Lesbók Morgunblaðsins - 30.11.1947, Blaðsíða 10

358 * " irc 'ari LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Eitthvert einkennilegasta viður-
nefnið í norrænu er skalli í nafni
Skalla-Gríms, því naumast getur það
verið rjett skýring á því nafni, að það
stafi af því, að Grímur hafi misst
hánð svo ungui' og þess vegna hafi
hanr fengið pafnið -skalli, holdur er
það fennilegra, að söguritarinn hafi
ekki getað áttað sig á því, að þetta
nafn er frá öðrum frumstofni en orðið
skalli (þ.e. hárlaus), sem hann hefur
þekkt, og því ætlað að útskýra af
hverju Grímur fjekk þetta viðurnefni,
eða sjernafn, því sem sjornafn notar
ritarinn oftast nafnið. í hebr. eru til
þrír stofnar, nafnorð, sem öll hafa
orðið að skalli, ef þau hafa borist til
Norðurlanda, orðin: „s’ackal" =
ljón, „sakal“ = auli, bjáni og „saqal“
= steinn. Grímur hefur sýnilega feng-
ið nafnið Grímur skalli í merking-
unni: Grímur ljón; eða skalli verið
áður orðið hreint sjernafn, því dýra-
nöfn urðu oft að sjernöfnum manna.
Þessi hebr. nöfn virðist Egill Skalla-
grímsson hafa þekkt, því í vísunni:
„Vals hef ek váfr helsis, váfallr em
ek skalla“, (sem jeg held að þýði:
valtar hef jeg fætur, er hætt við falli
á grjóti), og hjer sje Egill að leika
sjer að samanburði (viður)nafns föð-
ur síns, ljónsins (skalla), og sjálfs
síns nú, sem valts á grjóti (skalla).
Beint frá norrænu eru auðvitað all-
mörg viðurnefni, t.d.: mjóvi, lambi,
hjalti, hængur o. s. frv., sem jeg ekki
finn, hvorki sem sjernöfn eða sam-
nöfn í hebr. máli, að vísu getur verið,
að samstofna stofnar þessum finnist í
öðrum semit. málum, en það get
jeg ekki rannsakað; en þó býst jeg
við, að nokkur þessara viðumafna
sjeu alveg glötuð úr semit. málum,
eða að þau eigi yngri uppruna í indo-
evróp. málum, eftir aðskilnað semit.
og indoevróp. málanna.
Til eru viðurnefni, sem geta verið
góð og skýr norræn orð, en eru líka til
sem sjernöfn í hebr., t.d. digri (Björn
digri), á hebr.: „deqer“, með i-end-
ingu diqri. Þegar svona stendur á, er
erfitt að úrskurða frá hvoru málinu
það er tekið, er það sjernafn eða við-
urnefni,, bæði eru rjett mynduð og
góð? Isl. orðið digur er samstofna
hebr. sögninni: „dgr“ = draga sig í
hnút til árásar, er. hebr. sögnin ,,dqr“
þýðir: að bora í gegn og er samstofna
danska nafininu: Dirk, en þar er
stafavíxl.
Enginn má taka orð mín svo, að
jeg sje að áfellast málfræðinga okkar,
þótt mig greini á við þá, því jeg furða
mig oft á og dáist að, hve nærri þeir
hafa oft farið í skýringum sínum, þó
um hrein semit. orð, eða orð, sem
þar var geymt, en glatað er hjá oss,
var að ræða, eins og t.d. skýringu Sig-
urðar Nordals á síðari hluta vísu
Egils, sem að ofan er nefnd, þótt þar
sje notuð hrein hebr. orð, sem annars
höfðu breytt merkingu í íslensku. Að
mörgum skýringum Barða Guðmunds
sonar hef jeg dáðst mjög og sannfært
mig um, að þær, þegar orðin skýrðu
voru borin saman við hebr. frumstofn
ana, voru rjettar. Það má enginn ætl-
ast til þess, að fræðimenn skýri rjett
öll orð frá öðru máli, sem þeir aldrei
hafa lært, og það þótt fyrsti frum-
stofninn sje sameiginlegur í báðum
málum, ef þau eru horfin úr notkun
í voru máli, þótt það finnist í hliðar-
grein málsins, sem er 2000 árum eldri
en norrænan, eins og vjer þekkjum
hana.
Það væri mjög æskilegt, að einhverj
ir ungir málfræðinemar tæku sjer fyr
ir hendur, að nema semit. málin vel,
og bera svo öll torskilin norræn orð
saman við þau mál, til þess að finna
frum-sameiginlega merkingu orðar.na,
eða þeirra orða, sem finnast í báðum
málum og þau éru mörg, þá mundu
þeir geta skýrt margar vísur fornar,
sem nú eru misskýrðar eða óskýrðar,
einstök torskilin orð og yfirleitt aukið
þekkingu vora á allri byggingu og ætt
beggja málgreinanna.
Sem dæmi um þetta vil jeg nefna
íslenska orðið: abbindi (Háv. 37: eik
(tekur) Við abbindi), sem er óskýrt,
en í hebr. finnst sagnstofninn: „abb“,
sem þýðir: að þroskast, bera ávexti;
nú er ljóst að abbindi er ættað frá
þessum sameiginlega frumstofni og
„eik tekur við abbindi" þýðir þá: eik
ber ávöxt, eða abbindi er nafnið á á-
vexti eikarinnar. Bergoneris (Eg. Lv.
23) virðist eiga að vera nafn á Óðinn,
en er annars óskýranlegt. Orðið ber að
aðgreina þannig: bar-gon-eris, sbr.
hebr.: „bar-gan-eres“ = sonur garðs
jarðar = jarðarbur, sonur jarðarinn-
ar, og er annaðhvort tökuorð frá hebr.
eða þá sameiginlegum frumstofni
beggja mála. Aftur á móti er afrek
orð, sem vjer öll skiljuip, en hebr. orð-
ið: ,,abrek“ er óskýrt á því máli, en
skýranlegt' út frá okkar máli, því
stofninn er sýnilega sá sami í báðum
málunum og það gefur góða merk-
ingu. Hebr. sögnin: „thaqa“ er óskýrð
á því máli, en sögnina: taka á íslensku
skilja allir, sem sýnir, að frummerk-
ing sagnarinnar er: að taka á móti
einhverju. á hebresku notað um:
að taka á móti boðskap frá Drottni.
Af þessum athugasemdum mínum
vona jeg að allir geti sjeð það og
skilið, að allar líkur benda til þess, að
Geitskor hafi verið síðara sjernafn
Gríms, en ekki viðurnefni, þar eð
meginþorri allra íslenskra nafna, sem
skoðuð hafa verið sem viðurnefni,
voru aðeins sjernöfn mannanna, þeir
hjetu tveimur nöfnum, eða fleiri, ef
tvö sjernöfn höfðu áður runnið saman
í eitt, eins og Geitskor.
Guöm. Einarsson.
•V
HESTAR SJÓVEIKIE
Hestar eru svo sjóveikir, aö pegar
kappreiöahestar hafa veriö fluttir
langar leiðir á sjó, þá þurfa þeir sex
mánuöi til þess aö ná sjer. Út af þessu
var þaö, aö sex veöhlaupahestar voru
nýlega fluttir meö flugvjel frá Lim-
rick í frlandi til Los Angeles. Er þaö
í fyrsta skifti aö hestar eru fluttir í
flugvjel yfir Atlantshaf.