Tíminn - 14.09.1966, Blaðsíða 8

/
8
TÍJVUNN
MIÐVIKUDAGUR 14. september 1966
Sigfús Örn Sigfússon:
ÞJÓDVEGIR í ÞÉnBÝU
Á ráðstefnu Saimibands íslenzkra
sveitarfélaga um síðustu niánaða
mót flutti Sigfús Örn Sigfússon,
deildarverkfræðingur hjá Vega
gerð ríkisins, erindi, sem liann
nefndi Þjóðvegir í þéttbýli. Þar
var greint frá framkvæmdum við
gerð vega í þéttbýli og viðhorfi
til notkunar steinsteypu, malbiks
og olíumalar við gatnagerð. Niður
iag eriindisins fer hér á eftir.
Ekki er mögulegt að ræða í
smáatriðum um gerð undirbygg
ingar varanlegra vega, til þess eru
tiltæk gatnagerðar
efni og aðstæður og efnismögu-
leikar of breytilegir. Aðalatriðið
er að undirbygging með slitlagi sé
nógu traust til þess að bera þá um
ferð, sem um götuna fer, því
marki er að sjálfsögðu náð með
því að nota hæfilega þykk lög
góðra fyllingarefna og þjappa þau
nægilega. Sé um miklar umferðar
götur að ræða, er rétt að fullvissa
sig um traustleikann með mæling
um á þjöppuninni eða með því
að mœla sig undirbyggingarinnar
undan miklu álagi. Gatnamála
stjóri ræddi nokkuð um gerð und
irbvgsinsa í Reykiavík og verður
það látið nægja. Hins vegar ætla
ég að rekja nokkuð gerð slitlaga,
en stikla þó á stóru.
Hér á landi er langmestur hluti
slitlags úr möl, óunninni eða unn
inni. Malarslitlag hefur aðeins
einn kost, sem mér er kunnugt um
það er ódýrt, en hins vegar marga
ókosti, t. d. er viðhald þess mjög
dýrt, ef umferð er einhver að
ráði, það er óþrifalegt, sérstaklega
í bæjum, rykast mjög undan um
íerð og vindi í þurrki og veðst
upp í bleytu, illmögulegt er að
afvatna það í holræsi, frostlyfting
ar eru í því á vetrum og hol-
klaki og aurbleyta á vorin, svo
eitthvað sé nefnt. Malarslitlag má
þó bæta á ýmsa lund, t. d. er
talsvert gert af því að ryifcbmda
með CaCI2 (kalsíumklóríð), en
það þolir illa mikla rigningu og
endist því oft verr en.skyldi. Kostn
aður við rykbindingu er 3—i kr.
á ferm. Möl má líka binda með
sementi, kalki og asfalti myndar
hálfhart lag, sem veðrast illa og
slitnar mjög undan umferð og verð
ur því í flestum, ef ekki ölluin
tilfellum að leggja dýrt slitlag
ofan á það strax. Öðru máli gegn
ir með bindingu með vegolíu, svo
kallaða olíumöl, hún harðnar ekki
og má því rífa hana upp og leggja
út aftur þegar slit og holumynd
un gerir vart við sig. Þar sem
gerðar hafa verið nokkrar tilraun
ir með olíumöl undanfarið og fyr
irspurnum um gæði hennar sem
slitlags fjölgar stöðugt, er rétt að
gefa hér stutt yfirlit yfir það,
sem gert hefur verið til pessa:
Vegagerð ríkisins hóf tilraunir með
olíumöl árið 1962 á Vífilsstaðavegi
og Suðurlandsbraut og ári síðar
var lögð olíumöl á vegarkafla í
Garðahreppi og á Strandgötu í
Hafnarfirði og loks var lögð olíu
möl á Akureyri og á Sauðárkróki.
Tilraunir þessar voru gerðar með
mismunandi móti og gáfu misjafn
an árangur. Mjög fljótlega eyði
lögðust kaflar þeir, sem lagðir
voru á Suðurlandsbraut ofan Ár-
túnsbrekku og á Strandgötu í Hafn
arfirði, en aðrar tilraunir voru
jákvæðar. Tilraunirnar sl- ár og
í ár eru mun víðtækari, en þær
sem áður voru gerðar, þar sem
sl. ár voru lagðir um 3000 m3 oliu
malar og í ár verða lagðir um
2500 m3 eða alls am 5500
m3. Olíumöl hefur verið lögð fyrir
Vegagerð ríkisins, Kópavogskaup
stað ,Garðahrepp, Hafnarfjarðar-
kaupstað og Seltjarnarneshrepp,
en Véltækni h. f. hefur séð um
allar framkvæmdir fyrir áður
nefnda aðila. Fyrir milligöngu
Vegagerðar rfkisins kom hingað
á sl. ári starfsmaður sættsku vega
gerðarinnar, Hans Ivarson, verk-
fræðingur til að leiðbeina um fram
leiðslu og lögn fyrstu vikurnar,
en hann má telja frumkvöðul að
þeirri tækni, sem nú er notuð í
Svíþjóð, en Syíar hafa allra þjóða
mesta reynslu í framleiðslu og
lögn olíumaiar. Tæki voru keypt
frá Svíþjóð eða smíðuð hér eftir
sænskum fyrirmyndum. Tækja
kostnaður var um 600 þús. isl kr.
og eru þá ekki meðtalin tæki til
vinnslu steinefna. Áður en fram
kvæmdir hófust voru nokkur malar
sýnishorn úr námum í nágrehni
bæjarins send til Svíþjóðar til
rannsóknar, en gerðar eru akveön
ar kröfur um kornadreifingu og
styrkleika (hrökkni, kleifni) stein
efnanna og um viðloðun olíunnar
og steinefnanna- Af sex sýnishor.n
um, reyndist aðeins eitt (úr Rauða
mel) verulega gott, en annað
(úr Smárahvammi í Kópavogi)
reyndist nokikurn veginn nothæft.
Þetta kom okkur nokkuð á óvart,
en sýnir ljóslega að fyllstu rann
'sókna er þörf til að velja hæf stein
efni til framleiðslu olíumalar. í
sumar voru t. d. rannsökuð 4
sýnishorn frá Sauðárkróki og af
þeim reyndist aðeins eitt nothæfr.
Vegma mikils flutningskostnaðar
úr Rauðamel var ákveðið að gera
tilraunirnar með steinefni tir
Smárahvammi. Eg skal stuttlega
lýsa gangi blöndunar og útlagnar.
Steinefnin voru eins og áður sagði
unnin í Smárahvammi, en vinnsla
þeirra á s. I. ári reyndist ýmsum
erfiðleikum háð, enda gerð muln
ingsvélar ekiki sem heppilegust. í
sumar voru steinefnin hins vegar
unnin í nýrri mulningsvél Vega
gerðar ríkisins og gebk þá prýði
lega. Blöndun fór einnig fram í
Smárahvammi. Olían er sérstök
vegolía og var keypt inn í geym
um á s. 1. ári en á tunnum í sum
ar og er það bæði mikið dýrara og
óhagkvæmara á allan hátt. Olían
er sett á geymi við hlið blöndunar
stöðvar, hituð í honum upp í 80°
og blandað í hana efni (amin)
til að auka viðloðun um 1,5% af
þunga olíunnar. Olíunni er síðan
sprautað yfir steinefnið um leið
og það fer í gegnum slcóflusnigil
blandarans og er magn olíu 3,5%
af þunga þurrs steinefnis. Bland
aðri er olíumölinni síðan ekið i
haug þar sem hún er geymd þar
til útlögn fer fram, en þannig má
geyma olíumöl í nokkur ár. Við
blöndun vérður að gæta þess að
raki í steinefninu verður að vera
undir vissu marki til þess að við
loðun haldist eðlileg, og er það
háð steinefninu sjálfu hvert það
rakamark er. T. d. reyndist raki í
Smárahvammsefninu ekki mega
vera meiri en 4%, en 9% raki í
Rauðamelsefninu hafði engin áhrif
á viðloðun. Útlagning er gerð með
Hópkennsla á vegum
Gítarskóli Ólafs Gauks, sem
nú hefur starfað í nokkur ár,
tekur í vetur upp talsvert fjöl-
breyttari starfsemi. Hefur skól
inn fram að þessu aðallega
starfað sem bréfaskóli, og hafa
nemendur fengið tilsöanina
senda heim til sín í átta kennslu
bréfum með viku millibili, en
hvert bréf hefur verið miðað
við það, að nemandinn ætti
auðvelt með að tileinka sér
innihald þess í frístundum sín-
um á einni viku.
Mörgum hefur fallið vel
þessi þægilega aðferð til þess
að kynna sér nánar hið hand-
hæga og'vinsæla hljóðfæri, gít-
arinn, án þess að þurfa að
ganga til kennara á ákveðnum
tímum, enda hefur t. d. fólk
úti á landsbyggðinni lítil eða
engin tækifæri til þess. Bréfa-
skólinn mun þvi halda áfram
í vetur, eins og áður en með
honum fylgja ókeypis aðferðir
til að leika nýjustu dægurlögin
á hverjum tíma, auk þess sem
kennslubréfin sjálf innihalda
fjölda eldri laga, sem allir
þekkja.
í vetur mun svo verða bætt
við hópkennslu á vegum Gítar-
Ólafur Gaukur
skólans. Hefur sú aðferð gefið
prýðilega raun þar sem hún
er tíðkuð. Kennt er þrern eða
fleiri nemendum í einu, og
skapast við það möguleikar á
samleik, sem eigi eru fyrir
hendi að öðrum kosti. Innritun
-en bréfakennsla
verður þó áfram
á vegum skólans
í þessi námskeið er hafin (í
síma 10752), en kennslan hefst
19. þ. m. Er hópkennslan eink-
um ætluð yngri nemendum,
þar sem bréfaskólinn á hinn
bóginn getur komið hvaða ald
ursflokki sem er að gagni, og
veitt fólki auðvelt og ódýrt á-
hugaefni til dundurs við í ein-
rúmi jafnt og í fjölmenni.
Hægt er að skrifa eftir ókeypis
skuldbindingalausum upplýsing
um um bréfaskólann, en utaná-
skriftin er: Gítarskólinn, Póst-
hólf 806, Reykjavík.
Gítar-
skólans
sérstökuim sleða, sem er mjög ein
faldur að gerð, og er dregin af
bílum þeim, sem flytja olíumölina
á staðinn. Útlögn er gerð í tveimur
lögum, neðra lagið um 2,5 cm
þykikt eftir þjöppun, en þjöppun
er gerð sitrax á eftir útlögn og
umferð síðan leyfð á því. Neðra
lagið er látið þjappast af umterð
inni í a.m.k. eina viku, helzt leng
ur, áður en efra lagið,, sem er um
2,0 em þykkt eftir þjöppun, er
lagt á. Ekki má leggja á blautt
yfirborð. Nokkrum dögum eftir
lögn seinna lagsins er æsíkilegt að
herfa það upp til þess að flýta
fyrir vatnsuppgufun og gasmynd
un léttuppgufandi hluta vegolfunn
ar til þess að jafna og slétta yfir-
borðið. Herfing og jöfnun er gerð
með sérstökum útbúnaði, sem fest-
ur er á veghefil. Valtað er á eft
ir að venju. Það skal tekið fram
að undirbygging undir olfumalar
slitlag verður að vera allgóð,
hafa gott burðarþol ,þar sem olíu
mölin eykur burðarþolið afar lítið,
og þola frost án mikillar lyftingar.
Efsta borð undirbyggingar verður
að vera vel slétt og þétt.
Rannsóknarstofnun byggingar-
iðnaðarins sá um og sér enn um
daglegt eftirlit með framleiðsla
steinefnanna og blöndun olíumal
arinnar, þ.e.a.s. kornadreífingu,
rakainnihaldi, olíumagni og við
loðun, og hafa auk. þess gert all
víðtækar grundvallarrannsóknir á
viðloðun og samanburð á ýmsum
viðloðunarefnum. Hafi því einhver
sveitarfélög áhuga á framleiðslu
olíumalar, ættu þau skilyrðislaust
að snúa sér til rannsóknarstofnun
arinnar með athuganir á tiltækum
steinefnum og gera það með góð
um fyrirvara.
Verð olíumalarinnar var á sl. ári
50 — 70 kr ferm. og líkur eru til
að verðið verði um 15% hærra í
ár. í þessu evrði er aðeins kostn
aður við sjálfa olíumölina, en eng
inn undirbúningskostnaður. Verð
ið er að sjálfsögðu háð því að
vinnsla steinefna og blöndun fór
fram á sama stað og akstur að
útlagningarstað var hvergi meiri
en 10 km. Líkur eru til að lækka
megi þetta verð um 20 — 30% með
hagkvæmari vinnubrögðum, blönd
un meira magns í einu, hagkvæm
ari olíukaupum þ. e. í geymum, en
ekki tunnum, ódýrari vinnslu stein
efna o. fl.
Reynslan af lögn olíumalarinnar
á s. 1. ári er ekki löng, en allgóð
svo langt sem hún nær, a.m.k. þar
sem umferð er hófleg. en Svíar
telja 500—700 bíla á dag að meöal
tali hámariksumferð fyrir olíu-
möl.
Vegagerð rikisins telur þó ekki
tímabært að spá um framtíð olíu
malar hér á landi og fullvíst iná
telja, að hún verði ekki talin ar
anlegt“ slitlag á þjóðvegi í þ';tt
býli, en mætti e.t.v. nota hana <il
bráðabirgða, meðan umferð og aðr
ar ástæður leyfa.
Með lögn þeirrar oliumalar, sem
lögð verður fyrir Vegagerð -íkis
ins í sumar, lýkur tilraununum
með notkun olíumalarslitlaga. Leit
að ódýrum slitlögum, sem henta
íslenzkum steinefnum og veðráttu
heldur þó áfram á næstunni er
ætlunin að Vegagerð ríkiáins og
Reykjavíkurborg geri tilraunir i
gerð ódýrra slitlaga með asíalt-
temulsionum. Ástæðan til þess a'ð
nota emulsionir er sú, að þær
eru mjög auðveldar i notkun, eru
oftast notaðar kaldar og bindast
köldu og röku og jafnvel blautu
steinefni. Sáralítinn tækjakost þarf
til að leggja þessi slitlög, þó full
komin tæki til þess séu að síálf
sögðu til og notuð þar sem urr
stór verk er að ræða- Tilraunir
verða gerðar með tvær gerðir slit
laga.
Sú fyrri er svokölluð yfirborðs
méðhöndlun þ.e.a.s., yfirsléttan og
vél þjappaðan malarveg er spraut
að um 2Vz ferm. af emulslon og
perlumöl með 9 10 mm komastærð
Framhald á bls. 12.