Lesbók Morgunblaðsins - 13.01.1946, Blaðsíða 4
4
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
150 ÁRA MINNING SKÚLA FÓGETA:
SÍÐUSTU ÁR
ÁTTUNDA GREIN.
SKÚLA
Eftir S.K Steindórs
úXj « jjjfí***
> Ji-rln'L *£>,toJ' X<- %-n »»i trrn.
~ /r^ n r
’//---7 forrr^- J^jyrrry,
'rn\
-<m(m y
Rithönd Skúla Magnússonar.
Öllu bágbornara varð samkomu-
lagið milli Skúla og Levetzow, er
Stiftamtmaður var hjer árin 1785—
90. Yar hann hrokafullur og drembi
látur og vildi ekki vita neinn jafn-
snjallan sjer. Var hann svo hjegóm-
Jegur, að hann heimtaði stjórnar-
úrskurð um hvor væri meiri virð-
ingarmaður Ilannes biskup Finns-
son eða hann, og varð sá tirskurð-
ur honum til lítillar gleði, því að
stjórnin úrskurðaði þá jafna að
jnannvirðingujn. Dr. Jón biskup
Ilelgason, segir í danskri ritgerð,
að Levetzow hafi verið: „Ftddblods
Hofjunkertype”. — En Magnús
Jvetilsson segir: „Að hann forþjeni
ekki eftir nýja titlinum, að kallast
náðugur“. — Var því varla von á
góðu, því að oflátungar, voru ekki
menn að skapi Skúla fógeta. Enda
fór brátt svo, að þeir máttu helst
ekki sjá hvorn annan. Byrjaði á-
greiningur milli þeirra, með því, að
Levetzau, vildi fá Viðey, til ábúð-
ar, sem var betur hýst og betur
setin en nokkur bújörð á landinu.
Að sjálfsögðu aftók Skúli með öllu,
að rýma sæti fyrir stiftamtmanni,
svo að hann varð að gera sjer
Bessastaði að góðu.
ÞAÐ hafði alla tíð verið metn-
aður Skúla, að embætti landsins
væru skipuð íslenskum mönnum, og
taldi hann þjóðinni sýnda óvirðingu
með því, að sénda hingað, útlenda
menn upp og ofan að ágætum, til
að skipa æðstu embætti landsins.
Er óhætt að fullyrða, að engum
manni ber að þakka til jafns við
Skúla fógeta, þá breytingu sem varð
á skipan þeirra mála.
Brátt harðnaði rimman milli,
þeirra svo, mjög, að snemrpa árs
1786, setti Levetzow, Skúla frá em-
bætti: — „Fyrir ranga embættis-
færslu og óhlýðni gegn skipunum
yfirboðara síns“. En ekki vildi þó
stjórnin fallast á þessa ráðstöfun
stiftamtmánns. Enda var vinur
Skúla, Jón Eiríksson, þá ekki fall-
inn í valinn, og máttu orð hans
og tillögur sín mikils. — Var það
eitt hið mesta áfall, sem Skúli varð
fyrir, er Jón andaðist með svipleg
um hætti ári síðar. Enda varð Skúla
svo mikið um, er hann fregnaði
harmtíðindin, að talið er, að þá
þaf ihonum hrokkið af vörum hin
einustu æðruorð, sem vitað er til
að hann mælti um dagana: — „Þar
gátu þeir farið með hann! — Nú
er úti um ísland“. — Kveður nokk-
uð við annan tón, í Annál Pjeturs
sýslum. á Ketilsstöðum, um lát Jóns
en hjá Skúla: — „Mælt er að
þessi fregn ekki hafi hrygt vorn
stiftamtmann Levetzow, því hann
þafi áður, bæði í Skúla sökum og
öðrum, fengið þungt „repriment“
af „Kamereí' hverju Eyríkssen se'm
Skúla svarinn ,.patron“ meinast oll-
að hafa. En þará móti hjeldu menn,
að Skúli og amtmaður Stefán (Thor-
arensen) mundu hafa borið harm
sinn í hljóði út af þessu tilfelli, því
þeir einir íslendskir áttu eftir vor-
um dómi, Eyríkssyni mikið að
þakka“. — Þannig voru þakkirnar,
lir þessari átt, sem .Tón Eiríksson
fjekk, fyrir fórnarlund sína.
Mörg voru ágreiningsatriði þeirra
Skúla og stifamtm. og hafði Skúli
einkar gott lag á því að erta hann