Tíminn - 14.09.1966, Blaðsíða 5

MH>VIKUDAGUR 14. september 19G6
Úrgeidnai: rKAmðUKNAKrLUMiuKlriN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb) Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrimui Gíslason Ritstj.skrifstofur t Eddu-
húsínu, símar 18300—18305 Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðsiusimi 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
sími Í8300. Áskriftargjald kr. 105.00 á mán innanlands — í
Iausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h. f.
Afurðaverðið
Bændur bíða nú með óþreyju eftir ákvörðun um afurða-
verðið á þessu hausti. Ef allt hefði verið með felldu, ætti
verðákvörðuninni að hafa verið lo'kið fyrir 1. þ.m. Þessu
tímatakmarki var ekki náð vegna ósamkomulags í sex-
mannanefndinni, Svo hefur farið, að sexmannanefndin
hefur gefizt upp við að ná samkomulagi og er málið því
komið til sáttasemjara ríkisins. Náist ekki samkomulag
fyrir milligöngu hans, mun svokölluð yfirnefnd ákveða
afiurðaverðið.
Viss blöð hafa gert sér tíðrætt um, að afurðaverðið
til bænda hafi hækkað mikið á undanförnum árum Af
skrifum þeirra mætti helzt álykta, að þetta hafi gert
bændur að miklum gróðamönnum. Hækkun afufða /erðs-
ins stafar þó af allt öðru en því, að tekjur bænda hafi
raunverulega aukizt. Verðbólgustefna ríkisstjórnarinnar
hefur leitt til þess, að framleiðslukostnaður landbúnað-
arins hefur meira en tvöfaldazt á örfáum árum. Raun-
verulegur hlutur bænda hefur því ekki batnað, þótt af-
urðaverðið hafi hækkað. Verðbólgan hefur gleypt þessar
hækkanir. Samkvæmt. opinberum hagskýrslum hafa
bændur verið tekjulægsta stéttin á undanförnum árum.
Sú breyting var gerð á afurðasölulögunum á seinasta
þingi, að með verðákvörðuninni skyldi bændum tryggt
sama kaup fyrir hverja vinnustund og sambærilegum
stéttum í bæjunum, og yrði þá ekki aðeins miðað við
tímakaupið heldur tekið tillit til hlunninda (orlofsfé, veik-
indafrí o. s. frv.) Þetta virðist eðlilegt og sanngjarnt. Þetta
er sá eini grundvöllur, sem lögin marka þeim, er vinna
að verðákvörðuninni.
Eins og áður segir fylgjast bændur nú vel með þessum
málum. Atburðir, sem hafa gerzt í sumar, sýna, að stétt-
aráhugi þeirra er vaxandi. Bændur gera kröfur til þess,
að fyrirmælum löggjafans verði fylgt af sanngirni og
réttsýni. Það eru ekki óeðlilegar kröfur.
„Lánsfjárskortur háir
fyrirtækjunum“
Síðastl. föstudag birti Vísir viðtal við sölustjóra til-
greinds fyrirtækis undir þessari fyrirsögn. Viðtalið hófst
á þessa leið:
„Þá náum við tali af Eyjólfi Jónssyni, sölustjóra hjá
fyrirtækinu Pétri Snæland h.f., en fyrirtæki það hefur
aðsetur sitt skammt frá Selsvörinni á Vesturgötu 71 í
Reykjavík.
— Hjá okkur vinna nú aðeins 18 manns. Það er óvenju
fátt starfsfólk, og stafar það aðallega af lánsfjárskorti.
Mörg iðnfyrirtæki eiga við mikla örðugleika að etja, að-
allega vegna þess að við verðum að veita viðskiptamönn-
unum gjaldfrest á vðrum, sem þeir kaupa hjá okkur
þannig að við verðum að hafa mikið fjármagn undir
höndum.
Þau eru áreiðanlega mörg fyrirtækin, sem hafa þessa
sögu að segja, svo að það er ekki ofsagt hjá Vísi ,að „iáns-
fjárskortur háir fyrirtækjunum”. Slík er afleiðingin af
þeirri ákvörðun ríkisstjórnarinnar að ,,frysta“ mikinn
hluta spaifjárins, þrátt fyrir þau skýlausu lagaákvæoi,
að það skuli vera aðalhlutverk Seðlabankans að sjá at-
vinnuvegunum fyrir hæfilegu lánsfé. Þessi „frystistefna"
ríkisstjórnarinnar þrengir nú meira að atvinnuvegunum
og dregur meira en nokkuð annað úr framtaki einstak-
linga og fyrirtækja.
TÍMiNN

5
ERLENT YFIRLIT
Tapa jafnaðarmenn í Svíþjóð?
Miki! athygli beinist aS kosningunum á sunnudaginn kemur
NÆSTA sunnudag fara fram
í Svíþjóð fylkisstjórnar- og
bæjarstjórnarkosningar, sem
veitt hefur verið óvenjuleg
athygli. Alls fer fram kosning
á 1514 fuiltrúum, sem sæti
eiga í fylikisstjórnum, og 30
þús. fulltrúum, sem sæti eiga
í bæjar- og sveitarstjórnum.
Fylkisstjórnarkosningarnar
hafa óbein áhrif á skipan efri
deildar sænska þingsins, því að
fylkisstjórnirnar kjósa þá þing-
menn, sem þar eiga sæti. Fylk
in eru átta og kýs aðeins eitt
þeirra á ári þingmenn til efri
deildarinnar, þannig að kjör-
tímabil þingmanna þar er 8
ár og endurnýjast um áttundj
hluti deildarinnar árlega. Á
næstu fjórum árum mun sam
kvæmt þessu fara fram kjör
í 84 þingsæti af 151, sem eru
í deildinni. Af þessum 84 sætum
skipa jafnaðarmenn og komm
únistar nú 45, en andstöðuflokk
ar þeirra 39. Jafnaðarmenn og
kommúnistar hafa nú meiri-
hluta í' deildinni og er ekki
búist við, að sú breyting verði
í kosningunum nú, að þeir
missi meirihlutann næstu árin
Þrátt fyrir það beinist óvenju
lega mikil athygli að þessum
kosningum.
ÁSTÆÐURNAR sem valda
þeirri sérstöku athygli, eru
i einkum þessar:
Aldurstakmarkið hefur verið
lækkað úr 21 ári í 20 ár og
kjósa því mun fleiri nýir kjós
endur en nokkru sinni fyrr.
Þykir fróðlegt að sjá, hvaða
áhrif þetta mun hafa á fylgi
flokkanna.
Þjóðflokkurinn (frjálslyndi
flokkurinn) og Miðflokkurinn
(áður Bændaflokkurinn) hafa
nú í fyrsta sinn víðtæka kosn
ingasamvinnu. Ef hún heppnast
vel, er ekki óhugsandi, að
hún geti orðið til þess, að flokk
arnir verði sameinaðir. Myndi
þar þá koma til sögunnar stór
flokkur, sem gæti keppt við
jafnaðarmenn. Ýmsir vilja, að
Hægri flokkurinn (íhaldsflokk
urinn) fái einnig aðild að þessu
bandalagi, en það mætir mik
illi mótspyrnu bæði í Þjóð-
flokknum og Miðflokknum.Þeir
Þjóðflokks- og Miðflokksmenn,
sem eru andvigir aðild íhalds-
flokksins að bandalaginu, telja
íhaldsflokkinn of íhaldssaman
og þátttaka hans í bandalag
inu myndi gera jafnaðarmönn-
um auðvelt að setja íhaldsstimp
il á það.
Kommúniistar hafa á ýms
an hátt breytt um stefnu og
starfshætti undir forustu nýs og
vinsæls foringja. Carls Hinriks
Hermannssons. Þeir unnu tals
vert á í kosriingum til neðri
deildar sænska þingsins, sem
fóru fram fyrir tveimur árum.
Aukist þeim enn fylgi getur
það reynzt jafnaðarmönnum
hættulegt.
Hægri flokkurinn hefur ný-
lega skipt um formann. Flokk-
urinn auglýsir mikið hinn nýja
formann sinn, Ingve Holm-
berg. Andstæðingarnir segja.
að Holmberg reyni að stæia
Kennedy. Fróðlegt þykir að
sjá, hvernig sú tilraun tekst.
Erlander
foringi jafnaöarmanna
Ohlin
foringi þjóðflokksins
Hermannson
foringi kommúnista
JAFNAÐARMENN hafa far .
ið samfleytt með stjórnarfor-
ustuna í Svíþjóð síðan' fyrir
síðari heimsstyjöldina. Eftir
styrjöldina hafa þeir oftast
stjórnað einir. Núverandi for
sæisráðherra, Tage Erlander,
er búinn að gegna stjórnarfor
ustunni í 20 ár i næsta mánuði.
Allir hinir flokkarnir beina
nú mjög áróðri sínum gegn
jafnaðarmönnum og færa það
ekki síst fram, að þeir séu
búnir að vera oflengi við
stjórn samfleytt. í Svíþjóð
eins og annars staðar sé það
heppilegt að skipta um stjórn
öðru hvoru.
Jafnðarmenn gera sér ljóst,
að miklu skiptir fyrir þá að
halda vel velli í þessum
kosningum. Þeir leggja sig
því öllu meira fram nú en
nokkru sinni. Þeir segja sjálf
ir, að kosningabaráttan muni
kosta þá 42 millj. króna (9.2
millj. sænskra króna) og mun
verkalýðshreyfingin greiða meg
inhluta kostnaðarins eða um
33 millj. kr. Afganginn mun
flokkurinn greiða af þeim rík
isstyrk, sem þingið samþykkti
nýlega að veita flokkunum, en
hann er greiddur þeim eftir
þingmannatölu þeirra. Ríkis-
styrkurinn, sem jafnaðarmenn
fá í ár mun nema 92 millj.
kr. (11.5 millj. sænskra
króna), en langmestum hluta
hans hefur verið ráðstafað til
að styrkja blaðaútgáfu flokks
ins. j
FRAM að þessu hefur kosn
ingabráttan snúizt mest um
efnahagsmálin. Verðbólga hef
ur aukizt meira í Svíþjóð sein
ustu misseri en áður, við
skiptin við útlönd hafa orðið
öllu óhagstæðari en áður og
mikill samdráttur hefur orðið
í íbúðabyggingum, en húsnæð
is skortur hefur farið vaxandi
í Svíþjóð seinustu árin. Allt
er þetta vatn á myllu st.jiórn
arandstæðinga og hefur líka
verið óspart notað. Óneitan-
lega virðist það hafa við nokk
uð að styðjast, að stjórnin er
á sumum sviðum orðin kreddu
föst og vanabundin og því tak
ast fyrirætlanir hennar ver en
ella. Einkum bera húsnæðis-
málin því vitni. Takmark stjórn
arinnar hefur verið að byggja
til jafnaðar 100 þús. íbúðir á
ári á árunum 1965—74. Á sein
asta ári var aðeins lokið við
rúmlega 90 þúsund íbúðir, og
á fyrra helmingi þessa árs var
aðeins byrjað á 30 þús. nýjum
íbúðum. Er það stórum minna
en á sama tíma undanfarin ár.
Það þykir ekki sízt alvarlegt,
að samdrátturinn í íbúðabygg-
ingunum er hlutfallslega mestur
í þeim borgum, þar sem húsnæð
isskorturinn er mestur.
Af hálfu jafnaðarmanna er
áróðri stjórnarandstæðinga
svarað með þvi að benda á
þær framfarir, sem orðið hafa
í Svíþjóð á stjórnarárum
þeirra. Þeir játa jafnframt, að
margt standi enn til bóta, því að
ekki sé hægt að gera allt í
einu. Þá halda þeir því fram,
að ekiki myndi ástandið batna,
ef margir ósamstæðir flokkar
tækju við stjórninni.
Meginstyrkur jafnaðarmanna
nú sem fyrí er verkalýðshreyf
ingin. Hún leggur ekki aðeins
mesta skildingin í kosningasjóð
þeirra heldur þrautskipuleggur
kosningastarfið á vinnustöðvun
um. Gegn þessu hefur hinum
flokkunum enn ekki tekizt að
hamla. Það er á þessum vett-
vangi, sem iafnaðarmönnum
virðist nú stafa helzt hætta
frá kommúnisturii.
Þótt úrslit kosninganna
munu ekki hagga því, að jafn
aðarrrienn fara áfram með
stjórn tvö næstu árin eða þang
að til kosið verður til neðri
deildarinnar.'munu þau verða
athyglisverð vísbending um,
hvernig straumar liggja nú í
Svíþjóð, og geta haft veru
leg áhrif á stjórnmálaþróunina
þar, t d. ef kosningasam-
vinna Þjóðflokksins og Mið-
flokksins heppnast vel. Þ.Þ.

4