Tíminn - 16.02.1966, Blaðsíða 11

MIÐVIKUDAGUR 16. febrúar 1966
TÍMINN
ARABÍU LAWRENCE
ANTHONY NUTTING
74
Aðal gagnrýnendur hans hafa talið sig finna sannanir fyrir
því að allt verkið sé byggt á hrikalegri lygi og draga þá
ályktun af ófáum mótsagnakenndum staðhæfingum sem birt
ast í bókinni. Lawrence á sjálfur nokkurn þátt í þessu, hann
virðist hafa haldið fram skoðunum sem ekki gátu staðist um
efni bókarinnar. Hann segir í skrifum, sem voru gefin út eft
ir lát hans: „Mér fannst það söguleg nauðsyn að segja söguna
eins og mér fannst hún gerast, og ég hef ef til vill verið
einn um það í her Feisals að láta frásögnina bera keim
þess sem okkur fannst og við vonuðumst eftir og reyndum.“
Hann heldur síðan áfram:“ Ég tók að hylma yfir ýmsar stað-
reyndir í skýrslum mínum og taldi Arabana sem hlut áttu að
máli að gera slíkt hið sama. í þessari bók ætla ég einnig
í lokin að dæma um hvað segja skuli.“ Hann lét liggja að
því við Meinertzhagen ofursta að bókin væri byggð á lygúm,
en þar eð hann væri orðinn þjóðsagnapersóna yrði hann að
hegða sér eftir því.
Allir þeir, sem áttu þátt að uppreisninni og voru nánir
Lawrence, fengu fyrstu gerð bókarinnar senda, og enginn
þeirra lét í Ijósi gagnrýni á sannleiksgildi hennar. Slík af-
staða gerir að engu allar árásir.
Það er enginn vafi á því, að Lawrence hirti ekki um að
tína allt til og sleppti gjarnan því sem ekki kom heim við
lokaniðurstöður hans. Hann minnist lítið á hernaðarlegan þátt
Breta og Frakka í baráttunni gegn Tyrkjum og arabísku upp-
reisninni. Þeir, sem ekki vita betur gætu ætlað að Arabar
hafi þegið litla hjálp, nema gull og nokkrar fallbyssur. Hann
nefnir ekki nákvæmlega hverju Bretar lofuðu Hússein og
gefur í skyn að þeir hafi svikið meira en raun var. Síðar
viðurkenndi Lawrenec þessar staðreyndir, þótt hann hafi ekki
áttað sig á þeim sem skyldi þegar hann skrifaði bókina.
En ..Lawrence setti saman bók um uppreisn Araba og
þátt sinn í þeirri uppreisn, hann var ekki að skrifa hlut-
læga sögu um styrjöldina í Austurlöndum nær. Það var
ekki einungis að hann væri að rekja atburðarás, hann hafði
málstað að verja og þerjast fyrir. Athugasemd hans við
Meinertzhagen verður að skiljast á Þá leið að hann hafi
haft hina mestu ömun á því að vera þjóðsagnapersóna og
hetja í annarra augum. Þótt kenni nokkurs ósamræmis í rit-
inu, stafar það af því að hann lýsir ástandinu og hugsun-
um sínum á hverjum tíma og það vár breytilegt, þetta ósam-
ræmi stafar því að hann segir sannleikann, en ekki af ósann-
sögli. Lawrence var sjálfur mótsagnakenndur og minningar
hans eru aðeins spegill þess. A.J. Villars segir:
„Öll list grundvallast á sannleika. Lawrence var of mikill
listamaður til að komast hjá því að segja sannleikann,
þegar hann reynir að hylja eitthvað, endar það alltaf með
því að hann segir sannleikann ...
Lawrence dregur upp smæð sína og hjálparleysi við bak-
svið hinnar marglitu og síhvikulu sögu, sem hann átti þátt
í að móta. Lesandi bókar hans les þar frásögn, sem er
annað og meira en frásögn blaðamanns um gang styrjaldar.
Þarna er að finna kafla, sem virðast margunnir og slípaðir
og svo hrynur list hans niður í að vera klaufaleg skrípamynd
í næsta kafla. Þarna eru kaflar um veikleika allrar mann-
legrar viðleitni, sem hrífa lesandann með einfaldri og íburð-
arlausri frásögn án allra stílsbragða og orðskrúðs. Hann
skildi félaga sína og hafði kjark til þess að skrifa allt nið- I
ur, sem hann sá og reyndi og hann er svo mikill listamaður I
orðsins, að blaðsíðurnar lifna.
Lawrence getur þess að hann hafi alltaf þráð að geta
tjáð sig, og hann gerir það með ágætum í bók sinni, sem.
annar mikill listamaður orðsins, Winston Churchill, telur
að beri með sér aðalsmark listar og manns.
31.
Hermaður.
Áður en Lawrence gekk í flugherinn tók hann sér nafnið
John Hume Ross. Þessi nafnaskipti fóru ekki löglega fram,
hann gerði þetta af tveimur ástæðum, önnur var sú, að
hann vildi brjóta blað í lífi sínu og hefja nýtt líf og öðru-
vísi gat hann illa gengið í herinn, eins og kom siðar á dag-
inn, var flugherinn ekki fíkinn í þjóðsggnapersónu,: -
Hann vildi gleyma stríðinu. og honum fannst að Kairó ráð-
stefnan væri endahnúturinn á þeim málefnum, sem hann
hafði barizt fyrir. Feisal hafnaði í írak og Abdulla í Trans-
jórdaníu, og þótt vinir Abdulla hefðu ekki sömu skoðun
C The New Amerlcan Llbrarv
UNDIR
36
Nigel hafði snúið sér frá henni.
Hún fann vonbrigði hans og stolt.
Og einmitt þetta aðskildi þau nú.
Stolt hans.
— Ef ég hef sært þig, bið ég
þig að fyrirgefa, Nigel, sagði
hún hljóðlega. En trúðu mér, það
var dásamlegast af öllu að fá að
heyra rödd þína.
— En ekki nógu dásamlegt.
Skelfingin um að ég kæmi upp
um þig, og eyðilegði öll þín
klóklegu ráð, var þyngri á metun
um.
— Hefurðu nokkrun tíma flog-
ið þúsundir mílna og gengið inn
í ókunnugt hús til þess eins að
flækjast‘inn í morðmál?
— Ég hef sagt, það hlýtur að
vera voðalegt fyrir þig! En það
kemur ekki þessu máli við. Þegar
þú gerðir þínar áætlanir, hafð-
irðu ekki hugmynd um, hvað í
vændum var. Svik þín og Ash-
lyn morðið eru tveir óskyldir hlut
ir. Hann sneri sér að henni og
horfði fast í augu henni: í ham-
ingju bænum Vonnie, ég er Nigeb
Við sögðumst elska hvort annað,
þegar við vorum saman i Vancou-
ver!
— Og þú fórst. Ég veit, hvað
FÖLSKU
ANNE
kom fyrir þig. En ég vissi það
ekki þá. Þær vikur, sem á eftir
komu hugsaði ég — þú veizt vel
hvað ég hugsaði. Ég reyndi að
útiloka þig úr huga mínum, ég
vonaði að ég gæti einhvern tíma
gleymt þér, eða að minnsta kosti
mér tækist að hugsa um þig, án
þess að finna til sárinda. Það er
hið eina, sem kona getur gert, þeg
ar maður segist elska hana og
hverfur síðan þegjandi og hljóða-
laust.
— Og þess vegna — Vonnie?
— Þess vegna var það heimsku
legt af þér að láta mig ekki vita,
að þú hefðir slasazt — þú treyst-
ir ekki ást minni. Þú hélzt að hún
væri ekki nógu sjerk til að bera
hvað sem væri. Ég hegðaði mér
heimskulega í símanum — af allt
annarri ástæðu. Vegna þess, að
ég gat ekki fundið neitt til að
segja við þig. Við höfum bæði
hegðað okkur heimskulega, Nigel
— bæði þú og ég —
— En ég hef ekki blekkt neinn.
Ég efast um, að ég hafi nokkuð
kynnzt þér þessar tvær vikur í
Vancouver? Eða varstu að leika
þá?
— Þú neitar að trúa, að maður
geti gert vitleysu í góðu skyni,
ekki satt? sagði hún þreytulega.
FLAGGI
MAYBURY
— Trúa? Ég veit ekki, hverju
ég á að trúa, þegar þú ert annars
vegar!
Það var vonlaust fyrir hana,
að búast við, að þau gætu fundið
nokkra lausn saman. Örvænting
og þreyta heltók hana, hún varð
að beita sig hörku til að hrópa
ekki upp yfir sig.
— Allt í lagi, sagði hún að lok-
um hásri röddu. Þú getur ekki
skilið mig, og þú vilt ekki hverfa
frá þeirri skoðun, að ég sé svik-
ari og lygari. Þá er víst ekki meira
að segja.
— Ekki meira að segja? Ó, jú,
reyndar.
— Kannski, sagði hún hálf-
kæfðri röddu, langar þig til að
fara til Joss Ashlyn og segja hon-
um allt af létta. Kannski þér létti
við það?
— Hafðu engar áhyggjur af
mér. Þú getur verið róleg. Ég
ska! ekki angra þig.
— En þú getur ekki skilið og
fyrirgefið?
— Þetta er svo andstyggilegt,
að ég fyllist viðbjóði, sagði hann
æðislega
— En hvað þú ert réttsýnn!
sagði hún hæðnislega til þess að
særa hann.
— Það hlýtur að vera stórkost-
legt að vita sig jafn göfugan og
ærlegan að þú hafir efni á að
leika guð almáttugan. Hún vafði
kápunni að sér og stóð upp.
í sömu andrá stóð Nigel fyrir
framan hana. FingUT hans
klemmdu um handlegg hennar.
— Hversu lehgi var það, sem
þú segist ætla að halda þessum
svikaleik áfram? sagði hann.
— Einn mánuð. Mánuð af heilli
ævi! Svo fer ég aftur til Kanada
og Joss Ashlyn verður hamingju-
samur og ég vona, að Myra verði
trúlofuð Brad. Þá verða allir
hamingjusamir. Meira að segja ég
bætti hún þrjózkulega við — verð
hamingjusöm vegna þess, sem ég
gerði.
— Bjáninn þinn. Hann hristi
hana til.
Hún færði sig frá honum.
— Það er smekksatriði, sagði
hún rólega. Ég er hvorki vond
né heimsk i mínum augum.
Hvað svo sem er skoðun ann-
arra, þá er það samvizka manns
sjálfs, sem ræður úrslitum.
— Hefur þér ekki dottið í hug,
að þetta getur komizt upp löngu
áður en mánuðurinn er liðinn?
hrópaði hann. Það getur eitt-
hvað gerzt — án þess að vita
af þvi geta þér orðið á mistök,
svo að allt komist upp? Hvar
stendurðu þá? Hvernig fer þá um
hamingju Joss Ashlyn og Myru?
— Það kemur ekkert fyrir. sem
eyðileggur hana. Ég mun vera
varkár
— Þvi trúi ég mátulega, sagði
hann reiðilega. Þú gleymir því að
þú ert óbeinlínis undir eftirliti
lögregiunnar. vegna morðsins,
sem framið var í húsinu. Þú getur
11
ekki ímyndað þér, hvað þeir eru
snjallir að grafast fyrir um allt,
hvort sem það kemur málinu við
eða ekki.
Vonnie fann, að ef hún yrði
hér lengur, mundi hún missa vald
á sér. Þá myndi Nigel hugsa:
Tár — síðasta bragð konunnar.
Það myndi ekki hjálpa henni. Án
skilnings var ástin blekking ein.
Hún snerist á hæli og hljóp
á brott. Hún varð að komast frá
honum. Hún hafði ekki hug-
mynd um, hvort Nigel horfði á
eftir henni. Eins og í blindni
þaut hún út úr garðinum og eftir
götunni.
Hún þeyttist upp tröppurnar og
hringdi bjöllunni skjálfandi
hendi.
Fenella kom strax til dyra.
Hún lyfti brúnum.
— Varstu á flótta frá blaðaljós
myndara?
Vonnie hallaði sér að veggnum
og hristi höfuðið.
— Hvað er þá að? Þú skelfur
eins og lauf í vindi! Myra, hvað
hefur skelft þig svona? Var ráð-
izt á þig í garðinum?
Vonnie hætti á að segja sann-
leikann.'
— Það var kunningi minn frá
Kanada. sem kom hingað. Við fór
ÚTVARPIÐ
í dag
MlSvlkud. 16. febrúar.
7.00 Morgunútvarp. 12.00 Há-
deeisútvarp 'S.oo Við vinnuna:
I Tónleikar.
14.40 Við seo
I heima sitjum.
Sigríður Thorlacius les skáidsög
una „Þei, hann hlustar" eftir
Sumner Locke Elliof (14) .'5.00
16.00 Síðdegisútvarp 17.20 Fram
burðarkennsla esperanto og
spænsku 17.40 Þmgfréttir 18.
00 ^tvarpssaga barnanna: .Flótt
tpp.“ efttr Constance Savery
Rúna Gísladóttii les eigtn þýð
tngu (2) 18.20 Veðurfregnir 18.
30 Tónleikar 19.30 STéttir 20.00
Daglegt mál Arni Böðvcrsson
flytur þáttinn. 20.05 Efst á baugi.
20.35 Raddlr lækna vrunnar Bier
ing talar um mataræði bama.
21.00 Cög unga fólksins Gerður
Guðmundsdóttir kynnir 22.00
Fréttir og veðurfregnir. Lestur
Passiusálma '8> 22.20 „Nótt aUra
nótta“ smásaga eftir Oddnýju
Guðmundsdóttur. Flosi Ólalsson
leikari les. 22.45 Tónverk eftir
Béla Bartók: 23.30 Dagskrárlok.
Fimmtudagur 17. febrúar
7.00 Morgunútvarp 12.00 Hádegis
útvarp. 13.00 Á frivaktinni Eydís
Eyþórsdóttir stjórnar óskalaga-
þætti fyrir sjómenn. 14.40 Við,
I sem, heima
I sitjum. 15.00
1 Miðdegis-
útvarp 16.00 Síðdegisútvarp. 18.00
Segðu mér sögu. Bergþóra
Gústafsdóttir og Sigriður Gunn
laugsdóttir stjórna. 18.20 Veður
frégnir 18.30 Tónleikar 19.30
Fréttir. 20.00 Daglegt mál Árni
Böðvarsson flytur þáttinn. 20.05
Tónleikar í útvarpssal: Samleiiur
á flautu og píanó. Jón Heimir
Sigurjónsson og Ólafur Vigmr
Albertsson leika. 20.20 Bréf tU
Bænda og neytenda. Árni G. Ey-
lands flytur síðara hluta erindis
síns. 20.55 „Khamma“ balletttón
list eftir Debussy. 21.15 Bóka-
spjall Njörður P. Njarðvik cand.
mag. stj. 20.50 Kórsöngur: Det
Norske Soiistkor syngur andleg
lög. 22.00 Fréttir og veðurfregnir
22.20 Húsfrú Þórdís. Séra Gunn
ar Árnason les söguþátt eftir
Magnús Björnsson frá Syðra-
HóU (2) 22.40 Djassþáttur:
Django Jón MúU Árnason kynnir.
23.15 Bridgeþáttur. HaUur Símon
arsson flytur. 23.40 Dagskrárlok.
morgun