Tíminn - 24.03.1966, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 24. marz 1966
TÍMINN
tærsta mál-
verk í heimi
Stærsta málverki heims var
nýiega bjargað frá gleymsku,
en það gerði Joe ICing frá
Winston-Salem í Norður Karo
línu. Hann hafði leitað að
málverkinu árum saman O'g
fann það nú í vöruhúsi í Ohi
cago, en þar hafði málverk-
inu verið stungið inn, eftir að
það hafði verið á sýningunni
„Öld framfaranna" árið 1933.
Málverkið — sem sýnir há-
punkt orustunnar við Gettys-
burg, 3. júlí, 1863 — er 123.45
metra langt og 21,35 metra
hátt og það vegur 12000 pund.
Þetta óhemju stóra mál-
verk, sem þakið er 4 tonnum
af málningu, er verk Paul
Philippoteaux, fransks lista-
manns, sem hafði það að sér
grein sinni að mála risastór
ar myndir af frægunr orustum.
Philippoteaux kom til Banda
ríkjanna 1880 til þess að safna
efni í málverk af úrslitaorust-
unni í Þrælastríðinu. Hann
ræddi við fjöLmarga menn, sem
barizt höfðu við Gettysburg,
þar á meðal Hannock, Hund og
Doubledap, sem allir voru
liðsforingjar í her Norðurríkj
anna í orustunni. Einnig fór
hann í gegnum opinber skjöl
um orustuna og rannsakaði
bort í hernaðarmálaráðuneyt-
inu í Washington, gerði ná-
kvæma eftirlíkingu af einkenn
isbúningunum og heimsútti stað
inn þar sem orustan var háð.
. Eftir að PhiKppoteaux kom
aftur til Parísar, unnu hann
og sextán aðstoðarmenn hans
við málverkið í tvö og hálft
ár, og þegar því var lokið 1883
var kostnaðurinn orðinn 200.
000 dollarar. Þúsundir her
manna úr herjum Norður- og
Suðurríkjamanna koma greini
lega fram á málverkinu. Mál
verkið var fyrst sýnt í Chicago
árið 1883, og hermálaráðuneyt
ið lýsti því yfir, að það væri
sannasta heimild, sem nokkru
sinni hefði verið gerð um
bardagann, nákvæmari, heldur
en nokikuð það, sem hingað til
hefur verið skrifað um Gettys
burg orustuna.
í fimmtíu ár var þetta stór
virki Philippoteaux sýnt bæði
í Evrópu og í Bandaríkjunuin.
Minna málverk (108x8,23 m),
einnig eftir Philippoteaux var
fyrst sýnt í Boston 1884,
er nú til sýnis í Gettysburg, en
stóra málverkið hvarf algjör
lega sjónum manna.
Þá kom til sögunnar iistmál
ari, King að nafni, en hann
málar undir listamannsnafninu
„Vinziata", og hefur haldið sýn
ingar í París, Bóm og New
York við góðan orðstír. Hann
fékk fyrst áhuga á hinni
„týndu" mynd árið 1933 og lét
eftirfarandi orð um hana falla:
„Sem afkomandi uppreisnar
seggja, siem börðust af hjartans
einlægni, hafði sú staðreynd
sérstök áhrif á mig, að hápunkt
ur myndarinnar er árás
Pieketts. Margir af mönnum
Picketts voru frá Norður Karo
línu, þar af leiðandi er þetta
veigamikill hlutur í arfleifð
rfkis okkar“.
Árum saman gerði King sí-
endurteknar tilraunir til þess
að finna málverkið, en án
árangurs. Fyrir tveimur árum
vildi svo til, að kunningi hans,
sem heimsótti hann í Winston-
Salem, heyrði hann minnast á
málverkið og gat sagt bonum,
hver hafði verið síðasti eigandi
þess. Hann hét E. W. MeConn
ell, og hafði einu sinni átt og
haldið sýningu á 30 geysistór-
um stríðsmyndum, þar á með
al „Alamo" og „Siðasta bar-
daga Custers.“
„Eg reyndi þegar í stað að
ná sambandi við hr. McConnell
í New York, sagði King.
,Hann var sjúkur, og dvaldist
nú, 96 ára gamall, á hvíldar-
heimili, svo ég gat ekki talað
við hann sjálfan. Lögfræðingur
hans sagði mér, að málverkið
væri óskemmt, en ég gæti því
aðeins fengið að sjá það, að
ég keypti það. Þar sem ég
var búinn áð bíða í þrjátíu ár
eftir að fá að sjá það, bauð
ég þegar þarna í símanum eitt
þúsund dollara fyrir það.“
King átti fljótlega eftir að
komast að raun um, að það er
ekki verðið, sem skiptir máli,>
þegar um stórt málverk er að
ræða. Fyrst af öllu varð hann
að borga vöruhúsinu í Ohicago
495 dollara til þess að rifinn
yrði niður veggur, sem byggður
hafði verið eftir árið 1933, en
með öðru móti var ekki hægt
að færa málverkið úr stað. Þar
við bættist, að flutningskostn
aðurinn frá Chicago til Win-
ston-Salem varð 500 dollarar,
og enn bættust 500 dollarar við,
þegar málverkið var tekið úr
lestinni.
„Vissulega var málverkið vel
með farið, að því undanteknu
þó, að víða mátti sjá sfcotgöt,
líklega eftir einhverja ofsa
Orustan við
Gettysburg - á
striga, sem er
lengri en
íótboltavöllur
Hér virSir King fyrir sér hluta málverksins, sem er hvorki meira né minna en 123.45 metrar að lengd.
fengna Norðurríkjamenn, eða
uppreisnarseggi, sem alveg
höfðu misst stjórn á sér við
að horfa á hið raunverulega
málverk, og fundizt þeir verið
komnir á orustuvöllinn að
nýju. En ég gat ekki látið mér
detta í hug neina leið til þess
að geta athugað það allt i
senn, þar til einn vina minna
sagði, „En hvað er þetta, það
er eins stórt og fótboltavöllur!"
King fór á stúfana með 17
menn sér til aðstoðar og hélt
með málverkið sitt til Brow-
man Gray vallarins þar sem
hann rúllaði því út yfir völlinn.
King hafði fyrst hugsað sér
að horfa á málverkið úr
þyrlu, en hætti svo við það,
og fékk í þess stað slökkvilið
borgarinnar til þess að lyfta
sér upp í rúmlega 20 metra
hæð í björgunarstiga.
Honum líkaði heldur en ekki
vel, það sem fyrir augun bar
og keypti málverkið á stund
inni. „Þetta er í alla staði gott
málverk," sagði hann, „sönn
lýsing á einu atriði í sögu þjóð
ar ok'kar — og það yrði aldrei
aftur hægt að gera annað þessu
Iíkt.“
Það, sem King þarf nú að
fá, og það getur átt eftir að
taka hann önnur 30 ár — er
bygging, sem er um 40 metrar
í ummál, með sérstökum ljósa
útbúnaði og hita- og raka-
stillum. Hún mundi aðeins
kosta 400.000 dollara. (17.2
milljónir ísl. króna).
I

SJÓNVARPSMÁL
Nokkrar athugasemdir við grein Baldurs Steingrímssonar, rafmagnsverk-
fræðings, sem birtist í Morgunblaðinu 19. marz s.l.
Eitt af þeim vandamálum, sem
skapazt hafa samfara aukinni
menntun er sú hætta,, sem sér-
menntunin kann að hafa í för
með sér, þrátt fyrir kosti sína.
— Þegar menn taka að sérhæfa
sig, er stundum hætta á, að þeir
einblíni um of á sérgrein sína
og skorti þess vegna þá víðsýni,
sem sannmenntuðum rnanni er
nauðsynleg.
Nýlega birtist í Morgunblaðinu
grein, sem fjallaði um sjónvarps
málið. í þessari grein ræðst greia
arhöfundur að þeim 600 háskóía
stúdentum, sem undirrituðu áskor
un til Alþingis um takmörkun á
ameríska hermannasjónvarpinu.
Virðist greinarhöfundi vera mjög
mikið niðri fyrir vegna þess að
islenzkir stúdentar hafa enn sjálf
stæðar skoðanir og þora að láta
þær í ljósi. Vitnar hann til atviks
frá Gagnfræðaskólanum á Akur
eyri 1921, er nemendur fóru þess
á leit ,,að manni, sem ekki hefði
gert kennslustörf að aðallífsstarfi
sínu, yrði ekki veitt skólameistara
staðan.“ Virðist skoðun nemend
anna eikkert óeðlileg sem slfk.
Voru þeir nemendur, seim þessa
skoðun höfðu og létu í ljósi með
því að undirrita hana lækkaðir úr
8 ofan í 7 í hegðun og fengu
stranga áminningu. Voru þetta
fyrirmæli stjórnvalda. Virðist
greinarhöfundur hrifinn af að-
gerðum þessara stjórnarvalda og
væntir þess auðsýnilega, að nú-
verandi stjórnvöld bregðist á hlið
stæðan hátt við „samslags áskorun
arfrumhlaupi óþroskaðra skóla-
pilta“, en þannig farast rafmagns
verkfræðingnum orð um undir
skriftirnar. — „Við almennir kjós
endur ætlumst yfirleitt til að hið
háa Alþingi láti ekki einhverja
piltunga komast upp með að segja
sér fyrir verkum um eitt eða neitt,
heldur að þessar stofnanir, Al-
þingi og stjórnarráð, sýni almennt
af sér myndugleik." Slíkar setn
ingar prýða grein höfundar.
Skyldi maðurinn gera sér nokkra
grein fyrir því, að þorri þessara
600 stúdenta hafa kosningarétt og
teljast þess vegna til almennra
kjósenda? Þess vegna er þarna
um hreina rökleyisu að ræða, er
rafmagnsverkfræðingurinn greinir
þessa 600 stúdenta frá almennum
kjósendum, því að þorri þeirra er
almennir kjósendur, eins og áð
ur segir.
Síðar í greininni varpar hann
þeirri spurningu fram að máske
stafi þetta af því „að almennum
menntunar- og menningarfögum
sé þar ekki nægilegur sómi sýnd
ur.“ (Þarna eiga sem sagt otjóm
völdin að hirta „óþroskaða skóla-
pilta“ fyrir „áskorunarfrum-
hlaup,“ sem stafar af því, að þau
(stjómvöldin) veita unglingunum
ekki nægilega menntun. Þetta
mundi danskurinn líklega kalla
„kvindelogik").
Öllum getgátum og spákukli
greinarhöfundar varðandi orsakir
undirritunar hinna 600 háskóla-
stúdenta má svara þannig í
skemimstu máli: Víðsýni ríkir með
al háskólastúdenta, þeir mynda
sér skoðanir og þora að láta þær
í ljósi.
Yfirlýsing háskólastúdenta felur
það ekki í sér, að þeir séu á móti
sjónvarpi sem slíku, heldur eru
þeir á móti því, að erlend þjóð
hafi einokun á þessu sviði. Eg
hygg, að ekki yrði nokkur há-
skólastúdent á móti því að t. d.
góðar fræðslukvikmyndir erlendis
frá verði sýndar i hinu íslenzka
sjónvarpi, eins og gert er ráð fyr-
ir. Hins vegar gæti hið erlenda
sjónvarp orðið hættulegur keppi
nautur hins nýstofnaða íslenzka
sjónvarps. Væri því betra ráð að
efla íslenzkt sjónvarp og þar með
„tæknina", heldur en kreppa að
þvi með erlendri samkeppi.
Eins og ég gat um í upphafi
kann sú hætta að fylgja sérmennt
uninni, að sérfræðingana skorti
almenna víðsýni (rafmagnsverk-
fræðingi gæti t. d. orðið mjög hætt
við því að vita lítið um hver áhrif
sjónvarp hafi á menningu o. s.
frv„ þótt hann gjörþekki tækið
sem slíkt).
Þess vegna tel ég mjög heppi
legt, að stúdentar, sem enn eru
í tengslum við hina almennu skóla
menntun og eigi hafa tafcmarkað
sjóndeildarhring sinn við lítið sér
svið, láti þjóðfélagsleg málefni til
sín taka.
Háskólastúdent, einn af hinum
almennu kjósendum.
Sparisjóður Alþýðu Reykjavík,
óskar að ráða forstöðumann. Æskilegt er, að við-
komandi hafi reynslu í bankastarfsemi. Umsóknir,
er greini aldur, menntun og fyrri störf, sendist
stjórn Sparisjóðs Alþýðu, Reykjavík, pósthólf 1406
fyrir 5. apríl n.k.
Stjórn Sparisjóðs Alþýðu, Reykjavík.