Vísir - 29.06.1974, Side 7

Vísir. Laugardagur 29. júni 1974. ■
7
cTVIenningarmál
HANDA HVERJUM?
Hverjir skyldu sækja
listahátið? Þeir eru
margir, svo mikið er að
minnsta kosti vist —
sextán þúsund aðgöngu-
miðar seldir fyrir tiu
milljónir króna, að sögn
forráðamanna, en þar
við bætast um það bil
átta þúsund gestir á
myndlistarsýningarnar
á listahátið. Þær hygg
ég að flestar hafi verið
opnar til þessa, þótt há-
tiðinni lyki sjálfri fyrir
viku, sýning Ninu
Tryggvadóttur i Lista-
safni verður opin viku af
júli, en stóra sýningin á
Kjarvalsstöðum fram i
miðjan ágúst.
Þetta er ein bragarbót, sem
oröib hefur á skipulagi listahátiö-
ar, en á hinum fyrri hátiöum var
listsyningum harðlega lokað um
leiö og hinir annasömu hátiðis-
dagar voru liðnir.
Eins og aðsóknartölurnar gefa
til kynna eru það aðrir atburðir
en listsýningar sem i svip sópa að
sér athygli og aðsókn á listahátið-
um. Þar fyrir væri fráleitt að
vanmeta þátt myndlistar i hátið-
arhaldinu, og hann mætti meira
að segja vera meiri. í ár var
þannig horfið frá þeim sið að
reisa einhvers staðar á almanna-
færi „skammtima-listaverk” i
tilefni listahátiðar. Hina fögru
og svipmiklu mynd Svavars
Guðnasonar sem hann málaði
vegna hátlðarinnar hafa ekki aðr-
ir séð en þeir sem sóttu sýningar
Þjóðleikhússins á hátiðinni. Þar
er henni fráleitt ætlað að vera til
frambúðar — hún hlýtur að verða
á einhverjum fjölförnum stað þar
sem myndin um leið nýtur sin vel
og betur en I leikhúsinu.
Þótt meira sé af öðru látið i svip
verða mikilsháttar listsýningar
sinum gestum áreiðanlega ekki
siður minnisverðar og lærdóms-
rikar en annað sem á hátiðinni
gerist. Svo var t.a.m. fyrir mig
um Munch-sýninguna á fyrstu
listahátið. Á annarri hátiðinni
efndi Listasafn tslands til eftir-
minnilegrar yfirlitssýningar yfir
verk Sigurjóns Ólafssonar, og i ár
er hinn sami þráður tekinn upp
með stórri sýningu á verkum
Ninu Tryggvadóttur.
Nina á
Þingvöllum.
Areiðanlega eru margir sem
muna yfirlitssýningu yfir verk
Nínu sem haldin var i Lista-
mannaskálanum fyrir tiu árum
eða svo: þar mátti skýrt sjá hve
mikill er hlutur hennar I sögu is-
lenskrar nútima-listar og sam-
hengið og þróunina i hennar eigin
verki. En vitaskuld er það miklu
stórfelldara ágrip af list hennar,
hinnar sömu sögu sem nú getur
að lita á listasafninu. Þar eru
meir en tvöhundruð myndir, allt
frá einhverri fyrstu til siðustu
myndar, sem eftir hana liggur.
Það er vitaskuld tilviljun að báð-
ar þessar myndir snúast um
þingvallastef, en yngsta myndin á
sýningunni, stórt og fjarska sér-
kennilegt oliumálverk frá árinu
1967, varð i fljótu bragði skoðaö
einhver hin eftirminnilegasta á
sýningunni. Stofnun Alþingis
nefnist þessi mynd, en gæti fyrir
mér allt eins heitið „landnám”
eða jafnvel „papar”. Þessi ein-
kennilega „sögu-mynd” er engan
veginn eina dæmi þess á sýning-
unni aö eftir hinn langa og fjöl-
skrúðuga abstrakt-kafla, sem
vafalaust verður talinn þunga-
miðjan i list Ninu Tryggvadóttur,
hafi fjölbreyttara myndefni og
tækni en áður vakið áhuga hennar
á seinni árum. En þetta er verk
sem nauðsyn ber til að Ilendist
hér heima. ,
Festan i fjölbreytni hennar er
annars það auðkenni sýningar-
innar sem ef til vill verður manni
hugstæðast. Uppistaðan 1 sýning-
unni er vitanlega oliumálverk
Ninu, frá hennar fyrstu fullveðja
myndum, um 1940, fram til hinna
stóru ljóðrænu og dramatisku
abstraktsjóna seinni áranna. En
þá sögu þekkja menn fyrir. Ef til
ir: sýningin er hin glæsilegasta
upprifjun og árétting þeirrar for-
tiðar sem komið hefur fyrir al-
menningssjónir.
Það kemur vitanlega lika fram
á Kjarvalsstöðum hversu skýr
eru skil nútimalistar og arfleiföar
eða leifa hinnar eldri myndlistar i
landinu, svo skýr að hér er um tvö
aögreind sýningarefni að ræða
sem ef til vill hefðu betur notíö sín
hvort I sinu lagi. Saga nútimalist-
ar er svo mikil fyrir sér að von-
laust er að gera gilt „yfirlit”
hennar I þvi formi sem hér er
haft. En á sýningunni er vitan-
Fyrri grein eftir
Ólaf Jónsson
Stofnun Alþingis, 1967 — mynd eftir Ninu Tryggvadóttur á yfirlitssýningu verka hennar I Listasafni ís-
iands. Ljósm. Bjarnleifur.
Hátið
fyrir hverja?
En hvað sem öðru liður hygg ég
að aösóknin sýni að ástæðulaust
hafi verið að óttast það að listahá-
tiðin yrði einhvers konar snobb-
hátið fámenns áhugahóps um list
og menntir. Það sýndi sig i þétt-
skipaðri Laugardalshöllinni á
hinum stóru tónleikum og full-
setnum salarkynnum i Háskóla-
bió og Norræna húsinu á söng-
skemmtunum, upplestrakvöldum
og tónleikum, að almennur áhugi
er á þvi sem fram fór á hátiðinni.
En þaðan af siður en það séu
penipgamenn i Reykjavik, verður
hinu haldið fram, að erlendir túr-
istar haldi hátiðinni uppi. I upp-
hafi munu menn hafa gert sér
vonir um verulega aðsókn ferða-
manna að listahátið, ef hún kæm-
ist á laggirnar til frambúðar, en
engar tölur hafa heyrst um miða-
sölu til ferðafólks það sem af er.
Vera má aö hátíðin komi með
timanum til að fá auglýsingagildi
fyrir ferðamenn og verði þar með
að einhverju marki til að örva
ferðamannastraum til landsins.
En áreiöanlega hefur hlutur er-
lendra gesta hingað til verið ó-
veruleguraf allri aðsókninni. Það
er almennur áhugi heimamanna
sjálfra sem er og verður undir-
staða hátiðarhaldsins.
Annaö mál er það að áreiðan-
lega mætti auka aðsókn innlendra
ferðamanna að listahátið I
Reykjavik frá þvi sem verið hef-
ur: með þvi að gefa fólki úti á
landi kost á hagkvæmum hóp-
ferðum gagngert til að sækja há-
tiðina. Areiðanlega væri þetta
hægt með góðum vilja og timan-
legri skipulagningu. Og óneitan-
lega kemur það stundum spánskt
fyrir á listahátið að sjá og heyra
erlenda snilldarmenn sem fluttir
eru hingað um langan veg með
ærnum tilkostnaði til að koma
fram aðeins einu sinni. 1 ýmsum
tilfellum hefði aðsókn liklega
hrokkið langt i tvær húsfyllir —
svo sem á jasskvöldi i Háskólabió
og ljóða- og söngskemmtun i Nor-
ræna húsinu i ár, en aðgöngumið-
ar seldust upp i skyndi á báðar
þessar skemmtanir.
En væri ekki hugsanlegt, úr þvi
gestir eru hingað komnir á annað
borð, að einnig væri hægt að fá þá
til að koma fram utan Reykjavik-
ur i leiðinni, og færa listahátið
með þeim hætti út um landið. Það
erfyrirhyggja og skipulag sem til
þarf.
vill verður sýningin enn eftirtak-
anlegri vegna fjölbreytninnar,
allra hinna minni verka á sýning-
unni i margskonar efni, svo
margra gullfallegra mynda i svo
skýru samhengi við hin stærri
verk og stórvirki málarans. Og
þetta er auðvitað sýning sem eng-
inn áhugamaður um myndlist má
láta fara framhjá sér.
Samhengi
og sagan
Þaö er annars skaði hve is-
lenskar bókmenntir um listir,
gagnrýni svo aö ekki sé talað um
rannsóknir myndlistar, eru enn
sem komið er fátæklegar. Þótt við
höfum eignast myndarleg drög að
sögu islenskrar nútlmalistar i
hinni stóru bók Björns Th.
Björnssonar hefur litið sem ekk-
ert verið skrifað um verk og sögu
einstakra myndlistarmanna ann-
að en misjafnlega vel orðaðar
tækifærisgreinar áhugamanna
um efnið. En I ferli og verkum
málara eins og t.a.m. Ninu
Tryggvadóttur eru umhugsunar-
og rannsóknarefni sem meira
skipta islenska nútlma-menningu
og menningarsögu en margt ann-
ao.
Nú tekur hver á eftir öðrum að
þjóöhátiðarsýningin á Kjarvals-
stöðum, Islensk myndlist I 1100
ár, sýni fram á „samhengið” I
sögu Islenskra lista. En þetta er
vitanlega tóm glósa. Myndlist I
nútimaskilningi orðsins hefst ekki
hér á landi fyrr en á eöa I lok sið-
ustu aldar og er sérstök og að-
greind frá sögu hinnar eldri
myndlistar i landinu. Hitt gerir
sýningin á Kjarvalsstöðum lýðum
ljóst, og sjálfsagt ljósara en verið
hefur, aðfyrr á öldum hefur verið
uppi I landinu furðu fjölskrúðug
myndlist og margskonar listiðn-
lega til að dreifa f jarska miklu og
fjölbreyttu dæmasafni islenskrar
myndlistar allt frá fyrstu mynd-
um frá öldinni sem leið fram til
nýlegs módernisma — i svo miklu
návigi að mikla hugarró og þolin-
mæði þarf til að gera sér gott af
myndunum á sýningunni, hverri
fyrir sig.
Um kostnað
og fyrirhöfn
Að þvi. hefur verið fundið,
minnir mig, að sýningin á Kjar-
valsstööum sé áhorfendum kostn-
aðarsöm — kosti ekki minna en
500 kr aö hafa full not af henni,
300 kr sýningarskrá, sem er
reyndar fallegt og fróðlegt rit, en
200 kr aðgangur að sýningunni
oftar en einu sinni. Og enginn
skoðar hana I einni ferð sér til
fullra nota. Þá er ekki gert ráð
fyrir þvi að menn þyrsti eða
svengi yfir listskoðun sinni og
vilji styrkja sig i gildaskála húss-
ins sem lika kostar sitt.
Er þetta mikið eða litið á viö
það sem menn verja til annarra
nota eða skemmtunar sér?
Minnsta kosti held ég að það verði
ekki kallað dýrt, hvað þá ofvirði,
þótt meira sé en gerist á venju-
legum sýningum. Ef ég hef skilið
fjárhagsdæmi listahátiðar rétt er
ætlunin að aðgangseyrir greiði
helming tilkostnaðar, eða rúm-
lega það, en hinn hlutinn sé
styrktarfé, einkum frá riki og bæ.
Er þetta eölilegt hlutfall? Um það
má sjálfsagt deila sitt á hvað, en
of mikill verður tilkostnaður há-
tiðarinnar þvi aðeins að hún dragi
fé frá annarri liststarfsemi i land-
inu, i annan tima — hvort heldur
væri úr vasa almennings eða op-
inberum sjóöum. En fyrir þvi að
svo sé hafa ekki sést nein fram-
bærileg rök.
ÞJÓÐHÁTÍÐ
í Reykjavík 1974
ÍÞRÓTTIR
Laugardagur 29. júni:
Laugardalsvöllur kl. 14:
Frjálsar Iþróttir
Skerjafjörður kl. 14:
Siglingar
Laugardalshöll kl. 17:
Fimleikasýning—Kl. 17,30 Lyftingar og Judo —Kl. 18,30.
Sveitaglima (Reykjavik—landið)
Sunnudagur 30. júni:
Grafarholt kl. 14:
Golfmót
Laugardalsvöllur kl. 14:
Knattspyrna (Reykjavik—landið)
Sundlaugarnar i Laugardal kl. 16:
Sundmót með þátttöku sundfólks frá Stokkhólmi
Mánudagur 1. júli:
Laugardalshöll kl. 17:
Badminton (Reykjavik—Þórshöfn) — Borðtennis
(Reykjavik—Þórshöfn) — Kl. 20 Körfuknattleikur
(Reykjavik —Helsinki) — Kl. 21,15 Handknattleikur
(Reykjavik—Oslo)
Þriðjudagur 2. júli:
Sundlaugarnar i Laugardal kl. 19.
Sundmót — Gestir frá Stokkhólmi
Laugardalshöll kl. 18,30:
Blak (Reykjavik—landið) — Kl. 20 Körfuknattleikur
(Reykjavik—Helsinki) — Kl. 21,15 Handknattleikur
(Reykjavik—Oslo)
Laugardalsvöllur kl. 19:
Knattspyrna (Reykjavik—landið) II. flokkur