Vísir - 12.11.1974, Blaðsíða 2

2
Vlsir. Þriðjudagur 12. nóvember 1974.
risntsm:
Tókst þú eftir fallegu norðurljós-
unum um hálfellefu leytið i gær-
kvöldi?
‘ LESENDUR HAFA ORÐID
Dómur Þorsteins Ulfars Björnssonar kvikmyndagerðarmanns:
Vala Valdimarsdóttir : —Nei, ég
var lasin i gærkvöldi svo ég var
ekkert úti, en annars staldra ég
alltaf við, ef ég sé falleg norður-
ljós.
Kristján Asgeirsson , fram-
kvæmdastjóri: —Ég tók nú ekki
eftir þeim. Annars hef ég mikib
dálæti á norburljósum og himn-
inum yfirleitt.
Anna Jónsdóttir, húsmóðir: —Ég
sá þau ekki. Það hefur liklega
verið eitthvab spennandi i sjón-
varpinu. Ég leit ekkert út.
Guðmundur Sigurjónsson, verk-
stjóri: — Ég tók ekki eftir þeim.
Ég var lftib á ferbinni. Ég fór eitt-
hvab smávegis á bílnum, en þá
horfir mabur aubvitab aballega á
veginn.
Rögnvaldur Pálsson, málara-
meistari: — Ég tók ekki eftir
norburljósunum nei, þvi ég hef
liklega verib háttabur um þetta
leyti.
Gubrún Þóröardóttir, skrifstofu-
stúlka: — Nei, ég sá nú ekki
norburljósin. Ég man samt ekki,
hvab ég var ab gera um þetta
leyti, en ég hef liklega ekki veriö
ab horfa upp i loftiö.
Þorsteinn tJlfar Björnsson sendi
blaðinu þennan kvikmyndadóm
um ,,The Exorcist”. Vegna
mikils umtals um myndina
þykir ástæða til að birta grein
„The Exorcist" er
skammarlega léleg
Þorsteins:
THE EXORCIST (Særingar-
maðurinn eöa Fjandafælan)
Leikstjóri: William Friedkin
Bandarisk, 122 min. gerð 1973 I
Panavision og Metrocolor.
Aðalleikendur: Eilen Burstyn,
Max von Sydow, Lee J. Cobb,
Jason Miller, Linda Blair.
Söguþrábur:
Gamall Jesúitaprestur
(Sydow) er viö fornleifaupp-
gröft I Noröur-íran. Hann finnur
á sér, ab eitthvaö liræöilegt
muni ske eftir ab hann hefur
fundiö haus af einhverri djöfla-
styttu.
Chris MacNeil (Burstyn) er
fráskilin og þekkt kvikmynda-
leikkona. Hún er i Georgtown
vib kvikmyndatöku og dóttir
hennar 12 ára, Regan (Blair) er
hjá henni. Þab fara aö heyrast
högg á næturnar á loftinu fyrir
ofan herbergi Regans. Regan
fer aö hegöa sér undarlega og
nota ljótt oröbragö. Læknar og
sálfræöingar standa ráöþrota
frammi fyrir fyrirbærum eins
og þvi, aö húsgögn fara á
hreyfingu, Regan talar meö
mörgum röddum og breytist all-
svakalega i útliti. Þeir ráö-
leggja frú MacNeil ab fá prest
til aö reka út þessa illu anda i
stelpunni. Frúin talar viö föbur
Karras (Miller) og hann, eftir
ab hafa sannfærzt um, aö Regan
sé haldin illum anda eftir mörg
„æsileg” atvik, fær yfirmann
sinn til aö samþykkja særingu.
Þab er náb i gamla Jesúita-
prestinn, Lankester Merrin
(Sydow) til að hafa yfirumsjón
meb verkinu, þvi nú skal freista
þess ab reka djöfsa út. Þaö
blessast ab lokum, en svona til
ab reka endahnútinn svolitiö
hressilega á myndina, þá kostar
þaö dauða beggja prestanna.
Exorcist skammarlega
léleg
Ef þessi mynd speglar Holly-
woodframleibsluna 1973, þá er
illt i efni. Ég held, ab svo sé þó
ekki nema aö litlu leyti, sem
betur fer. Aö minnsta kosti eru
myndir eins og „Save the
Tiger”, „The Conversation” og
„Chinatown” svo miklu betri að
þaö er hreint með ólikindum, aö
þær skuli koma frá sömu
draumafabrikkunni. The Exor-
cist er svo léleg, að það er hreint
skömm aö. Hún er meira aö
segja svo léleg, aö þaö væri
vanviröa aö likja henni við svo
Þórður Guðmundsson hringdi:
„Ég hef rekiö mig á þaö, aö
bankar reikna ekki vexti af
lánum, eins og manni er kennt i
skóla. aö eigi að gera þaö. Sú
aðferð. sem bankarnir nota, er
ólógisk aö minu mati.
1 skólum er kennt I sambandi
viö vaxtaútreikning, aö
reikningsmánuöur sé alltaf 30
dagar, og reikningsáriö 360 dag-
ar.
Bankarnir telja hins vegar
hvern einasta dag vixiltimabils.
Þannig er manni t.d. gert aö
greiða vexti i 92 daga fyrir
þriggja mánaöa vixil, sem tek-
góöar myndir sem Dracula eöa
Frankenstein. Og svo fékk hún
Óskarsverölaun. Þar meö er
hægt aö fullyrða, ab þessi vafa-
sami gæöastimpill er ekkert
annaö en vanviröa á öörum
myndum. En annars fékk hún
verðlaun fyrir handrit. Þaö er
skrifaö af William Peter Blatty.
Blatty þessi kvaö hafa verið
yfirmaöur deildar Banda-
rikjahers, sem fjallar um sál-
fræöilegan hernaö. Enda veit
hann vel hvaö hann er aö gera,
þegar hann skrifar handritiö.
Og meö þvi byrjar þetta allt
saman. Þegar áhorfandi gekk út
af sæmilegri hrollvekju, haföi
hann alltaf þá öruggu vissu, að
þaö góöa sigraöi þaö illa. En
ekki þegar hann gengur út af
The Exorcist. Þaö er meira aö
segja látiö óbeint aö þvi liggja,
aö drisillinn I Regan sé á ferli,
og leitandi að einhverjum til aö
laumast inn I. Það er þessi
sálfræöilegi ótti, sem gerir
þessa mynd svo ógeðslega. Ég
er kvikmyndageröarmaður, og
þegar ég sá þessa mynd, var
ekki eitt einasta skot og brella,
inn er 1. október, og á aö
greiöast 1. janúar.
Þetta væri allt ósköp skiljan-
legt, ef bankarnir reiknuðu 365
daga i árinu. En svo er ekki.
Þeir reikna 360 daga i árinu.
Þannig aö þegar deiling fer
fram, veröur útkoman
hagstæðari fyrir bankann en
ella. Vextirnir hækka örlitiö.
Þetta eru að visu ekki háar
fjárhæðir. Af 150 þúsund króna
vixli til þriggja mánaöa eru
þetta um 200 krónur. En
útlánsviöskipti bankanna skipta
hundruöum milljóna, ef ekki
milljöröum ár hvert. Þetta
sem ég sá ekki i gegnum eöa
gæti leikið eftir, ef ég heföi til
þess peninga og tæki, en samt
leib mér engan veginn vel,
þegar ég kom út. Og trúi ég þó
ekki á djöfulinn og hans
útsendara. Jón Gunnar Arnason
myndlistarmaður sagöi ein-
hvern tima I viðtali: „Afstööu-
leysi er glæpur”. Ég er alveg
fyllilega sammála þessu, en
hins vegar taka hvorki Blatty
rithöfundur né Friedkin
leikstjóri afstöðu. Þaö er
einmitt þetta afstööuleysi, sem
eyöileggur þessa mynd.
Hvorugur þessara mann gerir
ráö fyrir, aö áhorfandinn geti
hugsað. Friedkin gerir
nákvæmlega sömu vitleysuna
og I French Connection. Hann
tekur áhorfendur I smáferð og
skilur svo viö þá á sama hátt og
þeir fóru inn, engu bættari. Meö
öörum orðum, áhorfendur eru
teknir og þeim er nauðgað
andlega i 122 minútur. Friedkin
notarhvert einasta ódýrt bragö,
sem kvikmyndatæknin hefur
yfir að ráöa. Stórir skuggar,
sterk ljós, lýsing neðan frá og
Gjaidkeri i banka teiur penlnga.
Hvaö hafa bankarnir miklar
tekjur árlega af þvi aö haga
tölum þannig, aö vextir veröa
hærri?
verða alldrjúgar upphæöir sem
koma inn svona, aðeins vegna
þessara reikningsaöferða.
Gaman væri, ef einhver banka-
maöurinn útskýröi þetta.”
upp. Hraöar klippingar og hljóö
eru notuð til hins ýtrasta. Reynt
er aö láta myndina lita svo út
sem hún taki sjálfa sig
alvarlega og útkoman varö svo
þetta. Þrátt fyrir allar brellurn-
ar er filman mjög yfirborðs-
kennd og litt rannsóknarverð.
Einn allsherjar rugl-
ingur
Uppbyggingin er fremur
hægfara til aö byrja með. Það
eina, sem gefur I skyn þaö, sem
á eftir aö koma, er tilhneiging til
aö brjóta upp atriði, þegar
spennan er aö byrja. En
fljótlega fara allar hömlur til
fjandans I þess orðs fyllstu
merkingu og úr verður einn
allsherjar ruglingur. Viö erum
neydd til aö viðurkenna, að
ástand og hegöun stúlkunnar er
hafið yfir allan skilning. Lækna-
visindin eru ráöþrota og sál
fræöingar vita ekkert, hvað þeir
eiga aö gera. Jafnvel lögreglu-
foringinn, sem blandast i málið,
getur alls ekki komið þessu öllu
heim og saman. 1 staðinn talar
hann bara um kvikmyndir viö
unga prestinn. Ungi presturinn,
faöir Karras (leikinn af Jason
Miller) er þjáöur af móðurmissi
og fullur efasemda og eins og
löggan segir honum svipaöur
John Garfield, allt þetta hjálpar
Miller til aö gera persónuna
nánast mannlega. Max von
Sydow, sem við höfum þegar
séö, I algjörlega óviðkomandi
„prólóg” aö þvi er virðist, gefur
myndinni þaö litla gildi sem hún
hefur sem yfir-fjandafæla.
Aörir leikarar standast ekki
raunina sem skyldi, nema þá
helzt Lee J. Cobb sem lögreglu-
foringinn. Þó er hann ekki alveg
nógu sannfærandi, eða hvernig
má þaö vera, aö maöur, sem er
svo mannlegur að þaö veröur að
barnaskap á köflum, er geröur
aö yfirmanni I morödeild
lögreglunnar. Ellen Burstyn
sem frú MacNeil er of yfirdrifin
til aö vera sannfærandi og Linda
Blair sem Regan er bara litil og
sæt stelpa innan um fullt af at-
vinnumönnum aö reyna aö vera
leikkona. Warner Bros. hafa
haldið þvi fram, að hún hafi
leikið allt nema 30 sek. af sinu
hlutverki, en leikkona aö nafni
Eileen Dietz segist hafa hlaupiö
i skaröiö fyrir Blair i öllum at-
riðunum, sem Regan er haldin
illum anda. Eftir aö hafa séö
myndina og vitað um þetta
fyrirfram, finnst mér þetta
mjög liklegt. Ég reyndi aö
fullvissa mig um þetta atriöi af
eöa á, en munfli þó ekki sverja
fyrir þaö.
Léleg lýsing
Tæknilega séð er filman svona
og svona. Lýsing er hreint út
sagt fáránlega hlægileg á köfl-
um, og nægir i þvi sambandi að
benda á atriðið, þar sem Merrin
yfir-fjandafæla kemur að húsi
MacNeil. Annars er allur seinni
helmingur myndarinnar út i
hött, hvað lýsingu áhrærir.
Klippingar eru nákvæmar og
hraöar, eins og þær verba aö
vera I mynd sem þessari.
Annars sæist svindlið all
greinilega. Tæknibrellurnar
jafnast á við James Bond mynd
aö magni til. Það er annar af
tveim ljósum punktum við
þessa mynd tæknilega séð. Hinn
er „laboratory” eða framköll-
unar og eintakagerð. Tækni-
brellurnar eru margar hverjar
snilldarvel gerðar. Maður sér
Svona nœla
bankarnir sér
í aukatekjur
I