Vísir - 22.06.1974, Page 7

Vísir. Laugardagur 22. júni 1974
cTVIenningarmál
HEIMAHUSUM
KAMMERTÓNLEIKAR
Kjarvalsstaðir, 8., 16., og 19.
júni.
Það var skemmtileg hug-
mynd hjá forráðamönn-
um Listahátiðarinnar að
velja Kjarvalsstaði undir
kammertónleika.
(„Kammer"tónlist er
auðvitað ekkert annað en
dönskusletta, réttnefni á
islensku er stofutónlist).
Sjálft orðið stofutónlist
gefur til kynna tónverk
fyrir fáa hljóðfæraleik-
ara, oftast tvo til níu, og
nýtur sín þess vegna best
í stórri stofu eða litlum
sal. En hvað er stofutón-
list? Hvers vegna er hún
vinsæl, og þá sérstaklega
meðal hljóðfæraleikara.
Stofutónlist i sinni víðtækustu
merkingu, var til þegar á seinni
hluta miðalda. Til eru tónverk
frá þvi fyrir 1500, sem bera öll
helstu einkenni stofutónlistar,
eins og hún er i dag, þótt hún
hafi ekki verið samin sem slik.
Þá voru verkin ekki samin fyrir
ákveðin hljóðfæri, heldur flutt
af þeim hljóðfærum, sem voru
til staðar i það og það skiptið.
En eftir 1750 þá er það aðallega
hljóðfæratónlist og eitt hljóð-
færi, um hverja rödd. Þau hafa
yfirleitt öll jafn mikið að
„gera”, þ.e. ekkert hljóðfæri
sker sig útúr sem ,,sóló”-hljóð-
færi. Oft var stofutónlistin sam-
in til flutnings 1 heimahúsi af’
vinum og vandamönnum, eða
þá 1 setustofum heldra fólksins,
til skemmtunar gestum þeirra.
Var gestgjafinn oft meðal flytj-
enda, eins og til að sýna gestun-
um snilli sina.
Loftið og hljómurinn
Minni salurinn að Kjarvals-
stöðum var hólfaður þannig nið-
ur, að ætla mætti að um heldri
manna stofu væri að ræða,
a.m.k. að flatarmáli. Andrúms
loftið var þægilegt,náið sam-
band milli flytjenda og áheyr-
enda, lýsing góð og sætin sæmi-
leg. Fallegar og ekki fallegar
myndir, (eftir spiekk hvers og
eins sem á horfði), héngu I röð á
veggjunum, og var gott að hvíla
augun. frá sviðinu með þvi að
virða þær fyrir sér öðru hvoru.
En hvernig er hljómburð-
urinn?
Kjarvalsstaðir voru fyrst og
fremst reistir sem handverks-
listastaður, ekki sem hljóm-
leikastaður. Salurinn er mjög
dauður, nánast steindauður. Ef
setið var aftarlega 1 salnum, þá
var illt að greina milli hljóð-
færa, t.d. blásturshljóðfæra, og
ef um planó var að ræða með
öðrum hljóðfærum, var það
næstum undantekningarlaust of
sterkt. Ætla ég að „dýra vitleys-
an 1 loftinu”, ljósabúnaðurinn
mikli, sem ég bjóst alltaf hálft
i hvoru við að-fá I hausinn, hafi
gleypt hljóðið, þvi að litið
endurkast er i texplötunum,
sem eru notaðar i hann. Ég
heyrði einhvern tima að lista-
hátiðarmenn hefðu hugsað sér
að hafa báða hluta salarins opna
á meðan á tónleikunum stæði,
svo að hægt væri að ganga um á
meðan og skoða málverkin, sem
voru i hinum endanum, og njóta
þannig hvors tveggja, tónilistar
og myndlistar, i einu, en það
reyndist glapræði. Sérstaklega
Kjarvalsstaði á undan tónleik-
unum, i hléinu og á eftir til að
skoða þessa yfirgripsmiklu
myndlistarsýningu.
Hlaup og stökk
Stofutónleikarnir voru aðal-
vettvangur islenskrar tónlistar
á Listahátiðinni. Sex islensk
tónskáld áttu þar verk, og var
helmingur þeirra frumfluttur
a.m.k. á Isl. 8. júni var fyrri
helmingur tónleikanna helgaður
fslendingum, þrjú „gömul”
verk, eftir Jón Leifs, Hallgrim
Helgason og Jón Þórarinsson.
Björn Ólafsson lék af kunnáttu-
semi Prelúdium eftir Jón Leifs
og sónötu fyrir einleiksfiðlu eftir
Hallgrim.
Prelúdium er mikið verk, þótt
stutt sé og erfitt. Ekki likar
öllum jafn vel við tónlist Jóns,
en samt held ég, að hann sé
islenskastur allra Islenskra tón
skálda. Ekki er verkið fagurt
öruggur klarinettleikari, hefur
að visu ekki mjög fylltan tón, en
það kemur auðvitað með
reynslunni, og Gislier góður. Að
visu hefur hljómburðurinn
blekkt hann, og lék hann þvi
fullsterkt á köflum, þannig að
klarinettið hvarf oft, sérlega á
neðra tónsviðinu. Þeir áttu það
yfirleitt sammerkt, pianó-
leikararnir, að þeir léku of
sterkt. Andstæður Béla Bartoks
er skemmtilegt stykki, og var
það leikið af öryggi og leikgleði
af öllum þremur hljóðfæra-
leikurunum.
EFTIR JON
KRISTIN CORTEZ
Halldór Haraldsson.
á öðrum tónleikunum heyrðist
hærra en þolanlegt var I alls
konar skóbúnaði hinum megin
frá, og var það til mikils angurs.
A siðustu tónleikunum var búið
að læsa þeim hluta. óneitanlega
var gaman að geta gengið um
Einar Jóhannesson
eða skemmtilegt á að hlýða,
allavega ekki i fyrstu.
Fimmundin var gegnum gang-
andi i verkinu, upphafsstefið
angurvært, en er lengra leið á
verkið, fór leikurinn allur að æs-
ast. Þótti mér það orðið ærið
ómstritt, mikið um erfið hlaup
og stökk, og fannst mér stund-
um sem Björn hlypi aðeins of
langt. En það er alltaf erfitt að
ræða um verk, sem maður hefur
aldrei heyrt áður, verður þá að
láta tilfinninguna ráða með um-
sögn. En gaman væri að heyra
annan fiðlusnilling leika þetta
verk, þá fyrst fengist einhver
samanburður. Betur fannst mér
Birni takast I sónötu Hallgrims,
.það er mun aðgengilegra verk,
ljúft og áheyrilegt.
Sónata Jóns Þórarinssonar
fyrir klarinett og pianó var vel
leikin af Sigurði Snorrasyni og
Gisla Magnússyni. Sigurður er
Sigurður Snorrason
Okkar bestu menn
Fjölnir Stefánsson samdi dúó
fyrir óbó og klarinett i tilefni
Listahátiðar sem flutt var að
Kjarvalsstöðum. Verkið er vel
samið en skildi ósköp litið eftir
sig, nema að gaman var að
heyra og sjá ungan klarinettu-
leikara. Einar Jóhannesson.
Stóð hann sig með ágætum.
Seinni hluti þessara tónleika
var mun skemmtilegri en sá
fyrri. Stravinsky bar svo
sannarlega höfuð og herðar yfir
samtimamenn sina og marga
aðra. Halldór Haraldsson lék af
næstuin hnökralausri snilli
ástriðulausan Tangó og Sirkus-
polka. Gerðu þessi verk og leik-
ur Halldórs mikið til að lifga
upp á tónleikana og undirbúa
jarðveginn fyrir siðasta verkið,
sextett fyrir pianó og blásara-
kvintett eftir Poulenc. Miklar
andstæður eru i þvi, annars
vegar léttúð og gamansemi,
hins vegar alvara og þungi.
Einstaklega skemmtilegt og
ágætlega leikið, enda blásara-
kvintettinn skipaður okkar
bestu mönnum sinfóniunnar.
Halldór gætti vel að jafnvægi
pianósins og blásaranna, og
held ég að þetta hafi verið best
heppnaði flutningur stofutón-
leikanna. Fengu þeir óspart
klapp að launum. Á þessum
tónleikum var skóbúnaður list-
unnendanna i hinum enda salar-
ins til mikilla leiðinda.
Björn ólafsson
llla leikinn Brahms
Fyrsta verkið á efnisskránni
19. júni var Mánasilfur eftir
Skúla Halldórsson. Bjart, litið
og létt verk, alls óflókið. Var
leitt hve ósamstæðir flytjend-
urnir voru, skemmdi það
heildarsvip verksins nokkuð.
Heiti verksins á vel við, ég átti
ekki erfitt með að sjá fyrir mér
smágáróttan vatnsflöt litillar
tjarnar, og svei mér þá, ef ekki
voru þar álfar að leik.
Poem (ljóðkveðja) eftir Sig-
urð Egil Garðarsson þótti mér
ákaflega leiðinlegt verk, og
gamaldags var það lika. Verkið
er samið fyrir pianó og fiðlu og
lék höfundurinn á pianóið og
Robert Jennings á fiðlu.
Hvorugur lék vel.
Hljómburðurinn fór illa með
semballeik Helgu Ingólfsdóttur
i sembalkonsert Manuels de
Falla. Það heyrðist að visu, að
hún var að spila, en hvað, það
heyrðist oftast ekki. Það var
ekkert sérstakt við flutninginn á
þessu sérkennilega og skemmti-
lega verki. Hljóðfallið, sem er
sterkasta einkenni þess, varð
aldrei eins lifandi og magnað og
það ætti að vera, flytjendurnir
voru „ekki með á nótunum”.
„öldungurinn” i hópi
tónskdldanna var Jóhannes
Brahms. Trió i H-dúr op. 8 er
endurskoðað æskuverk, og
er jiað eina verkið, sem leikmað
ur i dag mundi kalla stofutón-
verk. Var leitt að heyra hve það
var illa leikið á köflum, var eins
og flytjendurnir væru eitthvað
miður sin, alla vega hefði mátt
ætla, að nýráðinn konsertmeist-
ari sinfóniunnar léki betur.
Rögnvaldur Sigurjónsson.
pianó, og Pétur Þorvaldson
celló, hafa sjaldan leikið verr i
min oyru. Var mikið a’yggis-
leysi i leik þeirra.
Það var enginn hljóðfæra-
leikari, sem sýndi sérstaka
snilli á þessum þremur stofu-
tónleikum. Halldór Haraldsson
var eiginlega sá eini, sem mér
fannst ekki leika „undir pari”,
hvað sem veldur, hvort sem
spilaþreytu sé farið að gæta eft-
ir veturinn, eða þá að verkin
hafi hreinlega ekki verið nógu
vel æfð.
Gaman og dapurt
Norræna húsið, 18. júnl:
Knut og Hanna-Kjersti Buen.
Það var bæði gaman og
um leið dálítið leiðinlegt
að hlusta á frændsystkin
okkar frá Noregi flytja
okkur gamla norska tón-
list og kveðskap. Gaman
að heyra hvað norðmenn
hafa gert til að endur-
vekja þjóðlegheitin, og
dapurlegt til þess að
hugsa hvað við íslending-
ar höfum ekki gert.
Þau hjónin eru vist margfald-
ir meistarar i sinum greinum,
hann á Harðangurs-fiðluna, og
hún i kveðskap. Gaman var aö
hlýða á þau, bæði ákaflega eðli-
leg og frjálsleg, og oft óskaði ég
þess að skilja norskuna aðeins
betur, textarnir fóru að mestu
fyrir ofan minn garð og neðan,
en kynningarnar komust samt
flestar til skila.
H a n n a - K j e r s ti hefur
skemmtilega rödd, háa og tæra,
að þvi er virtist óskólaða, alla-
vega söng hún ekki langt niðri i
hálsi eins og maður heyrir svo
oft hjá skóluðum söngkonum.
Dagskráin var vel upp sett,
kvæðin voru t.d. mátulega löng
eða stutt, þau enduðu alltaf þar
sem maður vildi láta þau enda.
Lögin voru ýmist um gleðileg
efni, eða sorgleg, ástarraunir,
eða barnagælur o.s.frv. Fór frú-
in mjög vel með sönginn; kynn-
ingu kvæðanna á undan, og svo
túlkun hennar nægði til skiln-
ings.
Knut Buen er sannkallaður
snillingur á Harðangurs-fiðl-
una. Þetta hljómmikla hljóð-
færi, sem er aðeins stærri en
lágfiðla, og með að mér sýndist
átta strengjum, fór vel i hönd-
unum á honum. Ég fór að skilja
betur, hvernig hægt var að leika
fyrir dansi með einni fiðlu, er ég
hlustaði á hann leika. Þar er
ekki verið að reyna að ná sem
mestum hraða á hljóðfærið,
aðalvandinn virðist vera i
hljómunum sem leiknir eru.
Hér virðist allt þjóðlegt vera
að hverfa. Ekki minnist ég þess
að minnst hafi verið á það i
sambandi við þjóðhátiðarárið,
að reyna ætti að endurvekja is-
lenska tvisönginn og rimurnar,
sem útlenskar tónlistarorða-
bækur segja, að lifi enn góðu lifi
á Islandi og hafi verið óbreytt i
600 ár. Það hefði t.d. verið gott
verkefni að vinna að endurút-
gáfu þjóðlagasafns sr. Bjarna
Þorsteinssonar. En þvi er ekki
að heilsa, við virðumst ekki eiga
listamenn á við norsku hjónin,
hvað þá að efnt sé til keppni i
þeim greinum. í dag köllum við
rómantisk lög, samin undir
þýskum eða dönskum áhrifum
„þjóðlög”, og tárumst yfir
þeim.
Hanna-Kjersti og Knut Buen
VÍSIR flytur helgar-
fréttirnar á mánu-
dögum. Degi fyrrenönnur dagblöð.
*—7 ‘ (gerisl áskrifendur)
FVrstur meó
fréttimax
vism