Tíminn - 16.02.1966, Blaðsíða 8

MIÐVIKUDAGUR 16. febrúar 1966
8_______________________________TÍMINN
Þórarinn frá Steintúni:
OPID BREF TIL AL-
ÞINGIS ÍSL ENDINGA
Áður var það svo, að hreppar
og sýsliur önnuðust um og kost-
uðu að miklu leyti, vegagerð í
hreppunum -- annarra en þjóðvega.
Eg þekki þetta vel þegar ég var
búsettur í sveit og hafði þá um
skeið nokkur aískipti af þessu
á sýslufundum Norður-Múlasýslu.
Alltaf var af litlu að taka, en þó
reynt að miða í áttina með ný-
byggingu og viðhaldi í þessum
vegum og skipt á milli hreppa
og bæja innan þeirra eftir beztu
manna vfirsýn. — Þetta kom því
nokkuð jafnt niður, þar sem
staðþekkingin var fyrir hendi og
ekki man ég til þess að teljandi
óánægja yrði út af þessari skipt
ingu. Nú x seinni tíð hafa orðið
meðal annars tvær breytingar á
vegalögunum: Önnur er sú. að
nú mun ríkið leggja sýslunum
hlutfallslega meira tii veganna,
hin, að vegir innan hreppanna,
sem eru 2 km eða meira og 3 á-
búendur eða fleiri hafa not af,
voru teknir inn á þjóðvegi. Um
fyrra atriðið er allt gott að segja,
en hið síðara hefir verkað hörmu
lega og alveg öfugt við tilgang-
inn, eins og sýnt verður. Þessir
tveggja kílómetra vegir f sýslun
um, haH að minnsta kosti víða
hlotið sama hlutskipti og óhreinu
börnin hennar Evu. — Enginn
vill kannast við þá, eða neitf fyr i
ir þá gera
Eg ætla nú að taka dæmi þar
sem ég er kunnugur. — í sumar
skrapp ég austur í Skeggjastaða
hrepp í Norður-Múlasýslu, og
komst ekki hjá því að sjá hvernig
ástatt et um þelta þar
Þar eru tveir vegir, sem urðu
svo ólánsamir að lenda inn á þetta
ríkisframfæri — Steintúnsvegur
og Gunnarsstaðavegur ( nafninu
á Gunnarsstöðum hefir að vísu
nú verið breytl þar eru nú 3
nýbýli Veðramot 1 og II og
Hölkná) Að Steintúni er ca.
þrlggja kortera gangur frá þorp
inu í Höfn við Bakkafjörð. Digra
nesvitinn er rétt við túnið í Stein
túni og bændui par hafa gætt
hans, þar á meðai ég í 12 ár, Með
an sýslar. hafði með þennan veg
að gera var taisvert gert t'yrir
hann, en síðan hefir hann eitt-
hvað verið heflaður. — Vegurinn
er slæmui á köflum, en hann
mætti laga án mikils kostnaðar
þar sem hann ei nokkuð á h'i.*5u
undiriagi víðast hvar
Jörðin Steintun hefir verið
byggð upp og tún aukið mikið.
Jörðin er góð sauðjörð auk
hlunninda ai sjó Gunnarsstaðir
standa nokkuð frá sjó en eru frá
bærlega góð sauðjörð, auk þess
sem hún á noskuð land að sjó.
sem var keypt og lagt undir aðal-
jörðina Á jörðinni hafa verið
reist 2 vönduð cteinhús auk úti-
1 húsa og það alij gerl f, sarnráði
i við nýbýlasjóð Þarna búa nu -f
systur ásamt monnum sínum og
börnum flestum ungum (Dæt
ur Ásgeirs Torfasonar, sem bjó
þar áður). Þetfa er allt hörku-
duglegt fólk og vel gert og vill
vera barna.
Vegurinn frá aðalveginum að
bænum er mest ruðningur, sem
er hálf og alófær, þegar hann
biotnar og auk þess er slæmur
lækur eða á, á ieiðinni og auðvit
að er hún óbrúuð.
A þeirn vegum Skeggjastaða
hreppi. sem sýslar sér um hefir
árlega eitthvað verið unnið að ný-
byggingum og viðhaldi, en þessir
tveir ríkisvegir algerlega orðið
útundan (nema kannski eitthvað
heflaðir Nýbygging á vegum í
Skeggjast.hr. hefir að ég bezt veit
engin verið síðan 1959 (á Sand-
víkurheiði hefir verið unnið Vopna
fjarðarmegin) Það stoðar lítið
þó eitthvað sé verið að reyna að
hefla bessa vegi, sem eru í hálf
gerðu foraði óundirbyggðir og
með iitlum ofaníburði Hvað á
nú fólkið sem býr á þessum jörð
um að gera? flytja eða hvað. Fara
á mölina Það situr á meðan sætt
er, en þetta getur ekki farið
nema á einn veg ef ekki verður
bætt hér um
Eg tek þessi dæmi vegna kunn
ugleika þarna. en ég er alveg
viss um að þessu er líkt farið
um alxt land - Það er efláust
að þarTu hefii iöggjafanum orðið
á glappaskot. þótt gert hafi verið
MINNING
Guðmundur Kristjánsson
bóndi, Núpi Öxarfirði
Hann var fæddur á Víkingavatni
í Kelduhverfi 1. júní 1884 og lézt
18. des. s.l. á sjúkrahúsi í Reykja-
vík, rúmlega hálfnaður annað ár-
ið yfir áttrætt. Foreldrar hans
voru Kristján Kristjánsson bóndi
á Víkingavatni og kona hans Jón-
ína Þórarinsdóttir. Stóðu að hon-
um ættir fjölmennar í héraði og
víðar: Víkingavatnsætt, Hallbjarn-
arstaðaætt, Kjarnaætt, Skíða-Gunn
arsætt o. fí.
Þórarinn faðir Jónínu var
Björnsson, Þórarinssonar, Pálsson
ar, en allir voru þessir langfeðgar
bændur á Víkingavatni. Var og
kona Páls upprunnin á Vikinga-
vatni en faðir hans var Arngrímur
6ýslumaður á Litlu-Laugum, Sig
urðsson, Hrólfssonar (sterka). En
móðir Jónínu var Guðrún Árna-
dóttir bónda Brynjólfssonar bónda
á Gamla-Hóli á Hólsfjöllum.
Kristján faðir Kristjáns bónda á
Víkingavatni var einnig bóndi þar
en áður i Ærlækjarseli í sömu
sveit. Hann var sonur Áma, er
fyrstu> þyggði á Arnanesi, Þórð-
arsonar bónda á Kjarna í Eyja-
firði Pálssonar. Kona Kristjáns
Árnasonar og móðir Kristjáns
Kristjánssonar á Víkingavatni var
Sigurveig Guðmundsdóttir bónda
Árnasonar í Ærlækjarseli og Konu
hans Ólafar Sveinsdóttur frá Hall
bjarnarstöðum. — Kona Þórðar á
Kjarna var Björg systir Björns
Halldórssonar prófasts í Garði í
Kelduhverfi föður s_r. Halldórs í
Sauðanesi. Kona Árna í Axna-
nesi var Jóhanna Gunnarsdóttir
bónda á Ærlæk .
Guðmundur Kristjánsson ólst
upp hjá foreldrum sínum á Vík-
ingavatni og gerðist síðan, er
hann hafði aldur til, bóndi þar
ásamt bróður sínum. f æsku naut
hann, eins og fleiri þar um slóðir,
nokkurrar tilsagnar hjá hinum
kunna alþýðufræðara Guðmundi
Hjaltasyni, mun hafa átt auðvelt
með nám, skrifaði góða hönd og
var sýnt um ritmál. Varð og vel
læs á Norðurlandamál. Hann,
kvæntist árið 1914 Björgu Indriða-
dóttur bónda I Keldunesi, ísaks
sonar, en missti hana árið 192^
Þrjú börn þeirra eru á lífi og bú»
sett í Reykjavík, Jónína handa-
Framhald á bls. 12
Maupassant - áhrifamesti
smásagnahöfundur 19. aldar
Áhrifamesti smásagnahöfund-
ur 19. aldar f Evrópu var
Maupassant. Hann hét fullu
nafni Henry René Albert Guy
de Maupassant og fæddist 1850
í Miromesnil höll skammt frá
Dieppe þann 5. ágúst. Móðir
hans flutti frá manni sínum og
Maupassant elzt upp með henni
á búgarði hennar „Les Vergu
ies“ í Normandí. Þar kynnist
hann sveitalífinu og á æsku
sína með börnum bænda og
sjómanna héraðsins. Hann var
látinn læra latínu hjá sóknar
prestinum, síðan komið i skóla,
en rekin þaðan eftir tæp tvö
ár. Þá fer hann í menntaskóla i
Rúðuborg og þar gerir hann
fyrstu kvæði sín. Þau bera vott
um áhrif frá Hugó og Alfred de
Vigny og einnig Flaubert. en
sá síðastnefndi var tengdur
fjölskyldu hans og dvaldi oft
á búgarði móður hans á sumrin.
Hann lét innrita sig í háskolann
í Caen 1867. Hann skrifar eina
fyrstu smásögu sína um þetta
leyti og þar birtist kynning
hans við enska skáldið Swin-
burne og vin þess George Pow
ell, en hann hafði kynnzt þeim
lítillega sumarið 1868. Þessi
smásaga birtist undir dulnefni
Fransk-þýzka stríðið brýst út
1870. Það var mikill móður i
Frökkum, hermálaráðherrann
sagði að franski herinn væri
albúinn i hvað sem væri og
allur útbúnaður væri tyrsta
flokks, það vantaði ekki einu
sinni hnapp 1 jakka eiss ein
asta hermanns. En hér fór á
annan veg en þeir góðu menn
ætluðu, ósigur og niðurlægine
varð hlutskipti FraKka. Maup
assant gegnir herþjónustu um
það leyti sem stríðið brýst út
hafði stundað lög við háskól-
ann, en stríðið kom i veg fyrir
frekara nám. Hann hverfur úr
hemum 1871 og fær starfa í
franska flotamálaráðuneytinu í
Parfs f febrúar 1873. Hér kynn
ist hann lífi samverkamanna
sinna, franskra smáborgara,
þessi kynning birtist í ýmsum
smásögum hans síðar Meðan
hann stundaði þessa atvinnu
notaði hann vinnuhléin tii
skrifta eða róðrarferða um
Signu. Hann skrifaði töluvert á
þessu tímabili og hafði strang
an kennara, sem var Flaubert.
Hann hvatti hann einnig til
þess að yrkja og fyrsta bók
Maupassants var ljóðabók „Des
Vers", sem kom út 1880. Flau
bert studdi hið unga skáld og
það var hann, sem kom Maupas
sant á skrifstofu í menntamála-
ráðuneytinu, með aðstoð þáver
andi menntamálaráðherra
Frakka. Einnig nynnti hann
skáldið fyrir ýmsum samtíma
höfundum, Zola, Turgenjev og
Daudet. Heimili Zola var sam
komustaður ungra skálda og
rithöfunda. Bókmenntalíf var
fjölskrúðugt á þessum árum í
Paris og mikil gerjun og
gróska í frönskum bókmennt
um. Zóla og fylgjendur hans
gefa út sögusafn 1880 úr
fransk-þýzka stríðinu -í nessu
safni birtist „Boule de suif“.
sem var talin bezta saga safns
ins. Þessi saga hefur verið
þýdd á íslenzku. Þar segir frá
sérgæðum og hræsni smáborg
arans, eins og Maupassant kom
hann fyrir sjónir.
Nú hefst afkastamikið tíma-
bil. Frá því að „Boule de suif“
kemur út og fram til 1891, set-
ur hann saman smásögur og
skáldsögur sem fylla þrjátíu
bindi. Hann virðist hafa grun
að að honum væri skammtaður
trmi, eins og raunin varð. Sög
ur hans eru natúralískar, per
sónurnar teknar úr Iífinu eins
og honum komu þær fyrir sjón
ir í allri sinni margbreytni og
fjölbreytni. „Une Vie“. skáld-
saga 1883, er nokkurs konar
minningabók, þar dregur hann
upp myndir fólksins, sem hann
þekkti í æsku sinni, lýsir að-
stæðum þess og starfi. hann
lýsir án þess að dæma. hann
notar oft eina setningu eða at-
vik til. þess að draga upp al
hliða mynd af persónum sinum.
hann er alltaf hittinn og fer
mjög sparlega með orð. eink
úm lýsingarorð, stíli hans er
knappur en iafnframt lýriskur.
væmnislaus og sterkur.
Smásögur og skáldsögur
streymdu úr penna hans. Á
tveimur árum lét hann frá sér
fara sex smásagnasöfn. Hann
var í kapphlaupi við tímann
hann vissi að það var geðveila
í ætt hans og að líf hans yrði
stutt. Hann vann eins og ber-
serkur og reyndi að hressa sig
með misjöfnum tilbreytingum
og aðferðum, þegar höfuðkval-
irnar lögðust á hann og kvíðinn
fyrir þvi sem hann vissi að
vofði yfir honum, þrengdi hann
niður í svartnætti örvæntingar
innar. Hann vildi vinna það,
sem hann fengi orkað og njóta
alls þess, sem hann vildi njóta.
en tíminn var skammur og
þetta krafðist ofboðslegrar
vinnu og nautnirnar slitu hon
um út og flýttu fyrir veiklun
hans. Hann tók að nota deyfi-
lyf í ,óhófi og síðan eiturlyf.
„Bel Ami" kemur út 1885.
Þar er lýsing uppdregin at
þeim mönnum. sem leggja allt
i sölumar til þess að auðgast á
fljótan hátt. þeir láta ekkerl
aftra sér og græðgin ein ræð
ur öllum gjörðum þeirra, þetta
er klassisk lýsing á hugsunar
gangi slíkra fyrirbrigða.
„Le Horla" kemur út. 1887.
þar notar höfundur kenningar
Charcot um geðveilur og hýst
eríu. þessar kenningar vöktu
mikla athygli á sínum tíma.
Ýmsir álitu með röngu, að
bókin fjallaði um hann sjálfan.
væri lýsing á yfirvofandi geð-
veiki hans sjálfs, þar eð hann
varð að dvelja síðar á geðveikra
hæli. Síðan koma út fjórar
skáldsögur, sem lýsa andrúms-
lofti aldarinnar og viðbrögðum
við vissum vandamálum.
Maupassant er alltaf raun
sær í lýsingum sínum og marg
ar beztu sögur hans gerast á
æskuslóðum í Normandí. Per
sónur hans minna um sumt á
persónur grísku harmleikjanna
hvort sem það eru fátæklingar
eða auðborgarar- líf þeirra virð
ist ekki vera í þeirra eigin hönd
um, þeir virðast knúðir áfram
af nauðsyn og örlögum, sem
þeir reyna að komast undan
hver á sinn hátt, en mistekst
Þeir eru leiksoppar óbliðra ör-
laga og barátta þeirra er von-
laus. Þetta er I rauninni speg
ilmynd af lífi Maupassants.
hann var þó um eitt betur sett
ur, hann þóttist vjta sín örlög.
Lifsakkeri hans var vtnnan.
sköpunin og þjáningar sínar
bar hann hetjulega, þar til þær
urðu honum óbærilegar. Hann
reyndi að skera sig á háls I
Cannes 1892, var fluttur til Par
ísar og dó þar 2. janúar 1893
aðeins 43ja ára gamall.
Ýmsir hafa viljað álíta að
þar sem svo margar sögur
Maupassants fjalli um brjálæði
hljóti hann að hafa verið bilað
ur á geðsmunum þegar hann
skrifaði þær En hann fiallar
um geðveilu sem læknir, en
ekki sem sjúklingur því að sög
urnar bera engin slík einkenni
að hægt sé að álykta að geð
bilaður maður hafi sett þær
saman. Stíll hans er of skír og
hugsanagangur of ljós tií
Cramhald a bls i/