Lesbók Morgunblaðsins - 30.11.1947, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
3f,I
Helgi Pjeturss. dr.:
Urslitaumskiftin í sögu mannkynsins
og stórmerkileg bók þaraðlútandi
i.
JEG HEFI í Þónýal getið um hinn
svo afar víðförla og margfróða sænska
jarðfræðing prófessor dr. Joh. Gunnar
Andersson, og bók, sem sagt var að
hann hefði í smíðum, og ætti að heita
„Fred eller Förintelse“ (Friður eða
glötun). Beið jeg bókar þessarar með
mikilli eftirvæntingu, og ekki að á-
stæðulausu, eins og jeg veit nú, er jeg
hefi haft hama handa á milli. En próf.
dr. Dag Strömbáck í Uppsölum hefur
verið svo notalegur að senda mjer þá
bók.
Próf. Andersson er maður, sem víð-
ar hefur komið hjer á jörðu, en flestir
aðrir. Hann hefur verið við rann-
sóknir í nánd við bæði heimsskautin,
éog ferðast mikið um Asíu, einkum
Kína, þar sem hann dvaldi mörg ár.
Hann er nú kominn á elliár og segir
í bók þessari ýmislegt af niðurstöð-
um og reynslu langrar vísindamanns-
ævi, og þó einkum í sambandi við það,
sem í'ellinni er hans mikla áhugamál.
En það er að reyna að stuðla að því,
að orðið geti þessi friðaröld, sem hann
telur nauðsynlega til að afstýra því að
mannkynið líði undir lok.
Margt væri um þessa ágætu bók að
segja, en þó verð jeg að leiða mest af
því hjá mjer að sinni, og aðeins geta
'um það, sem mjer þykir allra merki-
legast. En það er að finna á bls. 278.
Þar segir höfundur svo: Sem nátt-
úrufræðingur tortryggi jeg mjög
þessa skiptingu í heim vísindanna og
heim trúarinnar, sem menn hafa haft
svo miklar mætur á . . ... Sennilega
er sú skipting aðeins til bráðabirgða
.... Einn dag mun hin hækkandi
flóðalda vísindalegra rannsókna ná
alla leið upp til hins ósýnilega . . .
Einhver lífeðlisfræðingur, sálfræð-
ingur eða sálsýkifræðingur, mun
brjóta fyrsta litla skarðið í þann vegg,
sem ennþá byrgir hinn ósýnilega
heim fyrir oss. í fyrstu mun þessu
ekki verða tekið öðru vísi en með
efasemdum og mótmælum. En síðan
víkkar útsýnið, og nýtt mat verður
lagt á mörg gömul verðmæti" (Sbr.
hið fræga orðtak Nietzsches: „Um-
wertung aller Werte“).
i
II.
Svo virðist mjer, sem hinn mikli
náttúrufræðingur hafi þarna spaklega
að orði komist. Hann sjer fram á nýja
öld, sem hljótast muni af stórkost-
legri útfærslu náttúruvísindanna. En
rjettara hefði verið að segja, að því
upphafi mundi í fyrstu verða tekið
með þögn og sljóvleika, því að svo hef
ur oftast verið, þegar um upphaf
hinna stórkostlegustu tíðinda í heimi
vísindanna var að ræða. Og svo er
enn. Því að þetta, sem dr. Andersson
er að segja fyrir, er þegar orðið. En
ekki er það þó neinn lífeðlisfræðing-
ur, sálfræðingur eða sálsýkifræðing-
ur, sem þarna hefur átt upptökin,
heldur jarðfræðingur. Og að vísu var
það engum nær að eiga upptökin að
þessu nýmæli í sögu jarðar og mann-
kyns, en einmitt jarðfræðingi. Og enn
verður að athuga, að það er ekkert
smáskarð, sem brotið hefur verið í
þennan vegg, sem huldi fyrir oss það,
sem einmitt svo mjög mikið ríður á
að vera ekki alveg ófróður um. —
Veggurinn er gjörfallinn. Og nú er að
neyta þessa svo undursamlega útsýnis,
sem þar með er fengið.
‘ _ t
m.
Það er engin furða, þó að eins vitur
maður og margfróður og jarðfræð-
ingurinn J. G. Andersson skuli hafa
verið einn hinna fyrstu til að gera
sjer ljóst, að mannkynið er nú á sömu
leið og jötuneðlurnar á krítaröld, og
svo ótalmargar líftegundir aðrar, sem
uppi hafa verið á jörðu vorri. En
aldrei hefur eins greinilega og nú,
eftir styrjöldina mestu, komið í ljós,
á hvaða leið er verið hjer á jörðu.
Lítum til Indlands. Svo mjög sem
það land er oss fjarri, og Indverjar,
þá verður oss óumflýjanlega þangað
hugsað þessa dagana. Fyrst eru þessi
ógurlegu morð margra tuga þúsunda,
vegna trúarinnar, og svo þar á ofan
flóðin, þar sem enn tugþúsundir láta
lífið, margir hverjir á flótta undan
morðingjum. Og skelfingarnar verða
ennþá skelfilegri af því að það eru svo
margir sem skelfast. Úr sömu áttinni
eru frjettirnar um, að nú sje að hefj-
ast ein sú drepsótt, sem menn að von-
um eru hræddastir við. Við því má
þó búast, að hinar vísindalegu varnir,
sem læknarnir kunna nú tök á, muni
að þessu sinni koma í veg fyrir að
drepsóttin fari mjög víða. En ósköp
er hætt við því, að slíkar varnir
mundu lamast, eftir næstu heims-