Tíminn - 24.03.1966, Blaðsíða 8

TÍMINN
I
a
nMMTUDAGUR 24 marz 1966
UTNESJAFOLKIÐ ER
FÁTÆKT OC SPAKT
Annarra
dæmi um
áfengis-
Svo er stundum að heyra,
sem málglaðir menn líti svo
á, að það sé með fádæmum, að
á íslandi sé reynt að sporna
gegn ofkrykkju með einhvers
konar hömlum. Tvívegis hef
ég beðið ákveðna menn, að
segja til hvað annað þekktist,
en svör þeirra hef ég ekki séð.
Vonandi hafa þeir farið að J
hugsa og kynna sér þau mál,
sem þeir höfðu talað djarf-
lega um.
Lengi var vitnað í Frakk-
land sem fyrirmyndarland um
frjálsan drykkjuskap. Vel má
vera, að það hafi átt mestan
þátt í falli Mendes France hér
um árið, að hann lét leiða í
ljós ný sannindi um áfengis-
nautn í Frakklandi og lögbauð
að skólabörn drykkju heldur
mjólk en rauðvín milli kennslu
stunda. Samt fóru Frakkar
eitthvað að hugsa og nú virð
ist það alviðurkennt, að 20
þúsund Fransmenn drekki sig
í hel á hverju ári. beint og
óbeint — láti líf sitt af völd-
um áfengisneyzlu. Og það virð
ist ekki vera neitt álitamál
lengur, að takmarka beri fjölda
vínveitingastaða þar í landi og
þá auðvitað með iögbönnum.
í Bandaríkjunum er það nýj
ast, að hert er á löggjöf sem
bannar áfengisneyzlu ungs
fólks. í öllum ríkjum Banda-
ríkjanna — 50 að tölu — er
ný löggjöf í gildi um þau efni
og í flestum þeirra er vikið
frá því, sem almennast var, að
refsa aðeins þeim, sem selur.
Nú er kaupandinn líka sekur
um refsivert athæfi sam-
kvæmt hinum nýju lögum.
Hingað til hefur engin
réttarfarsleg hætta fylgt því fyT
ir ungt fólk að kaupa áfengi,
en nú liggur við því fésekt eða
jafnvel fangelsi, ef ítrekað er.
Hafi einhverjir meiri áhuga
á því hvernig Rússar taka á
þessum málum, er rétt að geta
þess, að afbrot eins og heima-
bruggun og launsala áfeng-
is getur varðar fangelsi í 3-5
ár.
Jafnfram má svo geta þess, að
bæði í Rússlandi og Bandaríkj
unum gera ríkisstjórnir ýmis
legt til að vinna gegn drykkju-
skap unglinga. Reynt er að
benda unglingunum á, að ölv-
an og áfengisneyzla sé ekkert
merki um þroska fullorð-
ins manns. Miklu fremur
gæti það bent til hrörnunar,
því að nokkur rök mætti færa
að því, að sá, sem farinn er að
sljóvgast, þurfi örvunarlyf, en
ekki sá, sem er í æskufjöri.
Ekkert megum við elta Í
blindni, en fróðlegt er að
fylgj^st með, hvernig aðrir
hugsa og mæta vandanum.
Því má svo hnýta hér aftan
við, — svona til umhugsunar
— að vegna okkar bindind-
ismanna þarf enga áfengislög-
gjöf, og væru íslendingar allir
bindindismenn væru þeir
sjálfsagt lausir við alla áfengis
löggjöf. Það eitt væri fullkom
in lausn — og góð.
H.Kr.
Samkvæmt réttu ritúali er 1.
marz 1966 genginn í garð og þá
er Birni Sveinbjörnssyni, sem um |
nær tvo áratugi hefur gegnt einu |
umsvifaimesta sýslum.emb. lands-1
ins og að allra dómi með ágælum, \
vikið úr starfi af húsbændum sín
um, þeim, sem öllum öðrum
fremur hafa verið settir til að
gæta réttar og mannhelgi í landi
voru.
Sem betur fer hefur nokkur
brestur orðið við brott-
vikning Björns Sveinbjörns-
sonar úr embætti og gæti svo farið
að það með öðru fleira kynni að
verka fyrir núverandi stjórn
arvöld eins og Einar Þambar
skelfir spáði um stjórn Ólafs
Tryggvasonar í Noregi, er boga
strengur Einars brast i Svoldar-
orrustu.
Sérstöðu þessarar embættis
veitingar sýnir bezt allt, sem um
hana hefur verið rætt og ritað
Rök veitingarvaldsins fyrir brott
vikningu Björns úr embættinu
eru flest að finna í Morgunblað
inu frá 14. nóv. sl., koma þau
flestum á óvart, þar sem viður-
kennd hæfni og löng og giftu-
drjúg þjónusta er svo sniðgengin,
sem hér er gert.
í sama pistli Morgunblaðsins er
og það, að skrifstofufólk geri
sig svo breitt að vilja ráða skipan
í sýslumannsembættið. Þetta eru
getsakir einar, en engan hef ég
heyrt efast um, að embættisveit-
ing þessi væri hápólitísk og fyrir
því hafi hinn vellátni sýslumaður
orðið að beygja sig, og hrekjast
úr starfi eftir svo langa og far-
sæla þjónustu.
En þegar málum var svona kom
ið, mun samstarfsfólki Björns
sýslumanns, hafa fundizt eðli-
legast, að veitingavaldið með hinn
nýja sýslumann í fylkingar-
brjósti, fengi að ráða alla verðuga
til embættisins alla leið niður til
hreppstjóra, svo að sem fæsta
skugga bæri á hina pólitísku
línu. Enda á það lögð megin-
áherzla, í f.n. Morgunblaðsgrein,
hver hafi veitingarvaldið og hon
um beri fyllsti réttur til að beita
því eftir eigin sannfæringu, ekki
minnzt á að hefð og reglur kunni
að skipta máli.
Og enn er starfsfólki embætt
isins brugðið um siðleysi fyrir að
sætta sig ekki möglunarlaust við
þessar harkalegu aðgerðir. Þá er
enn brugðið á gamalt húsráð i
þessum herbúðum og heilasérfræð
ingur flokksins kallaður til.
Sjúkdómseinkennin eru hinum
„aldna sérfræðingi" gamalkunn
„ Audleg kö!duflog“ — og sjúk-
dómsgreiningin á prúðan og hóg
væran hátt orðrétt: „Fólkið hér
við sunnanverðan Faxaflóa virð-
ist vera sérstaklega næmt fjTÍr
þeim bakteríum, sem sóðafcngn
ir smitberar bera út meðal lýðs-
ins.“ En þessi vammlausi heiðurs-
maður bætir þó við, að þetta mjög
svo bágstadda fólk hafi batavon,
ef það hljóti rétta meðferð, sem
taki þó alltaf nokkurn tíma.
II.
Ekki er ein báran stök, er gam
alt máltæki. Má segja, að það eigi
við aðgerðir ríkisstjórnarinnar í
garð okkar, sem Reykjanesskag
ann byggjum á aflíðandi því herr
ans ári 1965.
Það má segja, að fyrsta báran
hafi verið hinn margumtalaði vega
tollur. Þeir, sem þekkja til vega-
mála hér á Reykjanesskaganum
vita, að Reykjanesbúar hafa frá
upphafi akfærra vega hér á landi
verið mjög hlunnfarnir umfram
aðra landsmenn, þar sem fyrsti ak
færi vegur frá Hafnarfirði til
Keflavíkur var iagður fjrrir fé að
hálfu úr ríkissjóði og Vt úr sýslu-
sjóði Gullbringusýslu, en ’A átti
að taka hjá viðkomandi hreppum.
Sýslusjóður Gullbringusýslu
mun hafa verið fyrstur til að nota
heimildarlög um fasteignaskatt,
sem nefndur var vegasjóðsgjald
til að standa undir byggingar-
kostnaði vega í sýslunni.
Þessum sjóði var oft fjárvant
þar sem honum var ætlað að
standa undir svo stórum hluta
vegagerða í sýslunni og var löng
um eina úrræðið að hækka skatt-
inn.
Hér í Grindavík var kostn-
aðar Grindavíkurvegar tekinn úr
sveitarsjóði og náð með því að
taka Vz hlut af hverjum bát, sem
gekk á vetrarvertíð árin 1914 til
1919.
Þetta mun hafa verið undirstað
an að öllum akfærum vegum á
Reykjanesskaganum og var látið
duga þar til setuliðið á stríðsár-
unum var búið að hreiðra um sig
hér á Reykjanesskaganum, en þá
var ráðizt í breikkun vegarins svo
að bílar gátu mætzt, án þess
að fara út af veginum.
Ekki veit ég, hvort kostnaður-
inn við breikkun vegarins var
þá allur greiddur úr ríkissjóði, en
líklegt má telja, að setuliðið hafi
eitthvað lagt af mörkum í þá end-
urbót.
Eftir að setuliðið kom til sög-
unnar, óx umferð gífurlega um
veginn, og vegna óeðlilega lélegs
viðhalds miðað við umferð var
Reykjanesvegurinn hin síðari ár
lÖngum talinn „Ódáðahraun allra
vega.“
Vor og haust var að jafnaði lít-
ils háttar borið í veginn og þá
helzt í verstu ófærurnar og það
látið duga árið yfir. Að öðru leyti
en því, að vegheflar reyndu að
slétta veginn eftir föngum.
f þurrkatíð, einkum á sumrin,
rauk allur ofaníburður burt, svo
að vegurinn nálgaðist það oft að
verða ófær öllum farartækjum.
Reykjanesskaginn er það þétt-
býll, að allir vita, að við lögðum
til vegamála langt umfram það,
sem í okkar vegi fór og hef ég
ekki heyrt neinn uiögla yfir því,
að leggja ríflega sinn skerf til
uppbyggingar landvega- en þó var
vitanlega lifað í þeirri von að við
fengjum um síðir sæmilega, ak-
færan veg árið um kring.
Loks kom svo að þvi, að Ólafur
Thors, sem var búinn að vera þing
maður kjördæmisins yfir 40 ár,
lagði til, að vegur yrði steyptur
út á Reykjanesið- og þar sem
hann var þá forsætisráðherra með
stjórnarmeirihluta, var það sam-
þykkt í þinginu og var verkið haf
ið fjrir þrem árum siðan og því
lokið á sl. hausti.
Töldu nú flestir Reykjanesbtfar,
að nú væri langþráðu takmarki
náð og íbúar hér þyrftu ekki
lengur vegna ills aðbúnaðar frá
hinu opinbera í vegamálum að
verja meira fé til þess að eiga
og nýta bíla sína en aðrir lands
menn.
Þá var hinn illrændi vega-
tollur á Reykjanesvegi samþykkt-
ur og vitanlega ber réttlætiskennd
in málstaðnum vitni, því sama
gildir, hvort þú ekur Vápart vegar
ins á suðurleið eða allan veginn,
fullt gjald skaltu greiða
Menn spyrja: Á þessi þéttbýla
sýsla, hið vinnandi fólk í sjávar-
þorpunum við sunnanverðan Faxa
flóann og Grindavík enga for-
sjá í þingsölum íslendinga nú í
dag.
Sumir íbúar Reykjanessins trúa
því eflaust, að vegurinn hafi verið
steyptur þeirra vegna. Nú er það
vitað. að stjórnarvöldin voru kom
in í vanda með að Ieysa flugvall
armálið, vegna hinna stóru flug-
véla Loftleiða, því að Reykjavíkur
flugvöllur var orðinn of lítill fyrir
bær og áætlað að nýr flugvöllur
mundi kosta 1% til 2 milljarða.
Sáu þá allir ,að góður vegur á
Keflavíkurflugvöll væri hvoru-
tveggja góð og mjög ódýr lausn
á flugvallavandamálinu, en stjórn
arvöldin fundu enn ódýrari tausn
á málinu, nefnilega þá að láta íbúa
Reykjanesskagans bera kostnað
inn. Og þannig skulu þeir alltaf
bera þyngri byrðar af vegamálum
héildarinnar. svo sem verið hefur
frá upphafi.
Þeim herrum, sem að vegatoll
inum stóðu, mun samt einhvern
veginn hafa fundizt, að einhvers
þyrfti með til þess að fá Suður-
nesjamenn til þess að taka á sig
þennan okurskatt með ljúfu geði.
Vitnaði stjórnarliðið þá í norsika
sérfræðinga, sem væru búnir að
reikna út, að þrátt fjrir tollinn
græddu íbúar Reykjanessins á
þessu hærri upphæð en sem toll
inum nemur.
En hræddur er ég um, að þessi
póstur (vegaskatturinn) verði
þeim þungur í skauti, sem vegna
atvinnureksturs eiga vörubíla í för
um á Reykjanesvegi flesta daga
ársins, hætt við að reynslan sanni
ekki útreikninga sérfræðinganna.
III.
í brimlendingum í gamla daga
var talið, að i hverju ólagi væru
þrjár öldur, og hin þriðja og síð-
asta alltaf stærst.
Ólög af hendi stjórnarvaldanna
hafa riðið á okkur íbúum Reykja
nessins nú um skeið og þriðja
aldan sú holskeflan, sem nú er
risin og ekki er vitað um, nema
hún eigi eftir að kaffæra og gera
að engu það blómlega atvinnulíf,
sem hér hefur dafnað undanfarin
ár, er hér um að ræða hina fjrir-
huguðu aluminum verksmiðju í
Straumvík.
Undanfarin ár hefur með
hverju ári reynzt erfiðars að fá
mannskap á bátana til oolfisk-
veiða og til vinnu í fiskiðjuverun
um að útflutningsframleiðslunni.
Mundi nú horfa til stórvandræða,
ef Færeyingar hefðu ekki fengizt
á vetrarvertíðum.
En þeir hafa nú að síðustu
árin bjargað vinnuaflsþörfinni og
forðað frá stórvandræðum. Lands
feðurnir láta óspart prenta hag-
fræðilega útreikninga og segja m.
a„ að vinntfaflsþörfin muni leys
ast af einhverju leyti með auk-
inni fólksfjölgun í landinu er það
vitanl. rétt svo langt sem það nær.
Reynsla þeirra, sem fiskiðnað
stunda er sú, að með hverju ári
gerist æ erfiðara að fá fólk í þá
vinnu og er það vitanlega vegna
skorts á vinnuafli almennt, einnig
er fiskvinna óhreinlegri og erfið-
ari en flest önnur vinna, svo að
þótt fólk beri oft meir úr býtum
við fiskiðjuna kýs það oft hina
Framhald á bls. 13
í HLJÓMLEIKASAL
Alfred Brendel
í annað sinn á tveim árum
hefur Tónlistarfélagið fengið
Alfred Brendel til að leika fyr
ir hlustendur sína. — Þótt
fyrri heimsókn hans hafi skil
ið eftir sterk áhrif listar hans,
hefur sú síðari með sónötu
kveldi hans opnað áhejrendum
nýjan heim í túlkun Wienar
klassikeranna Beetovens og
Schuberts. — Fjórar sónötur
þeirra, fengu hver um sig aðra
breidd og dýpri liti í túlkun
Brendels. Smáatriði, sem stund
um skolast til þótt um ágæta
listamenn sé að ræða. færði
listamaðurinn í nýjan og fersk
an búning. — Allir þekkja
lengdina á sónötum Schuberts
en Brendel þjappar með ein-
hverju óskiljanlegu móti form
inu saman. þannig að það
smæsta verður stórt. — Þegar
Schubert eins og honum ein-
um er lagið, varpar enn einu
sinni fram sínu stefi sem eft-
ir öllum sólarmerkjum ætti að
vera óhugsandi tekur Brendel
við og færir áheyranda þetta
sama stef í endurnýjaðri mynd
líkt og heimurinn væri að eign
ast það rétt í þessu og heyrði
það nú í fyrsta sinn. Slík end-
urnýjun í leik er harla fágæt
og einungis listamanni, með al-
gjöra yfirburði möguleg, — þá
var túlkun Brendels á tveim
sónötum Beetovens stórkostleg.
í op. 109 tjáði/ listamaðurinn
þann innri styrk og skilning,
sem einungis verður leystur úr
læðingi, þegar andlegt næmi
býr í jafn ríkum mæli með túlk
andanum og þarna varð raun
á, og allar tæknilegar hindran-
ir eru niður fallnar. — Ég hygg
að þær fjórar sónötur, sem
Brendel flutti þetta kvöld muni
lengi gnæfa upp úr annarri
túlkun í huga hiustanda svo
frábær var leikur hans.
Tónlistarfélaginu og forráða-
mönnum þess ber að þakka
sem vert er komu listamanns-
ins hingað og honum sjálium
þá uppsprettu sannrar listar er
hann flutti.
Unnur Arnórsdóttir.