Vísir - 17.09.1973, Blaðsíða 6

Vísir - 17.09.1973, Blaðsíða 6
6 'Vísii'. Mániida'gur 17.' séþtémber 1973 VÍSIR Otgefandi:-Reykjaprent hf. Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson Ritstjóri: Jónas Kristjánsson Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson ^Auglýsingar: Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611 Afgreiösla: Hverfisgötu 32. Simi 86611 Ritstjórn: Siöumúla 14. Simi 86611 (7,lfnur) Áskriftargjald kr 360 á mánuöi innanlands i lausasölu kr 22.00 eintakiö. Blaöaprent hf. Sendimaður frá NATO Joseph Luns, framkvæmdastjóri Atlantshafs- bandalagsins, hefur reynt að miðla málum i land- helgisdeilunni. Hann hefur litlu fengið áorkað. Komið hefur fram, að hann hafi reynt að telja brezku stjórnina á að kalla flota sinn burt af ís- landsmiðum, meðan reynt verði að semja. Við þetta hefur framkvæmdastjórinn notið stuðnings flestallra rikja Atlantshafsbandalagsins. Aðaltilgangur Islandsferðar hans nú er að ræða við islenzku rikisstjórnina um framtið stöðvar NATOs á Keflavikurflugvelli. íslenzka stjórnin hafði beðið bandalagið að gera úttekt á þýðingu stöðvarinnar fyrir varnir bandalagsins. Niðurstaða bandalagsins hefur orðið sú, að mikilvægi stöðvarinnar hafi ekki orðið minna, þótt nokkuð hafi dregið úr væringum risaveld- anna. Einmitt vegna tilraunanna til að fá fram samninga austurs og vesturs um minnkun her- afla i Evrópu, sé háskalegt að gefa Sovétmönnum nú frjálsara spil með þvi að leggja niður varnir á íslandi. Stöðin á Keflavikurflugvelli hefur það aðalverkefni að fylgjast með ferðum sovézkra skipa og flugvéla, og þetta eftirlit er hið mikil- vægasta fyrir allt varnarkerfi bandalagsins. úr þvi hefur siður en svo dregið i seinni tið, með þvi að floti Sovétrikjanna og flugvélar gerast sifellt umsvifameiri á Norður-Atlantshafi, sem meðal annars hefur komið fram i vaxandi fjölda sovézkra flugvéla við ísland. Það er vafalaust rétt, sem sagt er vera sjónar- mið Luns, að íslendingar mundu verða fyrir miklu meiri pólitiskum þrýstingi bæði úr austri og úr vestri, ef hér væri ekkert varnarlið. Islend- ingar vildu geta án erlends varnarliðs verið, og við bindum vonir við það, að „þiðan” i samskipt- um austurs og vestur leiði til raunhæfra samn- inga og tryggari friðar, svo að það geti farið. Einmitt nú, næstu mánuði, hefjast viðræður Atlantshafsbandalagsins og Varsjárbandalags- ins um leiðir til að draga úr viðsjám, og þess er vænzt, að þær leiði til nokkurs árangurs og siðan verði haldið áfram á þeirri braut. Þvi ættu þeir, sem hvað pirraðastir eru yfir dvöl erlends varnarliðs hér á landi, að geta fallizt á það sjónarmið, að rétt sé að biða þessara samninga. Sendiför framkvæmdastjóra Atlantshafs- bandslagsins hefur jafnframt mikið gildi fyrir málstað okkar i landhelgisdeilunni. Það er haft eftir embættismönnum hjá NATO, að Islendingar vilji alltaf tala um fisk. Landhelgismálið er okkar aðalhagsmunamál, og um það viljum við enn ræða við framkvæmdastjóra Atlantshafsbanda- lagsins. Honum mun vera ljóst, að yfirgangur eins helzta NATO-rikisins, Bretlands, yfir íslending- um er fleygur i samstarf þjóða i NATO. Að visu hefur bandalagið ekki vald til að segja rikis- stjórnum aðildarrikja þess fyrir verkum. En forystumenn bandalagsins og rikja þess geta haft mikil áhrif, ef þeir beita sér af alefli að þvi að koma vitinu fyrir brezku stjórnina. Til þess þurfa þeir að leggja sig betur fram en þeir hafa gert. —HH. Þetta var kannski hámarkið i stúdentaóeiröunum i Bandarikjunum, fyrir þær sakir, aö lögreglan skaut til bana stúdenta i Kentháskóianum, eins og siöar kom betur I ljós, aö tilefnislausu. Hvar er heito ■■■■■iiiiiii sumarið fró í fyrra? „Heitt sumar" var bæöi hér á landi og erlendis notað ekki aö- eins um svitaböö i sólskini heldur um uppreisn æskunnar, sem geis- aöi um öll Vesturlönd og viöar. Þaö var víst Gunnar Dal rithöf- undur, sem skrifaöi bók ,,A heitu sumri”. Oft fannst mönnum af fréttum um uppþot stúdenta og annars æskufólks dag eftir dag, aö búast mætti viö byltingu. Suma byltingarsinna dreymdi um þaö. En hvað er nú orðiö af „heitu sumrunum”? Af hverju er æsku- fólk oröið svona „rólegt?”. Þvi litiö ber nú á uppþotunum i frétt- unum, samanborið viö þaö, sem var fyrir svo sem tveimur árum eða þremur, þó aö auövitaö komi siikt fyrir stöku sinnum. Er æskufólk lagzt i dvala eitur- lyfja? Hefur það allt i einu upp- götvað, að pabbi ogmammahöfðu rétt fyrir sér? Finnst þvi nú orðið, að „kerfið” sé svo gott? Auðvitað hafa sumir þeir, sem fremst voru i fylkingu i götubardögunum, orð- ið eldri og ráðsettari. Væntanlega hefur „kerfið” keypt suma þeirra eins og gengur, þeir hafa kannski útskrifazt úr skólum og orðið ofan á. Stofnað heimili og farið að strita fyrir daglegu brauði i kerf- inu eins og hinir. En þetta getur ekki verið skýringin. Að minnsta kosti skýrir þetta aðeins að litlu leyti þau straumhvörf, sem hafa orðið. Þannig koma nýir ungir menn i stað hinna, þegar þeir eld- ast, og hvers vegna skyldu þeir vera hógværari en hinir? Eins og verka- lýðsbylting i byrjun aldarinnar Einkennandi fyrir straum- hvörfin er til dæmis, að i Banda- rikjunum hafði verið starfrækt stofnun til að rannsaka eðli og or- sakir ofbeldis af þessu tagi, og nú hefur hún verið lögð niður. Markmið stofnunarinnar voru eðlilega að komast fyrir um or- sakir óeirða og hvað gera mætti til að koma i veg fyrir þær, eitt- hvert versta vandamál banda- risks þjóðfélags, töldu stjórnvöld. Stofnunin átti að hafa holl áhrif á almenning og stjórnvöld með þvi að uppfræða um það, sem hún hefði komizt á snoðir um. Vanda- málið var orðið slikt um skeið, að á fimmtán mánaða timabili 1969—70 voru færð i bækur 4330 sprengjutilræði, 1475 tilraunir til sprengjutilræða og 35.000 hótanir um sprengjutilræði i Bandarikj- unum. Hámarki náði óöldin með morðunum, sem lögreglan framdi á stúdentum i Kentháskól- anum og Jacksonháskólanum i mal 1970. Nú er unnt að tala um „morð” þarna, þvi að i ljós hefur komið, að um „skotglaða” lög- regluþjóna var að ræða, sem skutu niður stúdenta, sem ekki ógnuðu lifi þeirra eða annarra. Slikt var sem betur fer sjaldgæft i óeirðunum, þvert á móti fóru stjórnvöld, og þá sérstaklega há- skólayfirvöld, með einstakri gát i þessum efnum. Kentmorðin áttu sinn þátt i að sýna fólki, hversu hryllilegt vandamálið var orðið. Einkum varð hógværari mönnum það ljóst, að það væri vatn á myllu öfgamanna beggja vegna, að átökin yrðu hörð. En athyglis- verðust er sú kenning bandarisku rannsóknarstofnunarinnar, að likja megi uppþotum stúdenta og baráttu kerfisins við þá verka- lýðsbaráttu á fyrstu tugum þess- arar aldar, þegar viða kom til blóðugra bardaga og manntjón varð i átökum verkalýðs og lög- reglu. Þessi átök voru mjög svo ein- kennandi fyrir þá tima, og „slag- ir” af svipuðu tagi voru einnig háðir á tslandi. Nú er ljóst, að mikil breyting hefur orðið á, og jafnvel i harðvitugustu verkföll- um okkar tima kemur á Vestur- löndum örsjaldan til slikra bar- daga. Kemur þar til, að bæöi sækja verkamenn mál sitt ekki af sama hita og „kerfið” er orðið annars eðlis en það þá var. Or- sakir átakanna þá lágu i vaxandi stétt iðnverkafólks og stækkun bæja. Karl Marx sagði fyrir um átökin, en hann sá ekki, að „málamiðlun” mundi takast, þar sem var viðurkenning á félögum verkafólks og áherzla á friðsam- lega samninga jafnrétthárra aðiia, samhliða aukinni fram- leiðslu, sem léiddi til bættra kjara ails almennings og gerði slika „málamiðlun” stéttanna kleifa. Umsjón Haukur Helgason „Eins og strútur gleypir appelsinu” Þvi er nú bent á, að uppreisn æskunnar, sem setti svip sinn á siðasta áratug allt þar til sumarið 1972 gekk i garð, og auðvitað eim- ir eftir af viða, varð til vegna mikillar fjölgunar fólks i skólum og i árgöngunum 14—24ra ára. Samhliða þessu kom yfir banda- riska háskólastúdenta eins og opinberun sú hugmynd, að það sem var þyrfti ekki að vera. Lengi höfðu stúdentar allra landa gengið eins og svin til slátrunar, þakklátir fyrir að „fá að læra” og verða siðan ofan á hinum, sem ekki fengu að læra, I þjóðfélaginu, uppaldir og „menntaöir” til að verða embættismenn kerfisins, krossaðir i bak og fyrir. Þær hug- myndir komu að utan og fengu styrk, þegar margir þekktir kerfismenn fóru að mótmæla þvi kerfi, sem sendi unga menn i til- gangslausan dauða og volæði austur i Asiu, að óhætt væri að spyrja, hvort það þyrfti að vera, sem hafði verið, og hvaðan hafði eldri kynslóðin fengið „kerfi” sitt. Þá kom i ljós, að það var ekki „fengið úr bibliunni”, nema að litlu leyti. Eins og strútur, sem gleypir appelsinu, hefur verið sagt, þann- ig urðu Bandarikin að að gleypa þessa æskulýðsbyltingu, og eins og var um verkalýðsbyltingu fyrstu áratugi aldarinnar, þannig leituöu menn nú enn að „mála- miðlun”, sem gæti sætt andstæð- urnar. Hvarvetna var i skólum sitthvað gert til að laga námsefni og veita stúdentum áhrif, að ein- hverju leyti eftir þvi, sem þeir kröfðust. Eftir verður að sjá, hvort sú málamiðlun, sem fengizt hefur, og hæg þróun, sem á eftir mun koma, veröur nóg, eða hvort kröf- ur æskufólks verða meiri en svo aö kýliö bólgnar unz það springur að nýju á „heitu sumri”. „Heitu sunirin” eru horfin, þótt enn fari ungt fólk auðvitað annað veifið i mótmælagöngur, eru þær bæöi sjaldnar og átakaminni en áður

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.