Tíminn - 28.04.1966, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 28. apríl 1966
TIMINN
MINNING
Séra Sveinbjörn Högnason
fyrrverandi alþingismaöur
Hinn fyrsta sumardag að
morgni varð séra Sveinbjörn
Högnason bráðkvaddur að heim-
ili sínu.
Mikill og góður drengur er
skyndilega og övænt horfinn af
sjónarsviðinu. Sérstæður atgervis
maður, sem hóf sig yfir hvers-
dagsleikann og gnæfði yfir um
margt það, sem bezt má prýða.
En 'hér er því lögmáli hlýtt, sem
mælir svo fyrir, að eigi sé líf
án dauða og enginn dauði án
lífs.
Vissulega er sá vinur hér
kvaddur, sem fann til í stormum
sinna tíða og lifði til fulls iífinu;
sem gaf sig allan fram í þrótt-
miklu starfi og jákvæðri af-
stöðu til verkefna þeirra, sem
boðið var að leysa. Hann hlýddi
hjartans kalli og tók sér snemma
stöðu í fremstu víglínu hvar-
vetna á þeim stöðvum þar sem
baráttan var háð fyrir betra
heimi og bjartari. Allir þeir, sem
stóðu höllum fæti og áttu erfitt
uppdráttar höfðu samúð hans og
reiðubúna hjálp, ef hann var nær
og vissi af. Hverju góðu máli
vann hann að með atorku og ótoil-
ugum áhuga svo sem hann hafði
tök á og til hans kasta kom.
Séra Sveinbjörn Högnason var
fæddur 6. apríl 1898 að Eystri-
Sólheimum í Vestur-Skaftafells-
sýslu. Foreldrar hans voru hjón
in Högni Jónsson og Ragnhildur
Sigurðardóttir hin mestu merkis-
hjón og stóðu að þeim kunnar rót
fastar skaftfellskar ættir.
Séra Sveinbjörn naut skamma
hríð foreldra sinna. Föður sinn
rnissti hann er hann var 2ja ára
en móður sína á 10. ári. Þá tók
Eyjólfur Guðmundsson bóndi á
Hvoli í Mýrdal litla frænda sinn
til fósturs. Minntist sr. Svein-
björn jafnan fóstra síns sem
elskulegasta föður og unni hon-
um heitt. Að Hvoli var hann öll
sín æskuár og tók snemma þátt
í venjulegum sveitastörfum. Ung
ur hóf hann bóknám. Kom
snemma í ljós þrek hans, harð
fengi og námfýsi. Varð hann strax
hinn ágætasti námsmaður. Að
'loknum prófum í Flenstoorgar-
skóla gekk hann á Menntaskól-
ann í Reykjavík. Las þar tvo
bekki utan skóla og lauk stúd-
entsprófi þaðan vorið 1918 með
bezta vitnisburði. Innritaðist síð-
an í guðfræðideild Háskólans í
Kaupmannahöfn. Fékk hann inni
á Garði og var einn hinna síðustu
íslenzku Garðstúdenta. Sérstak-
lega lagði séra Sveinbjörn sig
eftir Gamla testamentisfræðum og
austurlenzkum tungumálum svo
sem hebresku. Sótti námið sem
fyrir tnjög fast og varð í fremstu
röð stúdenta. En jafnframt gaf
hann sér tíma til að sinna félags-
málum og átti þar drjúgan hlut.
Guðfræðinámi lauk hann með
rniklu lofi. í Þýzkalandi dvaldist
hann um hríð við framhaldsnám.
Kunnugt er mér, að félagar séra
Sveintojarnar við Háskólann álitu
engum vafa bundið, að hann legði
fyrir sig fræðimennsku og gerðist
háskólakennari, þvflíkan töldu
þeir lærdóm hans og hæfileika.
Þóttust skólatoræður hans, þeir,
sem honum voru nánastir, fullvel
vita, að *eigi hefði einungis hug-
ur hans ibneigzt til þeirrar áttar
heldur og einnig vonir hans ver-
ið bundnar við að öðlast slíkt
starf áður langt liði. En örlög-
in skipuðu því máli með öðrum
hætti. Vart sáu vinir séra Svein-
bjarnar honum bregða svo æðru-
laust tók hann hlutskipti sínu.
En eigi verður talið ofmælt þó
að því sé haldið fram, að þar
missti Háskóli okkar mikils.
Að baki var nú hinn glæsileg-
asti námsferill. Þá braut mörkuðu
óvenjulegar námsgáfur, kost-
gæfni og viljaþrek. Átti þó séra
Sveinbjörn á skólaárum sínum
við vanheilsu að stríða um skeið
og lá þunga sjúkdómslegu.
Síra Sveinbjörn var þannig frá
bærlega vel búinn undir lífsstarf
ið og fáir betur til prestsembætt
is fallnir.
Hófst nú strangur og umsvifa-
mikill starfsdagur, sem hér verð
ur þó eigi sögð saga af nema að
örlitlu og ófullkomnu leyti.
Árið 1926 var séra Svein-
björn vígður til Laufáspresta-
kalls en skömmu síðar varð laust
Breiðatoólsstaðarprestakall í Fljóts
hlíð. Sótti hann um það, var
kjörinn og tók við því emtoætti
í fetorúar 1927. Gegndi hann því
þar til fyrir fáum árum, að hann
sagði því lausu og sonur hans
séra Sváfnir tók við.
Þegar í stað átti séra Svein-
björn miklum vinsældum að
fagna. Sóknarbörnum sínum batzt
hann þeim vináttuböndum, sem
aldrei slaknaði á.
Varð séra Sveinbjörn brátt
nafhtogaður ræðuskörungur og
öll prestsþjónusta lék honum í
hendi. Uppfræðsla barna var hon-
um hjartans mál. Fermingarbörn
hans elskuðu hann og minnast
hans með þökk og virðingu. Komu
þar fram hinir frábæru kennara-
hæfileikar hans og unun hans að
umgangast og fylgjast með þroska
unglinganna.
Hið mikla traust, sem héraðsbú
ar fengu á honum ieiddi að sjálf-
sögðu til þess, að á hann hlóðust
imargvísleg trúnaðarstiörf, fyrst
innan héraðs og síðan utan.
Tók séra Sveinbjörn nú að
vinna að félagsmálum og lands-
málum yfirleitt. Varð einn af
forystumönnum Framsóknarflokks
ins og vann alla tíð þeim flokki
og málefnum hans allt það braut
argengi, sem hann mátti. Barátta
sú, sem hann þar háði var eigi
síður gagnmerk en preststörfin
Fyrst og fremst áttu bændastéttin
og búnaðarmálin hug hans svo og
kirkjunnar- og menntamál. Komst
hann snemma í fremstu röð
þeirra, sem létu þessi málefni til
sín taka.
Árin 1931—1933 situr séra Svein
björn á Alþingi sem 2. þm. Rang
æinga. Hann náði kjöri þingrofs-
árið svokallaða Var þá eldur mik
ill uppi í íslenzkum stjórnmálum.
Sótti hann mál sitt af kappi og
einstakri vígfimi svo sem ætið síð
an. Átti þessi hildarleikur vel við
hinn vopndjarfa mann.
Árið 1935 var löggjöf sett um
afurðasölumál bænda. Hafði and-
staðan gegn henni verið sterk og
harðsnúin. Bæði sókn og vörn
með afbrigðum hvöss. enda for-
vígismenn beggja aðila harð-
skeyttir bardagamenn. Þáttur sr.
Sveintojarnar í undirbúningi og
framgangi þessarar umbótalög-
gjafar, sem braut í blað, var hinn
glæsilegasti en jafnframt þrek-
raun hin mesta.
Á þessum hólmi kom hinn víg-
reifi og hraðmælski málafylgju-
maður fram í fullum herklæðum
og vopnaður vel. Er saga af þess-
ari orrahríð bæði mikil og merk.
Árin 1937—1942 var séra Svein
björn á þingi sem 1. þ. m. Rang-
æinga.
Vorið 1942 höfðu andstæðingar
Framsóknarflokksins komið fram
breytingu á kjördæmaskipun, sem
Framsóknarflokkurinn var and-
stæð og barðist gegn. Nú kaus
séra Sveinbjörn að víkja úr sínu
gamla kjördæmi og hasla sér völl
í fæðingarhéraði sínu, Vestur-
Skaftafellssýslu, þar sem tvísýna
var hvað mest og bardaginn hlaut
að verða harðastur. Svo sem að
líkum lætur var slíkt val honum
toezt að skapi. Þarna átti hann
kappi að etja við héraðshöfðingja
þeirra Skaftfellinga og sýslumann,
Gísla Sveinsson.
Eftir margar og frægar orrust-
ur bar séra Sveinbjörn sigurorð af
hólmi, og var þingmaður Vestur-
Skaftfellinga til ársins 1946. Þá
lét hann af þingmannsstarfi en
varð árin 1956—1959 þingmaður
Rangæinga að nýju, en gaf ekki
kost á sér lengur.
Á þingi reyndist séra Svein-
björn svo sem vænta mátti hinn
bezti liðskostur. Þar nutu sín til
hlýtar mælska hans og einstök
málafylgja. í harðri andstöðu léku
honum sverðin mörg í hendi og
vopnfimari voru fáir eða engir,
þegar fastast var að honum sótt.
Auðvitað gat stundum sviðið nokk
uð undan höggum, sem hann
greiddi. Sjálfur kveinkaði hann
sér ekki við spjótalögum andstæð
inga, enda sjaldan lagi á hann
komið. Hinn aðsópsmikli skylm-
ingamaður og höggglaði gat einn-
ig verið glettinn án græsku og
gamansamur. Andstæðingarnir
vissu þó, sem vildu, að undir víga-
stakki hans bjó hjarta heitt af
manngæzku og drengskap. Því var
svo jafnan. er orrustu lauk, að
sárin greru og vinátta tekin upp
að nýju, svo sem ekkert hefði í
skorizt. Þannig skyldi ævinlega
pólitískum átökum ijúka. Engan
I mun séra Sveintojörn því hafa átt
ovini og sattur var hann við guð
og menn.
Þá vil ég geta þriðja höfuðþátt-
ar í lífsstarfi Séra Sveinbjarnar.
Strax er hann settist að á hinu
sögufræga höfuðbóli, Breiðaból-
stað, gerðist hann stórtækur og
framsækinn bóndi. Hóf bygging
ar á staðnum og jarðabætur í
stórum stíl. Varð hann brátt einn
umsvifamesti bóndi á Suðurlandi.
Þar kom fram sem á öðrum svið
um drengskapur hans, hagsýni,
viljafesta og skörungstoragð.Og víst
er um það að hugsun hans var
ætíð sú, að bóndans stétt væri
og ætti sú að vera, að fyrir öðr-
um færi um prýði, þjóðlega hætti
og rausn því skyldi líka að henni
búið svo sem slíku marki hæfði.
Um aðsækni að þessu marki ber
öll afstaða hans og starf í félags
málum bænda órækastan vott.
Hver ein grein hinna þriggja
höfuðstarfa séra Sveinbjarnar, sem
ég hefi nefnt. sýna glögglega hví
líkur afburðamaður til líkama og
sálar hann var.
Mætti hér minnast orða Haralds
konungs harðráða, þau er hann
mælti um eitt mesta glæsimenni
í íslenzkri klerkastétt, að vel hefði
sá mátt af skaplyndi sínu og öllu
atgervi gera hvert heldur væri
Víkinga höfðingi, konungur eðnr
biskup. Svipað hefði víst mátt
segja um séra Sveintojöm
Hann gekk heill að hverju
starfi og hlífði sér hvergL Því
hlaut svo að fara, að þrekið cnt-
ist ekki til efri ára. Slflcur eldleg
ur kraftur eyðist fyrr og að von
um. Heilsan brást að nokkru hin
síðari ár. Sjálfur hélt hann þvf
fram jafnan, að eldri menn en
sextugir ættu að vægja sér f
störfum, létta af sér böggum og
færa þá yfir á herðar yngri manna.
Þeirra væri framtíðin. Þessu fylgdi
hann sjálfur eftir.
Eins og ég hefi fyrr vikið að
fékk séra Sveinbjöm mörg önn
ur störf á hendur af stærri og
minni gerð. Minnzt skal nokkurra:
í hreppsnefnd og skólanefnd Fljóts
tolíðar var hann um áratugi, stjóm
Kaupfélags Rangæinga, bygginga
nefnd Skógaskóla, milliþinga-
nefndum um kirkjumál, bún-
aðarmál o. fl. Landstoankahefnd.
Að sjálfsögðu varð hann
formaður mjólkursiölunefndar og
síðar Mjólkursamsölunnar. Þá var
hann í stjórn Mjólkurbús Flóa
manna og formaður hennar síð-
ustu árin.
Þriðjudaginn síðasta á liðnum
vetri var aðalfundur Mjólkurbús
Flóamanna haldinn að Flúðum að
iðstöddu fjölmenni af Suðurlandi.
Þennan fund sat séra Sveinbjöm
flutti ítarlega og fróðlega skýrslu
um störf búsins liðið ár af sínum
alkunna myndarskap. Svaraði fyr-
irspumum skýrt og óhikandi eg
lék á als oddL Um kvöldið bar
hann fram tillögu um að veita
100.000.00 framlag í sjóð Egils
•heitins Thorarensens, síns gamla
og góða vinar og samherja. Skyldi
þannig styrkja menningarmátefni
Sunnlendinga. Mælti séra Svein
bjöm fagurlega fyrir tillögu sinni
og var hún samþykkt nær sam-
hljóða.
Þessi var hans síðasta gerð í
félagsmálastarfi og lauk því eins
og hann hóf það. Vakandi í vel-
ferðarmálum fólksins, hugsandi
um þau og starfandi að þeim
með óskertum áhuga tll hinztu
stundar.
Séra Sveinbjörn kvæntist hinn
12. júní 1926 eftirlifandi konu
sinni Þórtiildi Þorsteinsdóttur út-
vegstoónda í Laufási í Vestmanna-
eyjum Jónssonar, merkri konu og
mikilhæfri. Eignuðust þau 4 börn,
einn son og 3 dætur, öll upp-
komin og hafa stofnað eigin heim
ili. Hið traustasta manndómsfólk.
Það býr harmur í huga okkar
hinna mörgu vina, samstarfsmanna
og samherja séra Sveinbjarnar
Högnasonar er við kveðjum hann
hinztu kveðju og berum fram
þakkir okkar fyrir öll hans stört
í þágu héraðs og alþjóðar og alla
vináttu hans í okkar garð, fyrr og
síð. Við Sunnlendingar þökkum þá
giftu að hafa fengið að njóta
hinna miklu hæfileika hans og
starfskrafta um 40 ára skeið. Þíng
menn Framsóknarflokksins og