Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1933, Blaðsíða 12

396
íÆSBÓK MORGUNBLAÐSINS
„Gínandi trjóna.“
Mynd þessi er af stangarhöfði eða
stólpa í hinu fræga víkingaskipi „Os-
bergs-skipi“, er fanst í Noregi og
varðveitt er þar á þjóðminjasafni.
Skip þetta er talið vera frá því um
aldamótin 800, eða eldra nokkuð en
Ingólfur Arnarson.
Þegar litið er á mynd þessa, „hina
gínandi trjónu“, kyngikraft þann, er
útskurðarmeistarinn hefir getað lagt
í mynd sína, er sem maður skilji bet-
ur en áður hið forna lagaákvæði, að
eigi máttu sjófarendur sigla að landi
„með gapandi höfðum og gínandi
trjónu, svá at landvættir fælist við“,
því að vel er hægt að hugsa sjer, að
menn teldu, að felmtri gæti slegið á
blessaðar landvættirnar, er þær sjá
jafn svipmiklar og illúðlegar ófreskj-
ur sem höfuð þetta.
Úr því hinir fornu víkingar töldu
landvættir skelfast við slíkar sýnir, þá
er skiljanlegt, að þeir hafi og talið, að
þeir með „trjónum" sínum og gapandi
drekakjöftum gætu fælt vætti hafsins
frá skipum sínum.
Menn geta blátt áfram, með því að
horfa á mynd sem þessa, sett sig í
spor hinna fornu sjógarpa, er talið
hafa alla náttúru lands og sjávar
þrungna af allskonar dularvættum. Til
þess að bjóða hinu hamstola hafi byrg-
inn, hafi þeir útbúið skip sín með út-
skornum kyngiverum, sjálfum sjer til
verndar og velfarnaðar.
Að hin mikilúðlegu drekahöfuð hafi
átt sitt gagn að gera á hafinu, sést
best á því, að sjófarendum þótti það
ómaksins vert, að útbúa þau og hafa
þau uppi á skipum sínum, enda þótt
lögum samkvæmt, þyrfti að taka
þessa „förunauta“ niður, þegar skip
þeirra voru komin að landi.
strandlengjunni. En á söndunum
var lítils að leita, því þar var
lítið sem ekkert að finna. Eðli-
leg von Ingólfs, um að finna súl-
ur sínar, hefir því brátt lamast.
Hugsum okkur þá, að Ingólf-
ur hafi treyst goðlegri forsjá
svo, að honum væri ekki ætlað að
reisa bygð sina á sandi. Að hann
hafi talið víst, að honum væri
ætlaður betri bústaður. Ekkert
gat hann vitað um það, í hvaða
átt súlnanna skyldi leita. Hann
gat eins átt þeirra von í austri
sem vestri. Hann gat búist við
þeim austur í fjörðum. Ekkert
hermir þó sagan um leit hans í
þá átt.
En vera má, að það sje á þessu
stigi málsins talin hálfgerð ill-
kvitni í garð hins goðumholla
Ingólfs, að segja, að hann hafi
aðeins leitað súlnanna í eina átt
frá Ingólfshöfða, í suðurátt,
vegna þess að þeim fóstbræðr-
um, í landkönnunarferð sinni, er
þeir höfðu vétursetu í Álftafirði
eystra, „virtist landið betra sviðr
en norðr“, eins og segir 1 Land-
námu.
SLLAR líkur eru til þess, að
Ingólfur hafi komið að
landinu suðaustanverðu.
Til þess bendir landtökustaður
hans. Þaðan austan á súlurnar
að hafa rekið, til Reykjavíkur,
ratvísari en margur útlendur
skipstjóri nú á dögum, með öll-
um nútíma siglingatækjum.
Líklegast var, sem fyr segir,
að súlurnar hefði rekið þar
eystra, eða hafi rekið þar og far-
ið í kaf í sand. 500 sinnum ólík-
legri landtökustaður þeirra er
fjaran við Arparhvál. Framhjá
eyðisöndum ættu þær að hafa
farið framhjá hafnlausri strönd,
hundruð kílómetra, framhjá
úfinni hraunströnd Reykjanes-
skaga — nema staðar, taka land,
á engum sandi eða gróðurleysu,
engri hafnleysu, heldur hjer,
inni í höfn — þeirri bestu sem
til var, þegar á alt er litið, á
allri strandlengjunni frá Ingólfs-
höfða og hingað.
Er ekki, eins og fyr segir, til-
viljun þessi of heimtufrek við
ímyndunaraflið, of ágeng eða
kröfuhörð við forsjá hinna helgu
verndarvætta?
Er ekki ólíkt aðgengilegra,
skemtilegra, að hugsa sjer, að
Ingólfur hafi valið sjer staðinn
sjálfur?
SUGSUM okkur Ingólf súlna-
lausan og sjálfráðan ferða
sinna. Einn er hann land-
námsmaður í óbygðu landi. Hann
kemur upp að hafnlausri brima-
strönd.
Langförull sjógarpur er hann.
Ekki getur hann hugsað sjer að
búa við hafnleysi. Sjálfur þarf
hann samband við ættland sitt
—Noreg — samband og sam-
göngur við þá, sem í kjölfar hans
kunna að koma til hins nýja
lands.
Ingólfur Arnarson er tigin-
borinn höfðingi. Hann er foringi,
brautryðjandi. Þó tiltölulega lít-
ið sje um hann vitað, sjest af
sögunni, að foringjahæfileikar
hans gera niðja hans sjálfkjörna
til æðstu tignar.
Slíkur maður, sem Ingólfur
hefir verið, hefir ekki getað hugs-
að sjer að einangrast innan við
hinn sunnlenska brimgarð. Hann
þurfti höfn — og fann hana —
eftir þrjú ár — í Reykjavík.
Nafnið eitt bendir til þess að
hverju var leitað. Ingólfur nefn-
ir ekki landnámsjörð sína eftir
sjer teða sínum, eða eftir lands-
lagi. Ekki hlaut hún nafn goð-
anna, eða var nefnd eftir súl-
unum. Sjófarandinn nefnir stað-
inn eftir sjónum, víkinni, höfn-
inni — Reykjavík.
I nafninu felst sú vísbending,
sem aldrei verður afmáð, hvers
virði Ingólfur taldi sjer höfnina,
því nafnið er án efa hans hug-
renning, hans verk.
Hitt auðkennið í nafnið tekur
hann af hvera-reykjum, því
merkilega náttúrufyrirbrigði, er
hann fyrst hefir sjeð hjer á
landi.
Af reykjum í lítt bygðu landi
marka 'aðkomumenn að þar sjeu
mannabústaðir. Ingólfur hefir
engar gnæfandi hallir reist, sem
sæjust úr fjarska. En reykina, til
vísbendingar um mannabústaði,
hafði náttúran sjálf lagt honum
til.
Reykjavík hjet staðurinn. Af