Tíminn - 16.02.1966, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 16. febrúar 1966
r—■ ....... ■■■
TÍMINN

Fólk flest þykist cta aðeir.s
þann mat, sem því þykir góður.
Meira sannmæli mundi þó vera.
að fólki þykir allur sá matur
góður, sem það hefur vanizt á
að leggja sér til munns. Upp
eldishættir og þjóðfélags, efna
hagur, fjölskyldulíf, trúarbrögð,
atvinna og metorð, allt þetta
stuðlar að því að ákveða matar
venjur okkar, að því er segir í
nýlegri ritgerð eftir næringar
sérfræðinga Matvæla- og land
búnaðarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna.
Bretum er það nálega heil
agt mál að fá kalkúna, kjötköku
og búðing á jólunum, Banda-
ríkjamenn geta ekki hugsað sér
Þakkargjörðardag án kalkúna
og tröllaeplistertu. Eða hvað
segjum við, ef ekki væri boðið
upp á sfcötu á Þorláksmessu og
hangikjöt á jólum?
Fáfræði, hleypidómar, tor
tryggni og misskilningur hafa
ráðið miklu um það, hvort fólk
vill leggja sér eina eða aðra
:egund til munns eða telur hana
Hér sést eldamennska í Persíu, eins og hún tíðkast enn í dag víða í þessu stórveldi fornaldarinnar.
Vanafesta, trú
ráða miklu um
og hindurvitni
mataræði fólks
hreint óæti. Til að mynda tók
það íra ein fimmtíu ár að fall
ast á að rækta kartöflur og láta
þær tilheyra daglegri máltið
sinni. Og í Englandi, spm hef
ur þó löngum verið tiltölulega
vei og skynsamlega ræktað
land, leið hálf þriðja öld unz
kartöflur voru teknar í tölu
matvælategunda, þær voru áð-
ur taldar eitraðar.
Miklu skemmra er síðan töm
atar urðu taldir til grænmetis
tegunda á matborði alls þorra
fólks í ýmsum löndum, þar
sem samskonar hindurvitni og
hleyptidómar voru á lofti gegn
þeim sem kartöflum. Frans-
mönnum þykja sniglar ósköp
ljúffengir, en mundi hrylla við,
væri þeim boðið upp á skelli
bjöllur, sem Nígeríumenn telja
hnossgæti. Fyrr á öldum voru
söl tæpast talin mannamatur
hér á landi, og til skamms tíma
mátti fól'k hérléndis ékki hugsá
til þess að leggja sér til munns
krabba, humar eða rækjur,
sem eignast nú æ fleiri aðdá
endur, og hvernig yrði íslend
ingum við, væru þeim færðar ó
diski marflær eða önnur álíka

Ekki er ýkjalangt síðan ýmsar svokallaðar menningarþióðir tðldu
kartöflur fremur skepnumat en manna, og sumar þjóðir vilja heldur
svelta en leggja sér hveitimat, kjöt eða fiskmeti til munns.
kvikindi, hundar, kettir og mýs,
sem mörgum þykja herramanns
matur í Austurlöndum. Eins
fussa flestir útlendingar við,
þegar þeir finna lykt af há-
karli eins og hann er hér verk
aður, eða kæstri skötu eða
grásleppu, jafnvel hangikjöti,
og: dettur þeim sízt af pllu : í.
húg að leggja sér slíkt tii
irtunns. Súrsaðir hrútspungar
þykja þeim aftur á móti góðir
— þangað til þeir fá að vita,
hvað það er. Eins er um við-
brögð margra hér gagnvart
hrossakjöti.
En hvað sem því líður, þa er
víst um það, að fátt fólk legg
ur einungis mælikvarða næring
argildis á matartegundir, ótrú
lega fáir meta mat eftir því
fyrst og fremst. Mörgum er
máítið fagurfræðilegt atriði, og
enn fleira fólki er hún þó
líkamleg stundaránægja.
Viðhorf fólks gagnvart dýr
um, sem það umgengst mikið,
hefur ósjaldan áhrif á það, á
hverju það matast. Víðsvegar
í Afríku og Indlandi er litið á
kýr sem sérstaka fjölskylduvini,
og komið er fram við þær sem
ættingja. í Indlandi er alls ekki
liðið, að kú sé slátrað. í Afríku
er litið á kúaslátrun sem helgi
athöfn eða hátíðlegan viðburð,
og éti fólk kjötið af þeim, er
alls ekki ætlast til að litið sé
svo á, að það sé partur af venju
legri máltíð til að nærast af.
heldur hluti af helgiathöfn
Þeir sem halda vilja að fólKi
þeim mat, sem verulegt næring
argildi hefur, eiga ósjaldan viö
ramman reip að draga, verða að
berjast við fáfræði og kerlinga
bæfcur, og þó enn oftar vana-
festu fólks og trúarlegar grill-
ur. Stundum verður andstaða
gegn matartegundum öldungis
fáránleg. svo þeir standa ráð-
þrota. sem koma fólki til hjálp
ar í neyð. Nægir að nefna það
sem kom fyrir í Bengal, þegar
þar kom upp hungursneyð.
vegna uppskerubrests á brís
grjónum. Var þá útvegað iiveiti
i stað hrísgrjóna. en fjölmargir
hinna sveltandi Bengalbúa höfn
uðu því. Sumir töldu það of
hart til að hægt væri að elda
það, ómeltanlegt, .þeir höfðu
hreint og beint enga trú á
hveiti sem matartegund. Margir
kusu heldur að verða hungur
morða en leggja sér hveiti til
munns. í Þýzkalandi eftir
heimsstyrjöldina síðari var
erfitt að fá margt banhungrað
‘ $lk:<til að éta irtaís þ^r, éð það
væri skepnumatur en ekki
manna.
Trúarbrögðin eiga ólitinn
þátt í að skapa matarvenjur
fólks. Fjölmargir Gyðingar taka
ekki í mál að éta svínakjöt,
einungis af trúarlegum ástæð
um. í Indlandi, sem hefur um
þriðjung nautgripa í veröldinni
leggur aðeins fjórðungur íbú-
anna sér kjöt til munns, sum-
part af fjárhagslegum ástæðum,
en fyrst og fremst vegna þess,
að nautgripir eru taldir til
helgra dýra.
Næringarfræðingar verða að
beita ýmsum brögðum til að fá
fólk til að neyta fæðu, sem trú
arlegar eða þjóðvenjur eða
hindurvitni af ýmsu tagi banna
því að leggja sér til munns,
og verða þeir þá oft að leita
aðstoðar mannfræðinga, vélags
fræðinga og sálfræðinga, og
tekst þetta stundum með því
að fara í kringum trú og venj-
ur fólksins í stað þess að
brjóta þær alveg niður.
Næringarsérfræðingar hafa
„búið til“ rétti með líku bragði
og hefðbundnir réttir næringar
snauðir, sem ýmsar þjóðir hafa
vanið sig á, og sannfært þær
um að taka þá í staðinn.
„Incaparina" nefnist einn
slíkra protein-ríkra rétta, sam
settur úr maís, sorghum, baðm-
ullarfræmjöli, þurrkuðum
sveppum og tilbúnu A-fjörefni,
sem innleiddur hefur verið i
máltíðir skólabarna í Mið-Amer
íku, einungis vegna þess ,að
að hægt er að bera hann á borð
í stað mjölgrautsins „atole",
sem fólki þar þykir svo lystauk
andi og ljúffengur, en skortir
næringarefniv Það tók vísinda
Framhaia a r J4

Yfirmatsveinar i alþjóðlegum gildaskátum verSa að þekkja vel tll
matarvenja hinna ýmsu þjóða til að geta þóknazt öllum gcstum, er aS
garði ber.
v