Vísir - 22.07.1975, Blaðsíða 6

6
Vlsir. Þriöjudagur 22. júll 1975.
visib
titgefandi:'
Framkvæmdastjóri:
Hitstjóri:
Fréttastjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:.
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiösla:
Ritst jórn:
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Haukur Helgason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
Síöumúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 700 kr. á mánuöi innanlands.
1 lausasöiu 40 kr.eiptakiö. Blaöaprent hf.
Skrásetning byggðastefnu
Byggðastefnumönnum þótti markverður ár-
angur nást siðastliðið haust, þegar ákveðið var,
að 2% fjárlaga rikisins skyldu renna til Byggða-
sjóðs. Margir þeirra hugsa sér samt, að þetta
hlutfall megi hækka smám saman, eftir þvi sem
árin liða og þjóðin verður rikari.
En 2%-in segja ekki nema hluta sögunnar.
Byggðastefnan kemur fram i ótal öðrum mynd-
um og kostar rikissjóð margfalt meira en þessi
2%. Þessar mörgu myndir byggðastefnunnar
þarf að skrásetja og meta til fjár, eftir þvi sem
við verður komið.
Hversu hlynntir sem menn eru byggðastefnu,
hljóta þeir að verða að viðurkenna, að jafnan
verði að vera til yfirlit um beinan og óbeinan
kostnað við hana, svo að unnt sé að átta sig á
stærð dæmisins hverju sinni.
Riki og bæir greiða hvor sinn helming af bygg-
ingakostnaði skóla i þéttbýli. Úti á landsbyggð-
inni greiðir rikið meira en helming af sumum
byggingaþáttum skólanna og i sumum tilvikum
allt upp i 100%.
Ýmsar framkvæmdir eru i sjálfu sér dýrari i
strjálbýli, svo sem vegir, flugvellir, hafnir, raf-
magn, simi, útvarp og sjónvarp, svo að dæmi séu
nefnd. Þessi verðmunur kemur ekki fram i af-
notagjöldum, af þvi að rikið borgar hann.
Dreifing ýmissa mikilvægra vörutegunda, eins
og oliu og sements, er greidd niður úti á lands-
byggðinni með þvi að leggja á neytendur i þétt-
býlinu. Er þetta gert með sérstökum verðjöfnun-
arsjóðum. Nýlega féll rafmagnið undir þennan
þátt byggðastefnunnar.
Ýmsa smærri þætti tæki of langan tima að
rekja. Framkvæmdir við flugvelli úti á landi eru
greiddar með þvi að leggja flugvallargjald á
millilandaflugið frá Keflavikurflugvelli. Vega-
skatti var haldið uppi á Suðurnesjavegi, unz var-
anlegt slitlag var einnig komið á Selfossveg. Af
disiljeppum i landbúnaði er felldur niður helm-
ingur þungaskatts.
Undir byggðastefnu má einnig flokka ýmis for-
réttindi atvinnuvega strjálbýlisins. Þar á meðal
eru styrkir og útflutningsbætur landbúnaðarins,
svo og niðurgreiðslurnar, sem stuðla að mikilli
framleiðslu i afmörkuðum búgreinum. Lánsfé
fæst með meira eða minna sjálfvirkum hætti og
lánin eru veitt með lægri vöxtum og til lengri
tima en þekkist hjá atvinnuvegum i þéttbýli.
Mikilvægasta byggðastefnan felst þó i hinum
gróflega misjafna kosningarétti landsmanna.
Sums staðar úti á landi hafa menn fimmfaldan
trompmiða, fimmfaldan kosningarétt á við ibúa
Reykjavikur og Reykjaneskjördæmis.
Deila má um, að hve miklu gagni þessi feiki-
lega dýra byggðastefna hafi komið. Mikið af
þessu fjármagni fer i súginn. Það er þvi full á-
stæða til að endurskoða byggðastefnuna og
kanna, hvort ekki sé unnt að færa suma þætti
hennar i skynsamlegra horf og leggja niður suma
þætti hennar. Þjóðin hefur ekki efni á sjálfvirku
stjórnleysi i byggðastefnu.
Þaö hljómar nokkuö sjálfum-
glatt, en annarra þjóða menn
taka þar undir og segja, að án
fjárhagslegs eða stjórnmálalegs
stuðnings USA geti Sameinuðu
þjóðirnar fullt eins lagt upp laup-
ana og dáið drottni sinum.
Með Kissinger i broddi fylking-
ar ganga israelskir og bandarisk-
ir diplómatar fyrir hverja búðina
á eftir annarri, likt og Njálssynir
forðum að leita sér liðsbónar. Þar
i fortölum er mjög brýnt hverjar
afleiðingar það gæti haft fyrir
samtökin, ef Israelar yrðu reknir
af allsherjarþinginu.
Aðrir, sem gera sér þetta ljóst,
eru sagðir vinna að þvi sama i
meiri kyrrþey. Þar á meðal eru
nefndir Sovétmenn, sem sagðir
eru naumast geta á sér heilum
tekið af áhyggjum vegna þessa
máls. En það hefur kvisazt, að
þeir með mestu leynd — þvi ekki
má spyrjast að Sovétmenn veiti
Israelum liðsinni — reyni að beita
áhrifum sinum hjá rikisstjórnum
nokkurra landa þriðja heimsins,
þeirra, sem þeir eiga helzt itök i,
til að þau láti af þessari kröfu fé-
laga þeirra i Arabarikjunum.
Yfirlýsingar Araba nú fyrir
skömmu um, að þeir stefndu að
þvi að fá Israel vikið úr samtök-
unum fyrir að virða ekki ályktan-
ir allsherjarþingsins, er ekki
fyrsta uppvakning þessa máls.
Það hefur áður borið á góma hjá
þeim og er gömul hugmynd.
Amóta hugmyndir hafa af og til
skotið upp kollinum, en naumast
náð að komast á tillögublað, svo
litinn möguleika, sem þær höfðu á
þvi að hljóta eitthvert fylgi.
En eftir að fulltrúar þriðja
heimsins fengu því fram komið i
fyrra, að sendinefnd Suður-Afriku
var vikið af allsherjarþinginu,
verða menn að taka svona hug-
dettur alvarlega. Það er orðið svo
Menn kvíða því, að
grundvellinum fyrir til-
veru Sameinuðu þjóðanna
verði gersamlega kippt
undan þeirri stofnun, ef
andstæðingar ísraels halda
fast við kröfur og fá
hrundið þeim fram. —
Nefnilega að láta visa
israei úr samtökunum.
Ef sendinefnd tsraels verður
vikið af allsherjarþinginu, sem
kemur saman 16. september i
haust, er nær alveg vist, að
Bandarikin kalla sendinefnd sina
þar heim i mótmælaskyni.
)) I aðalstöðvum Sameinuðu þjóð-
í( anna hafa menn af þessu þungar
lj áhyggjur, þvi að þeir sjá um leið i
( anda, hvar Bandarikjaþing
) mundi ekki biða boðanna, heldur
( taka þegar i stað fyrir öll fjár-
) framlög Bandarikjamanna til
( Sameinuðu þjóðanna. Þau urðu
J nefnilega viðbrögð Bandarikj-
( anna i Unesco og Alþjóðlegu
J verkalýðsmálastofnuninni, þegar
( Israel var úthýst þar að undirlagi
J Araba, eins og menn minnast
í( enn.
) Fjárframlög USA til Samein-
( uðu þjóðanna nema árlega um 500
j milljón Bandarikjadölum, og eru
( um fjórðungur af ráðstöfunarfé
J samtakanna.
( Bandarikjamönnum sjálfum
I jafnt sem öðrum er vel ljóst,
( hversu þýðingarmikill spónn
þeirra framlag er i aski samtak-
Ianna. Það kom ljóslega fram hjá
Henry Kissinger, utanrikisráð-
herra þeirra, i ræðu, sem hann
flutti i Milwaukee i siðustu viku
og margoft hefur verið vitnað i
siðan. Þar kallaði hann stuðning
Bandarikjamanna við S.Þ. „lifæð
samtakanna”.
Hriktir í
stoðum
Sameinuðu
jþjóðanna
áþreifanlegt, að atkvæðamagnið,
sem fulltrúar þriðja heimsins
hafa smalað á bak við sig, dugir
þeim til þess að fá samþykkta
nánast hvaða vitleysu, sem þeim
dettur i hug.
Það var einmitt það, sem Kiss-
inger réðst svo harkalega að þeim
fyrir, i ræðunni i Milwaukee á
dögunum. Atkvæðasölu, óbilgirni
og ábyrgðarleysi i afstöðu.
Samkvæmt reglum Sameinuðu
þjóðanna getur öryggisráðið eitt
visað aðildarriki úr samtökunum
Vegna neitunarvalds stórveld-
anna er ekki minnsti möguleiki á
þvi, að öryggisráðið samþykki að
vikja ísrael eða Suður-Afriku úr
samtökunum.
En eftir að Bandarikin, Frakk-
land og Bretland beittu öll neitun-
arvaldi sinu i einu — það er
reyndar i fyrsta skipti i sögu ör-
yggisráðsins, að slik þreföld neit-
un birtist i sama málinu — til að
bjarga aðild Suður-Afriku, þá
komu Afrikulöndin með krók á
móti bragði. Þau fengu knúið
fram ályktun þess efnis, að kjör-
bréf sendinefndar S-Afriku væru
ekki marktæk, og að þar með
hefði hún ekki rétt til setu á fund-
um allsherjarþingsins.
Þannig hafa þriðjaheimsrikin
sýnt i verki, að það má fara i
kringum þetta einkaumboð ör-
yggisráðsins. Þvi er það, að það
er uppi þessi fótur og fit að þessu
sinni.
.Þótt menn hefðu áður heyrt hjá
fulltrúum Arabaríkjanna, að þau
vildu ísrael burt úr sem allra
flestum alþjóðlegum samtökum
til þess að einangra þennan and-
stæðing og veikja, þá kom mönn-
um á óvart, þegar utanrikisráð-
herrar 40 múhameðstrúarrikja
samþykktu á fundinum I Jeddah i
siðustu viku að vinna að þvi að
reka ísrael úr S.Þ. Flestir höfðu
haldið, að það yrði ekki tekið upp
fyrr en á fundi utanrikisráðherra
utan bandalagsrikja, sem boðað-
ur hefur verið i Lima i Perú i sið-
ustu viku i ágúst.
Nú þykir mönnum málið komið
það langt, að aðild Israela geti
verið í hættu. I fyrsta lagi
vegna fjandsamlegrar afstöðu
kommúnistalanda I þriðja
heiminum, og i öðru lagi
vegna gremju margra smá-
rikja, sem þola það illa, þegar
stórveldi á borð við USA, aðal-
bakhjarl ísraels, fer að veifa pen-
ingasverði sinu og hafa i hótunum
um að taka fyrir fjárframlög sin.
I þriðja lagi eru sum þau riki,
sem leitt hafa ágreining tsraela
og Araba hjá sér, hingað til, en
mundi blöskra, ef ísraelar gerð-
ust mjög uppivöðslusamir, eða
beittu nágrannana hörðu. Hætt er
við, að þau mundu hugsanlega
snúast á sveif með þriðja heims
löndum, ef Israelar væru með
einhverjar af refsiaðgerðum sin-
um gegn t.d. Libanon, dagana,
sem spurninguna um áframhald-
andi aðild þeirra i S.Þ. bæri á
góma.
Það hefur ekki haft eins mikil
áhrif og menn höfðu ætlað, þegar
utanrikisráðherra voldugasta
rikis Vesturlanda sendi þriðja
heims fulltrúum tóninn. Helztu
viðbrögð hafa verið þau, að hon-
um var svarað um hæl af sumum
þeirra, að Bandarikin byggju i
glerhúsi i þessu máli og ættu
heldur að minnast, hvernig þau
héldu meginlandi Kina utan sam-
takanna i mörg ár.
Fulltrúar hinna oliuauðugu
Arabarikja hafa lika reynt að
sefa sina stuðningsmenn með þvi,
að þeir gætu bætt það upp með
auknum fjárframlögum, ef Sam-
einuðu þjóðirnar misstu þann
spón, sem Bandarikin eru, úr aski
sinum.
Þetta siðasta orkar þó ekkert
sérlega róandi á menn, þar sem
Arabarikin hafa til þessa — þrátt
fyrir allan oliuauðinn — ekki ver-
ið neitt sérlega rausnarleg i garð
Sameinuðu þjóðanna. Er þó mörg
sú starfsemi Sameinuðu þjóð-
anna, sem Aröbum stæði nær að
styðja, en mörgum öðrum. Iran
lét t.d. núna i vikunni 18.000
Bandarikjadali af höndum rakna
við flóttamannahjálp S.Þ., sem i
23 ár hefur haldið við lifinu i
milljónum manna i flóttamanna-
búðum Palestinuaraba. —
Bandaríkin hafa hins vegar i
gegnum árin veitt 581 milljón
Bandarikjadala til flóttamanna-
hjálparinnar (en það er um 58%
sjóða þeirra stofnunar). Og enn i
ár hafa Bandarikjamenn gefið 40
milljónir dollara til flóttamanna-
hjálparinnar.