Tíminn - 15.04.1966, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGUR 15. apríl 1966
Cltgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Krístján Benediktsson Ritstjórar: Þórarlnn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson. Jón Heigason og Indríð)
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar' Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrlmur Gíslason Ritstj.skrifstofui l Eddn
húsinu, simar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastrætl 7 Af-
greiðslusimi 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrai skrifstofur,
simi 18300 Áskriftargjald kr 95.00 á mán tnnanlands — f
Iausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.í
Meiri höft
Það kom glöggt fram í ræðu þeirri, sem dr. Jóhannes
Nordal hélt á ársfundi Seðlabankans, að ríkisstjórnin
stefnir að auknum höftum í peningamálum. Ræða banka-
stjórans var að ekki litlu leyti harmagrátur yfir því,
að úöán banka og sparisjóða hefðu aukizt allmiklu meira
á árinu 1965 en næsta ár á undan eða um 22%. Mun þó
Aklrí fjarri lagi, að dýrtíðarstefna ríkisstjórnarinnar
bafi aukið rekstrarkostnað fyrirtækja sem þessu nam,
og hlutu útlán banka og sparisjóða því eðlilega að vaxa
1 svipuðu hlutfalli, ef ekki átti að koma til stórfellds sam-
dráttar í atvinnulífinu og stöðvunar á framkvæmdum.
Svo þröngur er fjölmörgum fyrirtækjum sniðinn stakk-
urinn í lánamálum, að það stendur alveg í vegi þess,
að þau geti aukið hagræðiagu í rekstri sínum og not-
fært sér nýja tækni. Haraldur Böðvarsson á Akranesi
sýndi t.d. nýlega fram á það í blaðagrein, hve mjög láns-
fjárskorturinn stendur í vegi aukinnar hagræðingar í
fiskiðnaðinum.
En málpípu ríkisstjórnarinnar hjá Seðlaban'kanum
fannst samt ekki nóg að gert og harmaði því, að útlán-
in skyldu ekki hafa orðið minni á síðastl. ári. Lokanið-
urstaða hans var að krefjast aukinna lánsfjárhafta, eða
eins og segir í ræðu hans:
„Brýna nauðsyn ber því til, að athugaðar séu leiðir
til þess að tryggja jafnari þróun bankaútlána en við
höfum átt að venjast. í ýmsum löndum hefur verið reyrit
að ná þessu marki með sérstökum samningum við við-
skiptabanka og sparisjóði um, að útlán aukist ekki nema
um ákveðna hámarkshundraðstölu á ári. Slíkt samkomu-
lag hefði getað komið í veg fyrir, að útlánin árið 1965
ykjust helmingi meira en árið áður. Önnur leið, sem til
greina kemur, er að gera útlánastefnu Seðlabankans
sjálfs sveigjanlegri, svo að hún hafi áhrif í þá átt að
vega á móti sveiflunum, sem eiga sér stað í útlánum
bankanna, en því mætti t.d. ná með því að breyta end-
urkaupahlutföllum, jafnvel oft á ári, ef aðstæður krefð-
ust”.
Þessi ummæli bankastjórans sýna það bezt, að ríkis-
stjórnin er enn við það heygarðshornið að auka láns-
fjárhöftin. Henni finnst, að ekki sé þar enn nægilega
þrengt að atvinnufyrirtækjunum. Jafnframt þykist svo
stjómin vera á móti höftum! Hræsnina skortir ekki.
Alreikningur Jóhanns
Samkvæmt seinustu áætlunum um Búrfellsvirkjun mun
framleiðslukostnaðurinn verða 10.4 aurar á kílóvatt-
stund. Álhringurinn á að fá orkuna fyrir 10.7 aura á kíló-
vattstund. Þó stofnköstnaðurinn færi ekki nema 5% fram
úr áætlun, sem væri einsdæmi hér á landi, væri orðinn
halli á orkusölunni til hringsins.
Við þetta bætist svo. að innan fárra ára verða íslend-
ingar vegna eigin þarfa að ráðast í nýjar virkjanir. sem
verða mun dýrari en Búrfellsvirkjun. Þeir verða þó sjálf-
ir að borga þessa dýrari orku meðan hringurinn fengi
ódýru orkuna frá Búrfelli á óbreyttu verði.
Þrátt fyrir þessar staðrevndir þvkist Jóhann Hafstein
geta reiknað út, að rafmagnsverðið. sem íslendingar
greiða sjálfir, muni stórlækka vegna orkusölunnar til
hringsins! Ef Jóhann teldi málstað sinn góðan, myndi
hann ekki grípa til slíkrar reikningslistar.
TÍMINN
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Bandaríkjamenn standa á vega-
mótum í Vietnam-styrjöldinni
„Byrði hvíta mannsins" heyrir orðið fortíðinni til.
HO CHI MINH
Eftirfarandi grein Lipp-
manns birtist í Parísarúr.gáfu
New York Herald Tribun.e 4.
þessa mánaðar. Þann dag var
rætt um óeirðirnar í Suður-
Vietnam í forustugrein blaðs
ins. Þar var haldið frarn, að
pólitísiks áhuga gætti ekki
nema hjá litlum hluta búdda
trúarmanna í Víetnam og þar
á ofan skiptust þeir í marga
stríðandi hópa. Framgjarnir
leiðtogar, sem hefðu haldgóða
þekkingu á austrænum stjórn
málum og vestrænum sam-
skiptum, ynnu þð kappsam-
lega að því að ná völdum og
létust vera leiðtogar alirar
alþýðu.
Herskáastur þessarra leið-
toiga væri Thich Tri Quang,
og virtist ekki vilja sætta sig
við neitt minna en öll völd.
Hitt væri meira á huldu,
hvort hann ætlaði sjáltum
sér völdin eða vinum sínum í
Norður-Vietnam. Tri Quang
sé greinilega fulltrúi hættu-
legra og máttugra afla.
Thich Tam Ohau, leiðtogi í
Saigon, sé að miklum mun
hófsamari, en virðist eigi að
síður lúta stjórn þessara
afla. Þarna sé að finna ern
eina sönnun þess. að þegar
hófsamir menn gangi til liðs
við ákafa og öfluga andstöðu
lúti þeir í lægra haldi og for-
ustan lendi í höndum hinna
herskáustu.
„Vietnam er vettvangur al-
varlegra, pólitískra átaka“.
heldur forustugreinin áfram,
„og möguleg lausn, — rilraun-
irnar til að koma á nýrri
valdasikiptingu — hefir í sér
fólgin frjókorn nýrrar iiættu.
Hugmyndin er að mynda ein-
ingu um ríkisstjórn, þar sem
hinir ýmsu hópar komi sér
saman um að leggja á hilluna
eigingjörn sjónarmið og sam
einast um þjóðlega einingar-
stjórn, sem fari með vötd unz
stríðinu er lokið eða að
minnsta kosti þar til að að-
stæður leyfi að lagðiir sé
traustur lýðræðisgrundvöllur
og fram geti farið örugglega
vemdaðar kosningar (í því
fonmi, sem þjóðinni hentaði).
En til þessa þyrfti óeigin-
gjarnari þjóðhollustu en
flokksbrotin hafa sýnt, sér
í lagi pólitísku Búddatrúar-
mennirnir".
Hefst svo grein Lippmanns:
FULL ástæða virðist til að
ætla, að forustumennirnir bæði
í Saigon og Washington hafi
gert sér rangar hugmyndir um
mikilvægi og umfang undirrót
ar óeirðanna í Víetnam. Samt
sem áður verður ebki betur
séð en að forsetanum hafi tek
izt að sneiða hjá hættulegustu
og stærstu gildrunum. Hann
hefir ebki gert örlög Kys for-
sætisráðherra að sinum í atök
unum, sem yfir standa. Ef þetta
hefði verið gert. hefði aðstöðu
og hagsmunum Bandaríkja-
manna í Vietnam sannarlega
verið hætt út á hálan ís.
Eins og sakir standa er af-
staða okkar í því fólgin, að
við treystum hershöfðingjunum
til þess að halda uppi löguin og
reglu, — hvort sem það verð
ur undir forustu Kys hershöfð
inga eða ekki, — og lægja ó-
ánægjuöldur Búddatrúarmanna
og annarra með þvi að sem.ja
og samþykkja stjórnarbót, sem
veiti þeim hlutdeild í valdinu
í Saigon.
Takist að koma þessu í lcring
ætti það að koma í veg fynr
nýja borgarastyrjöld í Suður-
Vietnam, en í slíkum átókum
lægi beint við sá óhugnanlegi
möguleiki, að bandarískir her
menn skytu óróaseggina niður.
En jafnvel þó að á daginn komi
að takast megi að komast hjá
nýrri borgarastyrjöld, hlýtur
eigi að síður að koma fyrr eða
síðar, að við stöndum andspæn
is örlagaríku vali um stefnu.
GETUM við leyft Suður-Viet
nömum að ákveða sjálfir póli-
tísk örlög sín og gera út um
þau í skjóli bandarísks her-
valds, eða er líklegt að við
leyfum þeim að gera það?
Eða fer ef til vill svo, að
okkur finnist, að við séum
sjálfir neyddir til að taka að
okkur völdin í Suður-Víetnam,
hernema landið og stjórna því
og inna af höndum það gjald,
sem sú aukna ábyrgð óhjá-
kvæmilega útheimtir?
Hvorugur kosturinn er á-
hættulaus og báðir eru dýrir.
Ef við hneigjumst að banda-
rísku valdi í Suður-Viatnam
tökum við efcki aðeins á okkar
herðar þá hernaðarlegu skyldu
að sigra í stríðinu. heldur einn
ig þá pólitísku skyldu að
stjórna þjóð. sem er okkur að
öllu framandi. bæði að því er
varðar reynslu og hugsunar-
hátt. Enginn getur að svo
stöddu gert sér til fulls í hug
arlund, hve mikið þetta muni
kosta í mannslífum eða minnk
uðu áliti.
HINN kosturinn felst t því
að láta Vietnam framkvæma
sjálfsákvörðun og sjálfsstjórn.
Þetta þýðir, að þeir myndi í
Saigon ríkisstjórn, sem styðst
við helztu fylkingarnar. Vel get
ur svo farið, að hin stríðandi
öfl komist að raun um, að þau
geti aðeins unnið saman að því
markmiði að binda endi á
stríðið með því að ná samkomu
lagi við Viet Cong.
Með ýmisskonar minni háttar
aðgerðum kann að takast að
slá slíkri stefnumörkun á frest
um sinn. En undan henni verð
ur ekki vikizt til langframa.
Málið er þannig vaxið, að Suð-
ur-Vietnam er alls ekki það
land, sem Rusk utanrikisráð-
herra heldur áfram að klifa á
að það sé. Suður-Vietnamar eru
með öðrum orðum alls ebki
sérstök þjóð, sem er að berjast
fyrir frelsi sínu gegn erlendum
innrásarher.
Suður-Vietnamar eru ekki
sérstök þjóð og hafa aldrei ver
ið. Mennirnir, sem nú berast
á banaspjót í Vietnam, eru all
ir Vietnamar, hvort sem þeir
eru kvaddir til herþjónustu í
sunnanverðu landinu eða ber-
ast að úr norðri. En hitt er þó
meira, að sé um nokkurn þjóð
legan leiðtoga Suður-Vietnam
að ræða er nafn hans Ho Chi
Minh. í Saigon er ekki um
neinn sambærilegan þjóðarleið
toga að ræða.
AF OPINBERRI hálfu er
lýst yfir, að pólitisk markmið
okkar sé að hefja nýja þjóð
upp úr öngþveiti og baráttu
flokkabrota, ættbálka og hers-
höfðingja. En í raun og veru er
engin ný þjóð að verða til og
engar líkur á að svo verði með- f
an styrjöldin stendur.
Af þessum sökum er æski-
legast fyrir okkur að forðast að
reyna að stjórna Suður-Viet-
nam, leyfa framvindu málanna
og hafa sinn gang í stjórnmál
um landsins og neita með öllu
að taka á obkar herðar „byrði
hvíta mannsins", sem allir aðr-
ir hvítir menn hafa gert sér
Ijóst að heyri fortíðinni til. |
...............................