vinstri handlegg, enda liður börn-
unum bezt, ef þau heyra hjart-
slátt. Jafnvel vekjaraklukka róar
börn, sem eru i súrefniskassa.
Hinn gamli siður, að raða nýfædd
um börnum saman á stofu, fjarri
mæðrunum, þarsem þau gráta öll
í kór og vekja þannig stanzlaust
hvert annað, þykir úreltur og
jafnvel skaðlegur. ~m
barnsins þurfa að vera sem lik-
asti siðustu mánuðunum i legi
móðurinnar. Barnið þarf hreyf-
ingu, snertingu og hlýju.” segir
Að liggja á maga móðuririnar,
er kannski sú stelling, sem barn-
inu liður bezt i, en margar mæður
forðast, vegna þess að þær eru
hræddar um að sofna og missa
barnið, eða velta sér ofan á það.
Strax eftir tvo sólarhringa getur
barnið greint á milli einlits flatar
og mislits, og barnið kýs sterka
liti framyfir daufa, það kýs hreyf-
ingu framyfir kyrrð og það vill
helzt horfa á hluti sem eru i 20 cm
fjarlægð. Allar þessar niðurstöð-
ur eru fengnar eftir viðtækar
rannsóknir. 1 Bandarikjunum
hefur verið gerö mjög athyglis-
verö rannsókn og samanburður á
mæðrum sem höföu „rooming in”
kerfi, og sem höfðu hið almenna
kerfi, á fæðingardeildunum þar
sem barnið og móöirin eru aðskil-
in nema á matartimum. Við
„rooming in” gátu 58,5% mæðr-
anna haft börnin á brjósti eftir að
heim kom, en hinar aðeins 35%
tilfella. Þær sem höfðu „rooming
in” hringdu 90% sjaldnar á
sjúkrahús eða lækni vegna barn-
anna en hinar. Jafnframt þvi,
sem áherzla er lögð á að gera um-
skiptin hjá barninu sem þægileg-
ust og fyrstu dagana sem likasta
siðustu dögunum fyrir fæðingu, er
þýðingarmikið að gefa móðurinni
tækifæri til þess að kynnast barn-
inu strax. Börn eru mismunandi
einstaklingar, og það þarf að
koma fram við þau sem slik alveg
frá upphafi. Hjúkrunarkonur
hafa hvorki tima né getu til þess
að meðhöndla nýfædd börn á mis-
munandi máta, en það gera mæð-
urnar ósjálfrátt. Lögö er áherzla
á að barnið sé ekki við fótagafl
móðurinnar, heldur viö hliðina,
bæði svo að móðirin geti séð það
og ekki siður til þess að barnið
finni nærveru móðurinnar. Sá
leiði siður, sem maður sér svo oft
hér á íslandi, að dúða börn i dún-
sæng, svo að þau sjá ekkert og
engin sjái þau, er nánast skaðleg-
ur, þar sem mjög þýðingarmikið
er, að börnin sjái umhverfi sitt
þegar frá upphafi. Skermar á
vögnum eiga að vera niðri yfir
sumarið, svo framarlega sem
ekki er hávaðarok eða rigning,
þannig að barnið geti séð þann
sem ekur því. Ines leggur áherzlu
á að þessar fyrstu vikur i lífi
barnsins skeri úr um samband
móður og barns og hafi miklu
meiri þýðingu, fyrir samband
þessara aðila þótt móðirin sé úti
að vinna, eftir að barnið stækkar.
Fyrstu mánuðina getur barnið
ekki þekkt nema tvö andlit, og þvi
er æskilegast að þetta séu andlit
foreldranna, eða andlits karls og
konu. Siðar, þegar liður á fyrsta
árið, er gott að fleiri andlit verði
kunnugleg smátt og smátt um leið
og sjóndeildarhringur barnsins
vikkar og það losnar undan
likamlegu sambandi við móður-
ina. Ef tekst að byggja upp þessa
keðju, sem byrjar á likamssnert-
ingu við móðurina, þróast yfir i
jafnt samband við báða foreldr-
ana og siðan við ýmsa fleiri aðila
hefur barnið fengið ómetanlegt
vegarnestifyrir lifið. I slikum til-
fellum verður barninu oftast ekk-
ert um, þótt það sé i gæzlu yfir
daginn fjarri foreldrum sinum, er
það stækkar svo framarlega sem
gæzlan er góð og persónuleg og
foreldrarnir gæta þess að halda
ætið lifandi sambandi sinu við
barnið þegar vinnudegi þeirra
lýkur.
Að lokum er hér gott ráð handa
foreldrum, sem eru að byrja að
setja barn sitt i gæzlu. Uppúr þvi
að barnið er hálfs árs, má búast
við að það gráti eða mótmæli á
einhvern hátt, þegar foreldrarnir
skilja það eftir i umsjá ókunn-
ugra. Barnið hefur enga tima-
skynjun og finnst, að þegar for-
eldrarnir eru horfnir, þá séu þeir
horfnir fyrir fullt og allt. Felu-
leikur á bak við hurðir, húsgögn,
púða og hvað sem nærtækt er, er
ótrúlega þýðingarmikill uppeldis-
leikur á þessu timabili. Þannig
þorskast smátt og smátt tima- og
fjarlægðarskynjun barnsins, og
það lærir að skilja að það sem
hverfur, kemur aftur. þS