Tíminn - 28.04.1966, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 28. aprfl 1966
ÞINGFRETTIR
TÍMINN
ÞINGFRETTIR
ndurnýjun strandferðaskip-
anna brýn nauðsyn
œskilegt er að bæta aðstöðu fyrir
failþega miðað við þá aðstöðu,
sem nú er fyrir hendi í „Breiðun-
HaUdór Ásgrímsson hefur flutt
þingsályktunartfllögu um endur-
nýjun strandferðaskiptaflot-
ans ásamt þeim Gísla Guðmunds-
syni, Sigurvin Einarssyni og Helga
Bergs. Ejallar tiflagan um kosn-
ingu 7 manna mflMþinganefndar
til að gera tillögu um endurnýj-
un strandferðaskipanna og skipu-
lagningu strandferðanna. Skulu til
lögur nefndarinnar lagðar fyrir A1
þingi 1966 og skulu tillögurnar við
það miðaðar að unnt verði að veita
landsbyggðinni sem hagkvæmasta
þjónustu og að reksturinn verði
sem ódýrastur.
f greinargerð, sem till'ögu þess-
ari fylgir segir m.a.:
Fjögur af strandferðastkipum
Skipaútgerðar ríkisrns eru orðin
18—27 ára gömul og því mjög
viðhaldsfrek, en hitt skiptir þó
ekki síður máli, að þessi skip eru
að öðru leytí orðin rekstrarlega
óhentug vegna þróunar annarra
samgangna á síðustu tveim áratug-
um.
Augljóst má telja, að þjóðinni
muni um langa framtíð nauðsyn-
legt að halda uppi strandferðum
Er frumvarpið um eins árs und-
anþáguheimfld til að leyfa erlend-
um veiðiskipum að landa afla í
íslenzkum höfnum var til 1. um-
ræðu í neðri defld flutti Jón Kjart
ansson all langa ræðu og mælti
eindregið með því að tillagan yrði
samþykkt og taldi að ef þessi til-
raun heppnaðist myndi það geta
bætt nokkuð úr hinu alvarlega at-
vinnuástandi á Norðurlandi, þar
sem hráefnaskortur hefur þjakað
svo síldarverksmiðjur og síldar-
söltunarstöðvar að til vandræða
horfir.
Jón sagði, að á svæðinu frá
Raufarhöfn tíl Skagastrandar væru
síldarverksmiðjur sem brætt gætu
um 45 þús. mál á sólarhring, þ.e.
framleitt um þúsund tonn af lýst
og 1200 tonn af mjöli á sólar-
hring. Miðað við meðalverð þess-
ara afurða á síðasta ári nemur
framleiðsluverðmæti á sólarhring
samtals um 16 millj. króna hjá
þessum verksmiðjum á Norður-
landi og þar af hjá verksmiðjun-
um á Siglufirði einum rúmum 10
milljónum króna. Ef hráefni væri
fyrir hendi og unnt væri að vinna
25 daga á mánuði nemur útflutn-
ingsverðmæti samtals um 400
milljónum króna, ef hráefni dygði
til 50 daga vinnslu og eitt sinn
var það engin goðgá að hugsa sér
50 daga vinnslu fyrir síldarverk-
smiðjur norðanlands.
Endurnýjunarverð þessara verk-
smiðja nemur nú hundruðum millj
óna ef ekki milljörðum. Flestar
þessar verksmiðjur voru byggðar
af ríkinu til mikilla hagsbóta fyrir
ríkissjóð, útvegsmenn, sjómenn og
verkamenn.
Hinir síðast töluðu fluttu búferl
um margir hverjir til þeirra staða
sem verksmiðjurnar voru byggðar
í þeirri von að þarna væri trygg-
ásamt öðrum samgöngum. Virðist
því aðkallandi að endurnýja um-
ræddan skipakost og aðlaga hann
breyttum þjóðfélagsháttum.
Esja, Hekla, Ilerðutoreið og
Skjaldtoreið hafa vafalaust að
stærð, farþegarými og öllum bún-
aði verið eins og þá hentaði að
toeztu manna yfirsýn. — Síðan hef-
ur orðið mikil breyting á íslenzku
þjóðlífi, og þá ekki sízt, ef á heild-
ina er litið, á sviði vöru- og far-
þegaflutninga með ströndum fram.
Gagngerðustu breytingunni hvað
snertir farþegaflutningana valda
flugvélarnar með þeim aðstæðum,
sem reynt hefur verið að búa þeim
með stærri og smærri flugvöllum
víðs vegar um landið. Þar við bæt-
ist svo hinn mikli fjöldi áætlunar-
toifreiða og minni einkabifreiða,
sem stórfjölgar ár frá ári um allt
land.
Öll þessi flutningatæki eru þó
meira og minna háð veðráttunni,
og þá fyrst og fremst að vetrin-
um vegna veðra og fannalaga.
Kemur slíkt minnst að sök með
fanþegaflug til hinna stærri og bet-
ur búnu flugvalla, en á þeim tíma
árs er ekki að treysta farþegaflugi
ur iðnaður að rísa upp — örugg
framtíð. Svo var líka víða á þess-
um stöðum um áratoil. En svo fór
að síldin sá duttlungafulli fiskur,
hvarf að mestu frá Norðurlandinu
og hélt á slóðir þeirra Austfirð-
inga.
Það sorglega skeði, að til þess
dró að verksmiðjutoávaðinn þagn-
aði og hjólin hættu að snúast í
stærstu síldarverksmiðjum Ev-
rópu — en þær eru á Siglufirði
Verksmiðjuverkamennirnir urðu
að sjá fram á nauðþurftartekjur
og vart það, og sveitarsjóðir við-
komandi staða guldu þessa e.t.v.
mest.
Sú mynd sem ég hefi dregið
hér upp af möguleikum síldar-
vinnslu á Norðurlandi kallar á að-
gerðir.
Hjólin þurfa með góður eða illu
að snúast á ný á þessum stöðum.
Fyrir norðan þarf verksmiðjureyl
ur sem fyrst að bera við himinn
á ný.
Þessa mynd má stækka frekar
með því að minna á möguleikana
við síldarsöltunina á nefndu svæði,
en á því eru milli 30 og 40 síldar
söltunarstöðvar, þar af á Siglu-
firði 22. Á þessum stöðvum er unnt
ef hráefni er fyrir hendi og nægi-
legur vinnukraftur að salta hundr-
uð þúsunda. Þess má hér geta að
verðmæti 390000 tunna s.l. ár
nema um 480 milljónum króna
brúttó.
Þessar tölur tala sínu máli. Eg
hef því miður ekki tölur handbær-
ar yfir hve mikils virði hinar
mörgu söltunarstöðvar -eru á Norð-
urlandi miðað við byggingakostn-
að í dag en það mun skipta hundr
uðum nýlljónum króna og er hátt-
virtum alþingismönnum það vel
Ijóst.
Síldarverksmiðjur ríkisins á
til smærri staða né heldur reglu-
bundnum ferðum bifreiða milli
landshluta og byggðarlaga.
Segja má að mörg byggðarlög
geti ekki treyst á þessi farartæki
lengur en 3—5 mánuði ár hvert.
Verður þá að grípa til þeirrar fyr-
irgreiðslu, sem hið opinbera hefur
ætíð talið sér skylt að láta lands-
byggðinni í té, þar sem eru strand-
ferðaskip til að annast farþega- og
vöruflutninga.
Þörfin fyrir farþegaskip með
ströndum fram er nú allt önnur
en hún var þegar Esja og Hekla
voru byggðar. Eitt hraðskreitt og
vel búið skip .af hæfilegri stærð
og vel búið farþegaþægindum gæti
nú vegna breyttra aðstæðna veitt
betri þjónustu að því varðar far-
þegaflutning milli hafna og á
lengri leiðum en þau tvö skip,
Esja og Hekla, sem upphaflega
voru byggð og fyrst og fremst
starfrækt í því skyni. Mætti hugsa
sér, að hið nýja farþegaskip hefði
lítið vörurými, t.d. aðeins fyrir
póst og varning, sem mjög fljót-
legt væri að losa í höfn.
Að því er varðar vöruflutninga-
skip til strandferða er augljóst,
þessu umrædda svæði unnu úr á
s.l. ári aðeins rúmum 450.000 mál-
um síldar eða sem svarar 15—20
sólarhringa vinnslu, aðrar verk-
smiðjur á svæðinu fengu um 330
000 mál eða um 20 daga vinnslu.
Á Norðurlandssvæðinu voru á
s.l. ári saltaðar aðeins 87000 tunn-
ur — þar af á Siglufirði 19334.
Svæðinu er skipt um Langanes.
Beri nú hver saman þessar töl-
ur við tölur möguleikanna. Við
blasir hörmuleg staðreynd —
staðreynd sem þarf að breyta.
Framkomið frumvarp miðar í þá
átt.
Það er gamlt máltæki, sem segir
að ekki sé sopið kálið þó í aus-
una sé komið. Það eru orð að
sönnu. Mér er það full Ijóst, að
þó þetta frumvarp verði samþ. og
ríkisstj. láti fara fram athugun á
löndun erlendra fiskiskipa í ísl.
höfnum, þá er ekki fullvíst að
ferð hafi hér verið farin til fjár.
Það er engin sönnun fyrir því
að erlend skip telji sér til hags-
bóta að selja okkur fiskafla sinn
— vilji heldur þess í stað sigla
með hann til heimhafnar, þó
fjörður sé á milli frænda.
Það er áilt þeirra flesta sem um
þessi mál hafa fjallað, að lönd . a-
leyfið ætti aðeins að vera bundið
við þá staði eina sem hafa næg-
an síldarverksmiðjukost og síldar
söltunarstöðvar sem vantar lirá-
efni hverju sinni. Þó ég telji tima-
bært að þessi tilraun sé gerð með
tilliti til þeirrar litlu vinnslu sem
varð í síldarverksm. norðanlands
s.l. sumar og takmörkuðu síldar-
saltanir er mér ljóst að viss áhætca
og ábyrgð fylgir að gera þesíar
breytingar á umræddum löguni.
Það er ill nauðsyn, sem hvetur
til umræddra athugana.
En eitthvað þarf að aðhafast til
að auka hráefni þeirra sílarverk-
smiðia og söltunarstúúva sem búa
við allt að 340 daga aðgerðarleysi.
Samþykkt frumvarpsins er tilraun
í þá átt.
að þau þurfa fyrst og fremst að
vera tvö — og þó að margra áliti
þrjú. Væru þá tveim skipum ætl-
aðar fastar strandferðir, eins og
Iíerðubreið og Skjaldtoreið nú, en
hinu þriðja ætlað að hlaupa í
skarðið, þegar um væri að ræða
óvenjulega flutningaiþörf eða leysa
hin skipin af hólmi vegna viðgerða
o.s.frv.
Um vöruflutninga með strönd-
um fram er hið sama að segja og
farþegaflutningana, að þar hefur
orðið stórtoreyting á síðustu árum.
Þar virðast flutningabílar nú full-
nægja þörf stórra landssvaeða. Slík-
ir vöruflutningar tíðkast nú um
Vesturland, Norðurland að sunn-
an allt til Eyjafjarðar og jafnvel
Húsavíkur, og a.m.k. í 3—4 mán-
uði að sumarlagi eru talsverðir
vöruflutningar á bílum til Egils-
staða, Seyðisfjarðar og fjarðanna
þar fyrir sunnan. Má og svipað
segja um Norðausturlarid milli
Tjörness og Smjörvatnsheiðar. En
þrátt fyrir landflutninga má segja,
að Vestfirðir, Norðausturland og
Austfirðir allir séu í heild mjög
háðir vöruflutningum á sjó og
fleiri landshlutar að vetrarlagi,
þótt ekki sé með talinn sá vandi,
sem að höndum ber í sambandi
við harðindi af völdum vetramkis
og hafísa.
Ekki virðist um það að ræða
að draga úr þeim skipakosti, sem
Skipaútgerð ríkisins hefur nú yfir
að ráða til vöruflutninga, heldur
er aðkallandi nauðsyn að stækka
og bæta flutningaskip útgerðarinn
ar og auka þar með afkastagetu
þeirra og hæfni til að mæta vetr-
arveðráttu og vetrarsjóum. Þessi
skip verða að byggjast fyrst og
fremst sem flutningaskip með til-
tölulega mikið og hentugt lestar-
rúm og búin sterkum bómum, en
ekki mun ástæða til að auka far-
þegarúm að ráði, þar sem búast
má við, að farþegar noti þessi skip
meira á milli hafna en á lang-
leiðum. Ilitt er þó augljóst, að
GUNNAR GUÐBJARTSSON
f gær tók Gunnar Guðbjartsson,
bóndi á Hjarðarfelli og formaður
Stéttarsambands bænda, sæti Hall
dórs E. Sigurðssonar á Alþingi.
Flutningsmenn leggja áherzlu á,
að athugun þessara mála verði lok
ið af nefndarinnar hálfu í byrjun
næsta Alþingis, svo að hægt verði
á því þingi að afgreiða málið í
því formi, sem bezt er talið henta
fyrir landsbyggðina.
Gert er ráð fyrir, að núverandi
strandferðaskip verði seld jafnóð-
um og ný skip eru byggð og tek-
in í notkun.
EYJAFLUG
MED HELGAFELLl NJÖTID ÞÉR
ÚTSÝNIS, FLJÓTRA
OG ÁNÆGJULEGRA FLUGFERÐA.
AFGREIÐSLURNAR
OPNAR ALLA DAGA.
REYKJAVÍKURFLUGVELLI 22120
SUMARFÖTIN
DRENGJAJAKKAFÖT frá S
til 13 ára.
MATRÓSAFÖT.
MATRÓSAKJÓLAR.
DRENGJAJAKKAR, stakir.
HVÍTAR NYLONSKYRTUR.
ENSKAR DRENGJA- OG
TELPUPEYSUR, mikið úr-
val nýkomið.
FERMINGARFÖT frá 32—31,
terylene og ull, fyrsta fL
efni.
SÆNGURFATNAÐUR, kodd-
ar, sængnrver, iök.
GÆSADÚNN.
HÁLFDYNN.
FIÐUR.
DÚNHELT OG FIÐURHELT
LÉREFT.
PATTONSGARNIÐ í UtavaH,
4 grófleikar, hleypur eöd.
Póstsendum
Vesturgotn 12,
sími 13-5-770.
HÚSBYGGJENDUR
Smíðum svefnherbergis- og
eldhússinnréttingar.
SÍMl 32-2-52.

SERVÍETTU- PRENTUN SÍMI 62-101.
Bæta verSur úr hráefnaskort-
inum á Norðurlandi