Vísir - 31.01.1974, Blaðsíða 6

6
Visir. Fimmtudagur 31. janúar 1974.
VÍSIR
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Ritstjórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Skúii G. Jóhannesson
Hverfisgötu 32. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 32 (Simi 86611)
Síðumúla 14. Simi 86611 (7 linur)
Askriftargjald kr. 360 á mánuði innaniands.
i iausasölu kr. 22.00 eintakið.
Biaðaprent hf.
Nixon á niðurleið
Senn stendur ekki steinn yfir steini i vörn Nix-
ons Bandarikjaforseta og ráðgjafa hans gegn
ásökunum um grófa misnotkun forsetavaldsins.
Nú siðast hefur verið flett ofan af þeirri fullyrð-
ingu, að einkaritari Nixons hafi i misgripum
þurrkað út mikilvægan samtalskafla á hinum
margumræddu segulbandsspólum forsetans.
Rannsókn á böndunum hefur leitt i ljós, að
þessi kafli hefur ekki verið þurrkaður einu sinni
út, heldur fimm sinnum. Engin leið er að trúa þvi,
að mistök hafi valdið þessu. Hitt virðist liggja i
augum uppi, að kaflinn hafi verið svo hættulegur
Nixon, að ekki hafi þótt duga minna en fimmföld
útþurrkun.
Nixon hefur nú fórnað nær öllum nánustu sam-
starfsmönnum sinum frá fyrra kjörtimabili til að
bjarga eigin skinni. Sumir þeirra hafa verið
dæmdir, aðrir sæta ákærum, sem án efa leiða til
sakfellingar, og loks biða sumir, að höfðað verði
mál gegn þeim.
Ef Kissinger utanrikisráð-
herra er frátalinn, er það
ömurlegt og siðlitið lið, sem
Nixon hefur safnað að sér á
fyrra kjörtimabili sinu. Val
hans á samstarfsmönnum
nægir eitt til að telja hann
óhæfan um að gegna embætti
sinu, þótt hann hafi ekki vitað
um gerðir þeirra i einstökum
atriðum.
En málið er alvarlegrá. Með
hverri vikunni, sem liður,
virðist liklegra, að forsetinn sé sjálfur á kafi i
fjóshaugnum. Mikill meirihluti bandarisku
þjóðarinnar álitur hann meðsekan aðstoðar-
mönnum sinum. Þá eru skattskýrslur hans á eng-
an hátt i samræmi við hugmyndir almennings
um, hvernig forsetar og forsetaefni eigi að hegða
sér.
Viðbrögð Nixons við þessari þróun eru svipuð
viðbrögðum Agnews á sinum tima. Agnew var
hinn hortugasti og neitaði öllum ásökunum, unz
spilaborg hans hrundi og hann varð að segja af
sér til að komast hjá fangelsisvist. Nixon lætur
ekki heldur neinn bilbug á sér finna, þótt stór
hluti þjóðarinnar sé farinn að telja hann réttan og
sléttan bófa.
Þessi afstaða Nixons skaðar mjög flokk hans,
þjóð og vestræn riki álmennt. Republikanar sjá
fram á fylgishrun i kosningum þessa árs, þótt
þeir hafi mörgum ágætum frambjóðendum á að
skipa. Og þjóðin sem heild á mjög bágt með að
sætta sig við lamaða forustu afhjúpaðs forseta i
heil þrjú ár i viðbót. Þar á ofan bætist svo bölið,
sem vestræn riki hafa af Nixon, þótt Kissinger
kunni að geta fyllt skarðið að meira eða minna
leyti.
Tregða Nixons við að segja af sér hefur ýtt á
eftir undirbúningi þingsins að brottrekstrarmáli.
Óvist er þó, að þingið visi Nixon úr embætti, þvi
að mörgum þingmönnum er um og ó að taka svo
örlagarika ákvörðun. Ef til vill treystir Nixon á
varfærni þingmanna. Það eru fleiri en islenzku
ráðherrarnir, sem halda dauðahaldi i embætti
sin.
En niðurlæging Nixons verður ekki minni, þótt
hann fórni hagsmunum flokks, þjóðar og vina-
rikja fyrir þriggja ára framhaldssetu i forseta-
stóli. —JK
Veggspjald í Gorky-stræti I Moskvu. Vegfarendur stanza til þess a6 lesa háö og fordæmingar um-
Solzhenitsyn og bók hans. — En þvi andsnúnari sem yfirvöld eru bókinni, þeim mun meira er spurt eftir
henni hjá fornbókasölum.
Þeir lifa af
forboðnum
ávöxtum
iiiiiiiiiin
Umsjón:
Guðmundur
Pétursson
„Fornbókasalar á
svarta markaðnum i
Moskvu hafa þegar úr-
skurðað bók Alexanders
Solzhenitsyns „Archi-
pelago Gulag” fyrir
mest seldu bók ársins,”
skrifar fréttaritari
Reuters, Vincent Buist.
Bókin er bönnuð i
Sovétríkjunum, eins og
lesendur vita, en hún
var gefin út skömmu
fyrir jól i Paris, og var
fyrsta útgáfan á rúss-
nesku, en siðan fylgdu
aðrar útgáfur á eftir
þýddar á fjöllesin tungu-
mál.
011 verk Solzhenitsyns eru
reyndar bönnuð i Sovétrikjunum.
Sjálfum var honum visað úr rit-
höfundasamtökunum sovézku ár-
ið 1969. Núna i herferðinni, sem
farin hefur verið gegn honum,
m.a. i lesendabréfum flokksmál-
gagnsins, Pravda, og viðar, hefur
hann verið kallaður liðhlaupi og
föðurlandssvikari.
Ekkert af þessu hefur megnað
að fæla menn frá þvi að lesa bæk-
ur hans.
Einu vandkvæðin, sem forn-
bókasalarnir og svartamarkaðs-
braskararnir i Moskvu hafa við
að striða, er að útvega nógu mörg
eintök af bókum hans til þess að
fullnægja eftirspurninni. Eftirlit-
ið er strangt, bæði við landamær-
in og i póstinum. En takist hins
vegar einhverjum að lauma bók
inn i landið, þá er svarta-
markaðsverðið himinhátt, marg-
falt raunvirði.
Fornsalarnir gera sér fulla
grein fyrir, þegar þeir bjóða sum-
ir hverjir bækur sinar til sölu á
gangstéttunum utan við gistihús-
in og bókaverzlanir i Moskvu, að
forboðnir ávextir bragðast bezt.
Bækur, sem stjórnin hefur for-
dæmt og bannað, hafa ávallt ver-
ið i efsta sölusætinu á bóka-
markaðnum siðasta áratúginn.
Eftir að bók Boris Pasternaks
„Doktor Zhivago” var gefin út á
ítaliu 1957, sögðu talsmenn
stjórnvalda i Sovétrikjunum, að
hann „stæði lægra en svin”, og
honum var hótað útskúfun. En
„Doktor Zhivago” þaut upp úr
Alexander Solzhenitsyn og
synirnir Ignati og Yermolai. —■
Hann er nú „jnetsölu-
bókar”-höfundur.
öllu valdi i sölu á svarta
markaðnum i Moskvu, þar til
framboðið var orðið svo mikið, að
braskarar fengu ekki orðið meira
fyrir bókina en nam venjulegu
búðarverði.
Hins vegar gera fornbókasalarn-
ir i Moskvu sér grein fyrir þvi, að
þvi fordæmdari sem bókin er og
eftirspurnin meiri, þeim mun
hærra verðs geta þeir krafizt.
Sumir þeirra gera ráð fyrir að fá
fimmtánfalt kaupverðið fyrir
„Archipelago Gulag”.
Þessir söluhákarlar velja sér
gjarnan stað til leita að viðskipta-
vinum einhvers staðar i grennd
við eina af bókaverzlunum rikis-
ins, einhverja þeirra, sem kemur
notuðum bókum aftur i verð. Þar
stöðva þeir viðskiptavini
verzlunarinnar, sem ýmist eru
komnir til að selja eða til að
kaupa eða til að fá bækur metnar
til fjár.
Braskararnir bjóða viðskipta-
vininum gjarnan hærra verð fyrir
bókina hans, heldur en hann gæti
fengið i fornbókabúðinni. Um leið
spyrja þeir oft, hvort viðkomandi
hafi fleiri bækur, sem hann gæti
hugsað sér að selja.
Vilji menn kaupa bók — hvort
sem um er að ræða dýrar erl.
bækur með myndum eða ræðu-
safn Stalins frá þvi fyrir 1938 — þá
eru sjaldnast nokkur vandkvæði á
þvi, svo framarlega sem menn
fást til að greiða sanngjarnt verð
fyrir þær. Svartamarkaðs-
braskarinn þarf bara að fá sima-
númerið og einhvern ákveðinn
tima til að hringja á. Þessum
simanúmerum er siðan venjulega
miðlað til fleiri slikra fornbóka-
sala um öll Sovétrikin, og þeir
kanna móinn hjá kollegum sinum
öðrum.
Auðvitað er þetta hrein og skær
forvitni, sem veldur þvi, að for-
boðnu bækurnar eru svona eftir-
sóttar. Þær, sem stjórnin for-
dæmir harðast, verða mesta
keppikeflið. Það er gamall
brandari, að faðir einn, sem gat
illa haldið syni sinum að lestri
hinna sigildu skálda, fékk einka-
ritara sinn til að fjölrita bækurn-
ar og smygla þeim snjáðum til
sonarins undir þvi yfirskini, að
þær væru gefnar út af einhverri
neðanjarðarstarfseminni og for-
boðnar. Varð drengurinn varla
rifinn upp frá lestri þeirra eftir
það.
Meðal þeirra höfunda, sem
mest eru eftirsóttir á bannaða
markaðnum, eru Isaak Babel,
rithöfundurinn frægi frá þriðja
áratugnum. Madeltam, skáldið,
sem hvarf i fangavinnubúðum, er
annar. Yuri Olasja, sem skrifaði i
hæðnistón um skrifstofubáknið,
er enn einn. Og Mitail Soszhtenko,
sem lýsti lifnaðarhætti Sovét-
borgara, er svo enn einn.
Þeir eiga það allir sameigin-
legt, að bækur þeirra seljast
drjúgt á svarta markaðnum.
Ilja Ehrenburg, sem starfaði
fyrir Stalin, en skrifaði siðan
gagnrýni á yfirboðarann sinn
fyrrverandi, er mjög vinsæl lesn-
ing. — Honum standa litið að baki
ýmsar bannaðar endurminningar
marskálka, á borð við Sjukov og
Rokossovski. Þar má finna atvik
úr heimsstyrjöldinni, sem hvergi
er að sjá i hinum opinberlega
viðurkenndu sögubókum.
Það er við þessa, sem bækur
Solzhenitsyn keppa, á svarta
markaðnum. En reynslan sýnir,
að hann ber þar stóran hlut frá
borði.