Tíminn - 28.04.1966, Blaðsíða 9

MMHTUDAGUR 28. aprfl 1966
TÍMINN
9
stjóm senda innilegar samúðar-
kveðijnr og þaktdr fyrir ánægju-
le@t samstarf.
Ön færum við svo að lokum
frú Þórlhildi emlæga þökik fyrir
Mim kærleSksrfka þátt hennar í
Hfestarfi ergimnannsins, setm stóð
við hlið ihans alla tíð og studdi
Iharm með faverju imóti, sem hún
mattí- Við vottum henni okkar
dýpstu samúð bömutm þeirra og
öðrtrm aðstacndendum í þeirra
mflrln fjorg og trega. Við biffjum
Gnff aff veita þeim þrek otg þol á
erfiffri stnnd og blessa æ þeirra
framtíðartiag.
Bjöm Fr. Björnsson.
S6ra Sveinbjöm Högnason á
StaffarbaJcka, fyrrverandi prófast-
ur á Breiðabólstað, andaðist á
heimfli rínu að morgni sumardags
ins fyrsta þ. 21. þ. m. 68 ára að
aldrL ■—
Andlát hans kom mér mjög á
óvart Við hSfðum nýlega verið
saman á tveimur fundum, aðal-
fundi Mjólkursamsölunnar þ. 14.
og aðalfundi Mjólkurbús Flóa-
manna þ. 19. þ. m. Hann var for-
maður beggja þessara fyrirtækja
og stjómaði þvi fundunum og
flutti þar skýrelur. Á báðum fund
unuim var það mér nokkurt um-
bugsunarefni, að mér virtist séra
Sveinibjöm talsvert breyttur. Það
var eins og að hann hefði yngst
um fleiri ár og eflzt að fjöri og
þrótti. Hann var einatt hlýr og al-
úðlegur í viðímóti, en þá virtist
mér hann hlýrri og alúðlegri en
nokfcru sinni fyrr. Dagurinn og
lífið virtust standa honum svo
nærri, að dauði væri óhugsandi.
Stjóm þessara tveggja funda,
sem hér er getið, og þátttakan í
þeim, munu hafa verið síðustu op
inbem störfin, sem séra Svein-
björn vann. Það er á sinn hátt
táknrænt, þar eð hann hafði varið
drjúgum hluta af tíma sínum og
kröftum í þágu mjólkurmálanna
hér syðra.
Hann vann að undirbúningi að
stofnun Mjóikursamsölunnar í
Reykjavík og var kosinn fyrsti for
maður stjórnar hennar. Því starfi
gegndi hann til dauðadags eða í
rúimlega 31 ár. Árið 1954 tók
hann sæti í stjórn Mjólkurbús Flóa
manna og árið 1961 gerðist hann
eiinnig fonmaður þeirrar stjórnar.
Um langt árabil stóð hann einatt
í fylkingarbrjósti, þegar verja
þurfti málstað Mjólkursamsölunn
ar eða sækja mál fyrir hennar
hönd. Skarpir vitsmunir, mælska,
fjör og glæsimennska voru stoð
hans og styrkur í baráttunni. Því
harðari sem snerran var, því betur
naut hann sín. Við andlát hans
brast því sá strengur, sem harðast
skaut og hæst gall, þegar örvar
þutu á þeim árum, þegar baráttan
um mjólkurskipulagið stóð sem
hæst.
Hér verður ekki gerð tilraun til
að rekja hin mörgu og margvís
legu störf. sem séra Sveinbjörn
Högnason vann í þágu mjólkur-
skipulagsins O'g Mjólkursamsölunn
ar á meira en 30 ára starfsferli,
en það skal fullyrt, að nafn hans
er svo skýru letri skráð á spjöld
sögu Mjólkursamsölunnar. að bað
máist ekki. Mjólkursamsalan á hon
um mikið að þakka. Þessar línur
eru fyrst og fremst skrifaðar til
að bera fram alúðar þakkir fyrir
fórnfús störf.
Fyrstu kynni okkar séra Svein
bjarnar urðu veturinn 1930—1931
þegar hann var skólastjóri Flens-
borgarskólans í Hafnarfirði og
ég nemandi hans þar. Hann var
glæsilegur skólastjóri og kennari,
og naut fyllstu virðingar nemenda
sinna. Því starfi gegndi hann að-
eins einn vetur, og sáum við ueni-
endur hans eftir honum, þegar
hann hvarf frá skólanum. Síðan
lágu svo leiðir okkar saman innan
veggja Mjólkursaimsölunnar, þar
sem við höfðum náið samstarf á
aranan áratug.
Ég þakka séra Sveirtbirni Högna
syni fyrir samstarfið, ljúfmennsk
una og vináttuna og vona, að
birta sú, sem var yfir honum í
síðustu skiptin, þegar við unnum
saman, hafi verið bjarminn frá
hans hýju heimkynnum. Konu
hans, bömum og bamabörnum
færi ég innilegar samúðarfnreðjur
og blessunaróskir.
Stefáh Björnsson.
Það var sem birtu brigði, er við,
vinir og samstarfsmenn séra Svein-
bjamr Högnasonar, fréttum bið
sviplega fráfall hans á sumardag-
inn fyreta. Tveimur dögum áður
veitti hann forystu hinum afar-
fjölmenna aðalfundi Mjólkurbús
Flóamanna, með hinu alkunna ör-
yggi og glæsileik, sem jafnan ein-
kenndi forystu hans og var hans
mikli styrkur. Hann gladdist yfir
því, sem áunnizt hafði, bændum til
handa á síðaistliðnu ári. Gladdist
yfir, að þeir báru úr býtum sæmi
leg laun fyrir miikla vinnu, um-
svif og erfiði.
Við nánustu samstarfsmenn
hans, kvöddum hann seint að
kveldi þessa næst síðasta vetrar-
dags. Og vinarkveðju okkar fylgdi
innileg þökk fyrir þennan liðna
samstarfsdag og alla aðra daga,
sem við höfðum unnið saman að
hugsjóna- og hagsmunamálum
bænda og landbúnaðarins í heild.
Og nú var sumardagurinn fyrsti
á næsta leiti. Þess vegna var líka
sumarfögnuður og sumaróskir í
kveðju okkar. En svo skammt sjá-
um við jafnan fram á leiff, svo lítt
sjáandi erum viff á það, hvemig
örlagaþræðir mannlífsins eru sam
anstungnir í hendi höfundar lífs-
ins, að sízt leiddi okkur í grun, að
þetta væri síðasta handtakið, að
örlög hans væru þau, að hann
gengi inn í fögnuð herra síns, und
ir hádegissól hins fyrsta sumar-
dags. En það held ég, að allir,
sem bezt þekíktu drengskap og
hjartahlýju presta- og bændahöfð
ingjans á Breiðabólstað, muni sam
mála um það, að gott samræmi sé
í því, að för hans af þessum heími,
var honum gerð móti hækkandi
sól og sumarhlýju.
Séra Sveinbjörn Högnason
fæddist 6. apríl 1898, að Eystri-
Sóliheimum í Mýrdal og var því
réttra 68 ára að aldri, er hann
lézt. Foreldrar hans voru Högni,
bóndi þar Jónsson, bónda í Péturs
ey í Mýrdal, Ólafssonar og kona
hans, Ragnhildur Sigurðardóttir,
bónda í Pétursey Eyjólfssonar.
Séra Sveinbjörn fór ungur að
árum í Flensborgarskóla og
lauk þar gagnfræðaprófi. Það-
an fer hann í Menntaskólann
í Reykjavík og lýkur stúdentsprófi
1918, er hann stóð á tvítugu. Árið
1919 fer hann til Danmerfcur og
innritast í háskólann í Kaupmanna
höfn, stundar þar guðfræðinám
með hebrezku sem aukanámsgrein
og lýkur guðfræðiprófi 1925. Hann
mun á þessutm árum hafa öllu
fremur óskað að gerast fræðari
og leiðtogi þeirra ungu manna,
sem valið höfðu sér að ævistarfi
að þjóna kirkju og kristindómi,
með því að kena þeim guðfræði
við hinn unga háskóla vorn, frek
ar en preststarfið, þótt á annan
veg færi. Þýzkalandsför hans,
strax að guðfrseðiprófi lotonu, bend
ir til þess. að svo muni verið
hafa, en hann stundaði nám við
háskólann í Leipzig akademiskt
ár 1925—26 í semitiskum málum,
hebrezku, arameisku og arabisku.
Þegar heim kom. var sýnt. að
þessi ósk han.s myndi ekki rætast.
Hann var vígður vorið 1926 til
Laufásprestakalls og þjónaði því
um eins árs skeið, en veittur
Breiðabólstaður í Fljótshéraði vor
ið 1927 Hann var skipaður próf
astur i Rangárvallaprófastsdæmi
1941 og gengdi báðum þessum
embættuim til 1963, er hann fékk
lauisn frá prestskap að eigin ósfe.
Byggði hann þá nýbýlið Staðar-
bakka í Breiðabólstaðarlandi og
settíst þar að. Er þar fagurt um
að litast bæði innam húss og utan,
miklir nýræktarvellir og heimilið
ber smekkvísi hinnar göfgu konu
hans fagurt vitni.
Auk prests- og prófastsstarfs í
fjölmennum sóknum og héraði og
stórbúskapar á Breiðabólstað,
gegndi séra Sveinbjörn Högnason
fjölmörgum og umsvifamiklum
trúnaðaretörfum, bæði á andlegu
og efnalegu sviði.
Á fyretu prestsárum sínum stund
aði hann kennslu um skeið og
var settur skólastjóri Flenzborgar
stoólans 1930—1931. Hann átti sæti
í milliþinganefnd um skipan presta
kalla 1951, og átti sæti í stjórn
Prestafélags íslands um nokkurra
ára skeið. Hann var mikill bar-
áttumaður fyrir skipulagningu
mjólikureölumála á Suðurlandi og
veitti þeim málum skelegga for
ystu, svo að þeim mönnum, sem
vildu halda við glundroðanum í
þessum málum til tjóns fyrir
bændur en hagnaðar fjrir þá, sem
dreyfðu þessari dýrmætu fæðu
til neytenda, stóð ógn af <>g var
hart barizt. Hann var skipaður
formaður Mjólkursölunefndar, þeg
ar sú skipan var gerð á mjólkur
sölumálum 1934, og var formaður
herniar til 1943, er hún var lögð
niður. Mjólkursamsalan var stofn
uð í jan. 1935, og laut hún yfir-
stjórn Mjólkursölunefndar til
1943, er skipulaginu var enn
breytt. Síðan hefur Samsalan 5
manna stjérn, kosna af fulltrúa
ráði og hefur séra Sveinbjöm ver-
ið fonmaður frá upphafi og er
óhætt að segja, að engimn einn
maður hefur unnið jafnmikið að
skipulagningu þessara mála og
hann. Hann var kosinn í stjórn
Mjólkurbús flóamanna 1955 og for
maður síðan 1961. í stjóm Kaup
félags Rangæinga 1934 og síðan
og var í stjóm Vatnafélags Jíang
æinga meðan það starfaði. Hann
var fonmaður Sjúkrasamlags
Fljótshlíðar og í hreppsnefnd um
fjölda ára. Þá átti hann sæti í
Framleiðsluráði landbúnaðarins
1947—1959. Var nokkur ár endur
stooðandi Búnaðarbankans og átti
sæti í Landsbankanefnd um ára-
bil.
Séra Sveinbjörn Högnason var
þingmaður Rangæiniga 1931—1933
og 1937—1942. Þingmaður Vestur-
Skaftfellinga var hann 1942—1946
og svo aftur þingmaður Rangæinga
1956—1959. Hann sat alls á 19
þingum.
Hér hafa verið talin helztu störf
séra Sveinbjarnar, auk hans aðal-
ævistarfs og er þó sennilega eitt
hvað vantalið. Má af þessu sjá, að
hér er ekki um neitt meðalmanns
starf að ræða, enda lá meðal-
mennsikan langt fyrir neðan leiðir
hans. Þrátt fyrir þessi miklu og
vandasömu þjóðmálastörf, var
hann einn af höfuðklerkum fs-
lenziku þjóðarinnar, hálærður
kennimaður góður og geislandi
prestur, svo sem að framan getur,
kennimaður góður og geislandi
mælskur. Hann var frábærlega vin
sæll af sóknarbömum sínum og í
héraði, enda góðviljaður dreng-
skaparmaður og vinur og leiðtogi
fólksins. Hann hélt hinum foma
góða sið að húsvitja. Gaf sér jafn
an góðan tima til þess, talaði við
fólkið um vandamálin og lífsvið-
horfið. Taldi hann þennan þátt
preststarfsins hafa verið þýðingar
mikill fyrir sig og margt af því
lært. Samhliða hans aðalævistarfi
og öllum öðrum, rak hann stór-
búskap. Hóf hann hinn forna,
fagra stað mjög til vegs með höfð
mglegum byggingum, stórfelldri
ræktun og umsvifamiklum bú-
skap. Hann var félagshyggjumað
ur af lífi og sál og fór ekki dult
með það, að félagsmálastarfið
væri mjög í samræmi við prests
starfið. Félagsleg samfajálp fólks
ins til meiri menningar, væri há-
kristileg, grundvölluð á hinu sí-
gilda boðorði: Berið liver annars
byrgðar.
Sem stjórnmálamaðður var
hann mikill baráttumaður fyrir
hvers konar menningarmálum
þjóðarinnar, en lét sig þó mestu
skipta öll þau mál, sem bænda
stéttina varðaði og landbúnaðinn
í heild. Hann var harður andstæð
ingur og þó drengilegur, iimur
ræðumaður, þar sem annars stað
ar og vinsæll bæði í hópi samherj
anna og andstæðinga.
Séra Sveinbjörn Högnason
kvæntist vorið 1926, Þórhildi Þor
steinsdóttur, útgerðarmanns í
Laufási í Vestmannaeyjum, Jóns
sonar. Þau eignuðust 4 böm: Sváfn
ir, prestur á Breiðabólstað, kvænt
ur Önnu Gísladóttur frá Reyðar
firði. Ragnheiður, gift Jóni Krist
inssyni, bónda í Lambey. Ásta, gift
Garðari Steinssyni, flugmanni og
Elínborg, gift Guðmundi Sæmunds
syni báðar búsettar f Reykjavík.
Heimili þeirra Bfeiðabólstaðar
hjóna var fagurt og hlýlegt sem
höfðingjum sómdi. Þar geikk um
stofur í 36 ár hógvær kona og
göfuglynd, og því að vonum vin-
sæl meðal sveitunga svo að af
bar. Hinn óbeini hlutur hennar í
starfi eiginimannisins er ekki skráð
ur, þptt mikill sé. Svo er um flest
ar konur. Þó kemur einatt í þeirra
hlut, meira en á orði er haft, að
greiða fram úr ýmsum vandamál
um líðandi stundar, sem í almenn
ingsaugum eru smá, en þó svo
stór, að þegar þau eru leyst af
kærleika og göfgi, að til lífsham
ingju leiðir.
Við vinir og samstarfsmenn séra
Sveinbjamar vottum Þórhildi,
bömum hennar og tengdabörnum
innilegustu samúð.
Við kveðjum séra Sveinbjöm
Högnason með innilegri virðingu
og þökk fyrir hans miklu þjóð-
nýtu störf, og allar samvemstund
irnar. Megi blessun Guðs fylgja
honum á sumarlandi eilffðarinnar.
Þorsteinn Sigurffsson.
HERMÓÐUR GUÐMUNDSSON:
Er óframkvæmanlegt að virkja
Þegar forvigismenn í fjármal-
um og virkjunarmálum þess opin-
bera ræða um fyrirhugaða Búr-
fellsvirkjun, er stöðugt beitt þeim
áróðri til stuðnings stóriðjumál-
inu, að óframkvæmanlegt sé að
ráðast i stórvirkjun fyrir íslend-
inga eina án beinna tengsla við
alumínverksmiðju. Verði því ekki
hjá þvi komizt að tengja virkjun
Þjórsár við erlenda stóriðju og
fasta raforkusölu til hennar um
langa framtíð.
Þessi áróður er svo stöðgut rek-
inn í stjórnarblöðunum mánuðum
saman í þeim tilgangi að koma
þjóðinni til þess að trúa þessum
furðulegu staðhæfingum, séu þær
nógu oft endurteknar. Hinir sem
treysta þjóð sinni fullkomlega til
þess að leysa þessi mál á venju-
legan hátt, án þess að eiga nokk-
uð á hættu, eru gerðir sem allra
tortryggilegastir i augum þjóðar-
innar og stimplaðir sem mestu
afturhaldsseggir.
En hvað er svo hæft í þessu?
Hafa verið leidd nokkur rök að
þvílíkum fullyrðingum?
í þessu sambandi væri ekki 'úr
vegi að benda á skýrt dæmi sem
algerlega sker úr um þetta.
írafossvirkjunin var fullgerð ár-
ið 1953. Þessi virkjun er 47.8 þús-
und kw. og kostaði 12.2 milljonir
dollara, eða 520 milljónir íslenzkra
króna samkv. núgildandi gengi
(kw 10878 kr).
Til samanburðar er áætlaður
kostnaður við 105 þús. kw. virkj-
un við Búrfell 1100 milljónir eða
kr. 10477 hvert kw.
Þannig kostar hvert kw í fyrir-
hugaðri Búrfellsvirkjun, samkv.
áætlun, 400 kr. minna ,en kw. í
írafossstöðinni kostaði fyrir 13
árum miðað við sama gengi.
Er nokkur sem trúir því, að
íslendingar séu nú verr undir það
búnir en fyrir 15 árum að ráðast
í virkjunarframkvæmdir sem eru
sízt meiri og til muna hagstæðari
en þá var ráðizt í?
Til frekari sönnunar og saman-
burðar á aðstöðu þjóðarinnar nú
9g þegar ráðist var í byggingu
írafossstöðvarinnar og Laxárvirkj
unar, sem báðar voru reistar á
sama tíma og tóku til starfa 1953
skal bent á að það ár voru tekjur
ríkissjóðs 542.2 milljónir, eða
33,3 milljónir dollara, en á yfir-
standandi ári eru þær áætlaðar
4000 milljónir kr., eða 93 milljón-
ir dollara.
Sé reiknað út frá þessu ætti ís-
lenzku þjóðinni að vera jafn auð-
velt nú að standa straum af 1450
milljón kr. virkjun og 520 milljón
kr. framkvæmd fyrir 13 árum sam-
kvæmt sama gengi.
Miðað við núverandi kostnaðar-
áætlun Búrfellsvirkjunar, 1100
milljónir kr., er það 350 milljón
kr. hagstæðara fyrir það opinbera
að standa straum af virkjun Þjórs-
ár nú, en írafossstöðinni 1953.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir
leyfir Jóhannes Nordal landsvirkj-
unarformaður og Seðlabankastjóri
að halda því fram, að það sé ófram
kvæmanlegt fyrir íslendinga að
ráðast í 105 þús. kw. virkjun fyrir
aðeins 1100 milljónir, nema að
hnýta þeirri framkvæmd aftan í
erlendan auðhring. Er ekki helzt
til lítill stórhugur f þessari kenn-
ingu?
Tölvísi Seðlabankastjórans virð-
ist heldur ekki á marga fiska.
Þannig reiknast honum til, að 105
þús. virkjun f Þjórsá s6 of stór
fyrir innlendan raforkumarkað,
þótt reiknað sé með að þoasi virkj-
un verði framkvæmd í áföngum,
á nokkrum árum og orkuapár
bendi til að þessi fyrsti þáttíir
Búrfellsvirkjunar verði full nýttur
eftir aðeins 10 ár, frá því að rirhj-
unarframkvæmdir hefjasO. Mér er
spurn, er yfirleitt nokkart vlt í
að ráðast í minni vatnswirkjanir
en svo að þær geti fullnasgt orku-
þörf innlendra rafmagnsnatenda í
að minnsta kosti 8—10 &r. Eða
var ef til vill írafossstöðin og
Laxárvirkjunin 1953 byggðar of
Framhald á bls. 1S.
Þiórsá án stóriðju?